Morgunblaðið - 08.08.1999, Blaðsíða 34

34 SUNNUDAGUR 8. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUN
LJÓSHÆRÐA
VILLIDÝRIÐ
ARTHÚR Björgvin Bollason hef-
ur orðið þátttakandi í þeirri at-
burðarás sem orðin er varðandi
ráðningu forstöðumanns Gunnars-
stofnunar. í greinargerð sem ég
sendi frá mér þegar ég sagði mig
úr stjórn Gunnarsstofnunar segi
ég varðandi hlut hans í málinu, eft-
ir að hafa vísað til skrifa hans í
tímaritinu Þjóðlífi og bók hans
Ljóshærða villidýrið: „Stjórn fjall-
aði um þessa nýju vitneskju og var
sammála um að hún breytti for-
sendum þess að ræða við Arthúr
Björgvin, honum væri að sjálf-
sögðu heimilt að hafa hverja þá
skoðun á Gunnari Gunnarssyni
sem hann teldi rétta en óhugsandi
væri að hann gæti samhliða
þekktu áliti sínu á Gunnari verið
forstöðumaður stofnunar sem væri
sett á fót til að heiðra minningu
'skáldsins. Því var samþykkt að
hafna honum sem hugsanlegum
forstöðumanni.“ Rétt er að hér
komi fram að ekki er um að ræða
orðrétta tilvitnun í fundargerð
stjórnar. Þetta er mín frásögn af
því sem lá til grundvallar ákvörðun
stjómar. Eg er sammála ákvörðun
stjórnar Gunnarsstofnunar varð-
andi Arthúr Björgvin, en tel mér
skylt að gera grein fyrir því hvem-
ig ég kemst að þeirri
niðurstöðu.
Arthúr Björgvin ríð-
ur á vaðið með skrif-
um í tímaritið Þjóðlíf
fyrst í aprílhefti 1987
þar sem fjallað er um
ferð Gunnars sumarið
1936 með lystiskipinu
Milwaukee, þar sem
hann var heiðursgest-
ur Norræna félagsins í
Þýskalandi. Aftur
mundar Arthúr Björg-
vin pennann og helgar
Gunnari grein í apríl-
hefti Þjóðlífs 1988 og
heitir greinin „íslensk
skáld við hirð Hitlers".
Ekki verður annað ráðið af lestri
þessara greina en að Gunnar hafi
þá fyrst komist til vegs og virðing-
ar í Þýskalandi eftir valdatöku
nasista, t.d. segir í rammagrein
þar sem Gunnar er sérstaklega
kynntur:
„Sögur Gunnars voru þýddar á
mörg tungumál og var hann t.d.
víðlesinn í Þýskalandi íþann mund
er skemmtiferðaskipið Milwaukee
kom hingað til lands 1936.“
Ekki er minnst orði á áratuga
samskipti Gunnars við þýska út-
gefendur og þýðend-
ur, ekki orði á að les-
endahópur Gunnars í
Þýskalandi var orðinn
stór löngu fyrir valda-
töku Hitlers. Ekki
vikið að því aukateknu
orði að á þessum tíma
hafði Gunnar Gunn-
arsson eignast í
Þýskalandi fjölda vina
og kunningja sem
sumir hverjir skipuðu
sér síðar í sveit með
nasistum. I greinum
Arthúrs er hins vegar
klifað á því að Gunnar
hafi verið í félagsskap
forystumanna nasista.
Þjóðlífsgreinar Arthúrs Björgvins
eru síðan myndskreyttar á viðeig-
andi hátt. Þótt svo eigi að heita að
fjallað sé um fleiri Islendinga en
Gunnar Gunnarsson þá vill svo til
að nær því allar myndirnar eru af
Gunnari í hópi forystumanna nas-
ista eða a.m.k. með hakakrossinn í
baksýn. Fram kemur að greinarn-
ar séu byggðar „á kafla úr bók
sem höfundur vinni að um hlut
norrænnar menningar í hug-
myndafræði nasismans.“
Árið 1990 sendi Arthúr Björgvin
Hrafnkell A.
Jónsson
ÖLDUNGADEILD
MENNTASKÓLANSVIÐ HAMRAHLÍÐ
Er ekki kominn tími til að hefja nýtt nám,
rifja upp eða bæta við fyrra nám?
Það getur þú gert hjá reyndum kennurum Menntaskólans við Hamrahlíð.
Þú getur valið námsgreinar eftir þörfum (MH er hægt að auka við þekkingu sína á mörgum sviðum án þess endilega að stefna að stúdentsprófi. Við skólann eru nú 6 brautir: félagsfræði- (félags- og sálfræðilína), nýmála-, náttúrufræði-, eðlisfræði-, tónlistar- ((samvinnu við tónlistarskóla) og listdansbraut (í samvinnu við listdansskóla).
í boði er fjölbreytt nám (slenskt mál, málfræði, bókmenntir og bókmenntasaga að fornu og nýju, eðlisfræði, efnafræði, jarðfræði, líffræði, stærðfræði, tölvufræði (m.a. séráfangi um netið), félags- fræði, hagfræði, lögfræði, sálfræði, stjórnmálafræði, uppeldisfræði, (slandssaga, mann- kynssaga (m.a. listasaga fornaldar), heimspeki, leiklist og myndlist.
Tungumál opna nýja heima Viltu kynnastframandi tungumálum? Þarftu að nota tungumál í starfi? Viltu læra að koma skoðunum þínum skipulega á framfæri í rituðu eða töluðu máli? (öldungadeildinni verða eftirtalin tungumál kennd á næstu önn: Danska, enska, franska, íslenska, ítalska (103 og 303), japanska (203), norska, spænska, sænska og þýska.
Er þetta eitthvað fyrir þig?
Nemendur velja námsgreinar og fá afhenta
stundatöflu haustannar gegn greiðslu kennslugjalds
sem hér segir: Grunngjald 10.000 kr. -
auk þess fyrir hverja námseiningu 800 kr.
T.d. fyrir:
einn tveggja eininga áfanga
10.000 + 2 x 800 = 11.600 kr.
tvo þriggja eininga áfanga
10.000 + 6 x 800 = 14.800 kr. o.s.frv.
Að auki er þjónustugjald NFÖMH 200 kr.
Innritun fyrir haustönn 1999 fer
fram 11 -12. ágúst kl. 12-17
og 18.-20. ágúst kl. 15-19.
Námsráðgjafar verða nemendum til aðstoðar, ennfrem-
ur verða deildarstjórar til viðtals fimmtudaginn 19.
ágúst kl. 17-19. Stöðupróf verða haldin dagana 16. og
17. ágúst. Kennsla hefst samkvæmt stundaskrá mánud.
23. ágúst.
Stundatafla á heimasíðu
Drög að stundatöflu og bókalista má finna á heimasíðu
skólans, en slóðin er: http://ismennt.is/~ham/
frá sér umrædda bók, Ljóshærða
villidýrið. Höfundurinn greinir frá
því í grein í Morgunblaðinu 15.
mars 1991 að:
„I þessu bókarkorni rek ég af-
skipti Þjóðverja af íslenskum
menningararfi allt frá dögum
þýskrar rómantíkur á 19. öld.“
Bókin er kaflaskipt, annars veg-
ar er um að ræða samantekt á til-
hneigingu Þjóðverja til að nota ís-
lenskar fornbókmenntir til að búa
til veruleika sem fellur að hinni
germönsku hetjuímynd, hins vegar
eru Þjóðlífsgreinarnar fyrrnefndu
endurbirtar lítið breyttar.
Á bls. 130 í Ljóshærða villidýr-
inu segir frá ávarpi sem Gunnar
Gunnarsson flutti um borð í
Mín niðurstaða er að
Arthúr Björgvin falli í
þá gryfju sem aðra
hefur hent fyrr, segir
Hrafnkell A. Jdnsson,
að dylgja um að
Gunnar Gunnarsson
hafí verið handbendi
nasista, gera honum
upp skoðanir og sverta
á þann hátt minningu
hans
Milwaukee við komuna til íslands.
Þar segir:
„Að því búnu þakkar skáldið
Norræna félaginu og menningar-
stofnun nasista fyrir að hafa efnt
til þessarar ferðar og hyllir hið
nýja Þýskaland og Þjóðverja með
nasistakveðjunni „Sieg Heil“. “
Sagnfræðingurinn Þór White-
head gaf út bókina „Milli vonar og
ótta“ 1995. Þar fjallar hann um að-
draganda þátttöku Islands í síðari
heimsstyrjöldinni, þar er langur
kafli sem heitir „Gunnar Gunnars-
son og undralandið". I þessum
kafla fjallar Þór um sama efni og
Arthúr Björgvin gerir í sinni bók.
Þeir nota augljóslega sömu heim-
ildir og nota sömu ljósmyndirnar,
efnistökin eru hins vegar allt önn-
ur hjá Þór. Sjónarhorn Þórs er
víðara, þar kemur meðal annars
fram að Gunnar Gunnarsson hafði
um langa hríð átt samskipti við
Þýskaland þar sem bækur hans
höfðu komið út allt frá dögum
keisarans.
Þór Whitehead segir frá sama
atburði og Arthúr Björgvin gerir í
bók sinni, þ.e. ræðu þeirri sem
Gunnar hélt um borð í Milwaukee
og fyrr var vitnað til. Neðanmáls á
bls. 88 í bókinni á milli Vonar og
ótta segir:
„Gunnar hélt ræðu um borð,
bauð „gesti norðursins“ velkomna
á heimaslóðir sínar og lofaði þriðja
ríkið. Fullyrt hefur verið, að hann
hafí lokið ræðu sinni „með nasista-
kveðjunni Sieg Heil.“ Það hefði
vafalaust aldrei hvarflað að honum
að gera, en fullyrðingin stafar af
rangri þýðingu á eftirfarandi orð-
Aðsendar greinar á Netinu
yAúmbl.is
_ALLTAf^ etTTH\SA£> tVÝTT
um í þýsku heimildinni. „bringt er
ein Heil aufdas deutsche Volk und
das neue Deutschland aus“. Orðið
Heil stendur hér í venjulegri
merkingu sinni, heill sbr. árnar
heilla."
Staðhæfing Þórs um ranga þýð-
ingu vekur athygli.
Er hér um mistök að ræða hjá
Arthúr Björgvin í sinni þýðingu,
eða er útleggingin á þessa leið
vegna þess að hún þjónar því
markmiði að gera hlut Gunnars
sem verstan í samskiptum hans við
nasista?
Sveinn Skorri Höskuldsson pró-
fessor skrifar um Gunnar Gunn-
arsson og verk hans í Tímarit Máls
og menningar, 4. hefti 1988, í
greininni Gegn straumi aldar.
Á bls. 414 segir Sveinn Skorri:
„Hin ákafa þjóðernis- og menn-
ingarlega Norðurlandahyggja
Gunnars tengist svo þegar kemur
fram yfír 1930 afstöðu hans til
Þýskalands. Er þá komið að fjórða
og síðasta þættinum í hugmyndum
Gunnars sem hér verður minnst á.
Um hann hefur lítt verið fjallað op-
inberlega, en þeim mun meirhvísl-
að á laun, auk þess sem einstakar
dylgjur og glósur birtust í blöð-
um.“
Mín niðurstaða er að Arthúr
Björgvin falli í þá gryfju sem aðra
hefur hent fyrr að dylgja um að
Gunnar Gunnarsson hafi verið
handbendi nasista, gera honum
upp skoðanir og sverta á þann hátt
minningu hans.
Það er af þessari ástæðu sem ég
tel að ekki hefði verið við hæfi að
fela Arthúr Björgvin Bollasyni að
veita forstöðu stofnun sem sér-
staklega á að starfa til heiðurs
Gunnari Gunnarssyni.
Á jólaföstu 1942 lýkur Gunnar
við eftirmála þriðja bindis „Kirkj-
unnar á fjallinu“. Ógnir stríðsins
ofbjóða honum, skáldinu er ekki
rótt.
„Allar styrjaldir hafa í för með
sér spillingu siðanna. Það er ógur-
legt að hugsa sér ástandið, eins og
það er á þessari stund - líf manns-
ins er orðið sjálft helvítið í al-
gleymingi. Bestu drengir þjóðanna
eru sendir fram - og láta senda sig
fram - eins og púkar, til að kvelja
bræður sína og systur af djöful-
legri grimd og tortíma sem flest-
um, að auðið er. Lengra verður
vart komist í djöfulæði."
Hann deilir á lygar, óréttlæti og
siðleysi.
„Spilling siðanna kemur ekki
hvað sízt fram í því að hylma yfír
óþolandi ástand með þögn og að-
gerðaleysi. “
Hann víkur að lyginni og dylgj-
unum sem hann líkir við „andleg
móðuharðindi“.
„Til eru menn, er gert hafa það
að daglegri iðju að sjóða lygasúpu
og krydda hana sem margvíslegast
með dylgjum og hálfyrðum og orð-
ið frægir fyrir. Dæmi eru jafnvel
til, að slíkir alræmdir lygalaupar
séu öðrum fremur settir yfír heill
manna og málefna, sem alveg sér-
staklega þurfa að njóta stuðnings
sanngirni ogréttdæmis.“
Ég hefi gert grein fyrir afstöðu
minni til Arthúrs Björgvins Bolla-
sonar sem hugsanlegs forstöðu-
manns Gunnarsstofnunar. Mér
þykir mjög miður að hann skuli
hafa orðið fyrir óþægindum vegna
þessa máls, en tel að hann eigi þar
nokkra sök.
Höfundur er héraðsskjalavörður &
Hcraðsskjalasafni Austurlands,
Egilsstöðum.
© FUJIFILM
' HILDIIBESTU FRAMKflLLUNINA
FUJIFILMIRAMKÖLIUN
f Ljósmyndavörur Reykjavík, Framköllunarþjónustan Borgarnesi, Myndastofan Sauðarkróki, Ljósmyndavörur Akureyri, Myndsmiðjan Egilsstöðum, Ljósey Höfn, Filmverk Selfossi,
Fótó Vestmannaeyjum, Geirseyrarbúðin Patreksfirði, Framköllun Mosfellsbæjar, Ljósmyndastofa Grafarvogs, Úlfarsfell Hagamel.
www.fiijifilm.is
FUIIFIIM CRYSTAL ARCHIVE
ENDINGARBESTI
UÖSMYNDAPAPPÍR SiM Tll IR