Morgunblaðið - 04.11.1999, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 4. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Islandssagan
á einu bretti
í kvöld verður frumsýnt í Kaffileikhúsinu
--------------------------7---
nýtt leikverk með söngvum eftir Karl Agúst
--7-----7---------------------
Ulfsson. 0, þessi þjóð nefnist verkið og
----------7-------------------
tekur fyrir Islandssöguna frá landnámi
til lýðveldisstofnunar.
„FJÁRHAGSRAMMI þessarar
sýningar er slíkur að við erum lík-
lega komin niður í fimmtíukall á
tímann þessa síðustu sólarhringa
fyrir frumsýningu," segir Brynja
Benediktsdóttir leikstjóri þegar
blaðamaður fylgdist með æfingu
einn daginn í vikunni. Verið er að
æfa nýtt leikrit með söngvum sem
Kari Ágúst Ulfsson hefur smíðað
og Hjálmar H. Ragnarsson samið
tónlistina við. „Þetta er ósvikin rev-
ía,“ segir Brynja. íslandssagan séð
í spéspegli Karis Ágústs og stöðugt
er vísað í nútímann með ýmsum
spaugilegum tilfæringum eins og
t.d. því að Hjörleifur og Ingólfur
lenda í vandræðum með greiðslu-
matið þegar þeir ætla að reisa sér
hús og einnig er spurt hvort sé mik-
ilvægara öndvegissúlur eða borð-
stofusett þegar létta þarf víkinga-
skipið í óveðri. Súlurnar fá að fjúka.
Annars er rétt að segja ekki meira,
því annars yrði skemmtunin tekin
af áhorfendum þegar Ó, þessi þjóð
verður frumsýnt í kvöld í Kaffileik-
húsinu.“
Tónskáldið Hjálmar slær því
fram í hálfkæringi að ekki þurfi að
eyða meira púðri á landafundi eða
kristnitöku eftir þessa sýningu.
„Hér er Leifur heppni endanlega
afgreiddur." Leikstjórinn fórnar
höndum og segist rétt ætla að vona
ekki. Hún sé að leggja upp í leik-
ferð um Bandaríkin eftir áramótin
með sýninguna sína um Guðbjörgu
Þorbjarnardóttur. Karl Ágúst
dregur úr af meðfæddri hógværð
og segir engu vera gerð endanleg
skil í sýningunni, þó sé tæpt á ýmsu
og annað gefið í skyn. „Þetta verk
hefur verið lengi í gerjun þó hand-
ritið liggi ekki endanlega fyrir fyiT
en á frumsýningardag. Það er alltaf
eitthvað að breytast. En hugmynd-
inni var fyrst fleygt fram fyrir
tveimur árum þegar þáverandi
stjómandi Kaffileikhússins, Ása
Richardsdóttir, leitaði til okkar um
verk. Af ýmsum ástæðum hefur þó
ekki orðið af þessu fyrr en núna,“
segir Karl Ágúst.
Skrautlegur stflbúningur
Þau lýsa vinnubrögðunum þann-
ig að Karl Ágúst hafi fyrst samið
allan texta verksins, bundið mál og
laust, og síðan hafi Hjálmar samið
tónlistina. „Það er alveg ótrúlega
auðvelt að semja tónlist við textana
hans Kalla,“ segir Hjálmar. „Ég er
búinn að skemmta mér mikið við
þetta. Það er undantekning ef ég
hef beðið hann um að færa til, eða
bæta við. Hann er líka svo vanur
þessu. Þetta rennur allt svo
skemmtflega saman, talaður texti
og sunginn, en nær helmingur sýn-
ingarinnar er sunginn, svo það þarf
að ganga upp. Tóplistin vísar auð-
vitað í allar áttir. Islensk sönglaga-
hefð, karlakórasöngur, suðræn
tónlist, popp og svo auðvitað hefð-
bundin kabaretttónlist. Stíllinn
hans Kalla er beittur og minnir á
þýska kabaretthefð frá því á þriðja
áratugnum. Það er grunnurinn sem
ég set í tónlistina og gerir þetta svo
skemmtilegt að semja við.“ I þessu
sambandi má ekki gleyma að nefna
hlut Óskars Einarssonar tónlistar-
stjóra, en Hjálmar segir Óskar eiga
heiðurinn af öllum útsetningum og
söngæfingum og leiki auk þess á
flygilinn í sýningunni. „Hann er al-
gjör lykilmaður og mikill snilling-
ur,“ segja þau einum rómi og líta til
Óskars við flygilinn sem lyftir kúlu-
hattinum og spilar eina strófu til að
ljá þessumeiri þunga.
Karl Ágúst gerir glögga grein
fyrir stíl sýningarinnar. „Stíllinn er
fólginn í því að blanda saman eins
mörgum stíltegundum og okkur
dettur í hug, bæði í textanum þar
sem ég hef farið um víðan völl í leit
að bragarháttum og Hjálmar hefur
leitað víða fanga í lagasmíðunum.
Brynja leikstjóri færir svo sýning-
una í skrautlegan stílbúning, þar
„Ósvikin revía,“ segja Hjálmar, Brynja og Karl Ágúst.
Morgunblaðið/Sverrir
Landvættirnir fjórir stilla sér upp fyrir eftirtöku skjaldarmerkisins.
sem bregður fyrir ólíkum leikað-
ferðum, allt frá hefðbundnum
Shakespírskum leik yfir í þöglan
kvikmyndaleik, ýktan trúðsleik og
raunsæjan sjónvarpsleik." Brynja
bætir því við að einfaldleiki sýning-
arinnar sé unninn upp og ríflega
það með fjölhæfni leikaranna og
höfundanna.
Karl Ágúst á svið
Fjórmenningarnir sem hafa
þessi brögð á valdi sínu leika í upp-
hafi landvættina fjóra, bergrisann,
drekann, öminn og griðunginn, en
bregða sér síðan í allra kvikinda líki
og leika hvert um sig fjölmörg hlut-
verk, syngjandi, dansandi og leik-
andi. Nokkur viðburður verður það
að teljast að Karl Ágúst er hér að
stíga á leiksvið í fyrsta sinn í tíu ár,
en hann hefur ekki leikið á leiksviði
síðan hann hvarf af sviðinu í ’Is-
lensku Óperunni í Örfá sæti laus
haustið 1989. Hann hefur þó eins
og alþjóð veit leikið heil reiðinnar
býsn síðan og verið vikulegur gest-
ur á sjónvarpsskjánum alla vetur
síðan (nema þá tvo vetur sem hann
dvaldi erlendis) svo fjarvera hans
af leiksviðinu hefur ekki fundist
jafn sárt og ella. Hann segir þetta
Leikarar og
listrænir
stjórnendur
Ó, þessi þjóð eftir Karl Ágúst
Ulfsson við tónlist eftir
Hjálmar H. Ragnarsson.
Leikarar: Vala Þórsdóttir,
Karl Ágúst Úlfsson, Agnar
Jón Egilsson, Erla Ruth
Hai-ðardóttir.
Leikstjóri: Brynja Benedikts-
dóttir
Tónlistarstjórn: Óskar Ein-
arsson
Leikmynd og búningar:
Rannveig Gylfadóttir
Lýsing: Ævar Gunnarsson
Fi-amleiðandi.-Kaffileikhúsið.
tíu ára sviðsbindindi stafa af
hreinni tiiviljunv„Hlutirnir æxluð-
ust bara svona. Á sínum tíma hent-
aði mér ekki nógu vel vinnutíminn
sem sviðsleikarar verða að búa við.
Ég hef líka verið svo önnum kafinn
við annað að spurningin um hvort
ég vildi eða vildi ekki leika á sviði
var bara ekki til umræðu. Nú var
lag og ég ákvað að slá til. Þetta hef-
ur verið óskaplega gaman og ég á
von á að það verði enn skemmti-
legra þegar við fáum áhorfendur í
salinn."
Fréttir frá Lundunum
Morgunblaðið/Kristinn
Áhugaverðasta verktö frá Önnu hendi er hins vegar lítið gæludýr
sem mótað er eins og Island og líkist helst smáhundi, segir í umfjöll-
uninni.
MYNDLIST
IVýlístasafnið
BLANDAÐEFNI
SEX LISTAKONUR
Sýningin er opin frá 14 til 18 alla
daga nema mánudaga og stendur
til 14. nóvember.
í NÝLISTASAFNINU sýna nú sex
listakonur frá Noregi, Danmörku
og íslandi sem allar hafa verið við
nám í Lundúnum. Sýningin er að
vonum fjölbreytt og framlag þeirra
sex sem sýna er mismikið að um-
fangi, allt frá því að vera tvær litlar
myndir upp í innsetningar sem stað-
ið gætu sem sjálfstæðar sýningar.
Cathrine Evelid lærði í Bergen
og Stokkhólmi áður en hún hélt til
Lundúna og verk hennar á sýning-
unni í Nýlistasafninu eru af hug-
myndafræðilegum' toga, annars
vegar eins konar framsýn listasaga
þar sem rakið er í texta „dæmigert"
listmyndband frá tuttugustu öldinni
og hins vegar veggspjald sem virð-
ist ætlað að laða sýningargesti til
þátttöku í samtökum sjálfselskra
undir yfirskriftinni FTW (Fuck the
World). Ingvill Gaarder sýnh' líka
frekar lítið, eða aðeins tvær smáar
myndir sem hún segir í texta vera
afrakstur rannsókna siijna á gotn-
eskum bókmenntum og skrifum
fræðimannsins og rithöfundarins
Bataille, en vart er hægt að meta
hvernig til hefur tekist út frá þess-
um myndum einum.
Stine Berger sýnir aftur á móti
mörg og fjölbreytt verk sem dreift
hefur verið um sali safnsins. Þar er
að finna hljóðverk sem spilar
þrumuveður og getur áhorfandinn
fylgst með atganginum á sveiflu-
skjá, í SÚM-salnum má sjá fótspor
listakonunnar og einnig sýnir hún
Jarðneskan hlut sem varpað hefur
verið út í geim“. Verk Stine Berger
benda til áhuga á myndmáli og
framsetningarmáta raunvísinda-
manna en þar er einmitt að finna
mikið efni til úrvinnslu fyrir myndl-
istina, bæði hvað varðar sjónræna
framsetningu og hugmyndafræði-
legt inntak.
Framlag íslensku þátttakend-
anna í sýningunni er að vonum um-
fangsmikið og er gaman að sjá
hvemig þessar þrjár íslensku lista-
konur hafa unnið úr Lundúnadvöl
sinni. Ólöf Ragnheiður Björnsdóttir
hefur búið sér til merkilega persónu
sem verk hennar á sýningunni segja
frá. Það er Ullarmeyjan (Wool-
enmaiden á ensku), eins konar ofur-
andhetja sem lýsir eðli íslendings-
ins, hins eilífa en þó göfuga sveita;
manns úr Norðm'hafinu. I
skyggnumyndasýningu í SÚM-
salnum birtist Ullarmeyjan sem
heimasætan frá Bakka - systir
þeirra Gísla, Ehíks og Helga - í
samfellu úr íslenskri ull á ferð um
stórborgina þar sem hún reynir að
láta eins og heima hjá sér en lendir í
vandræðum. En í innsetningu í saln-
um sjáum við Ullarmeyna í sínu
rétta umhverfi: Á gólfinu bærast
ullarlagðar á stöngum eins og fífu-
breiða í blænum og á veggnum sjá-
um við Ullarmeyna bera við kvöld-
sólina, keika og stolta, með
peysufataklædda konu sér til hvorr-
ar handai'. I persónu ullarmeyjar-
innar hefur Ólöfu tekist að sameina
á skapandi hátt uppruna og fjölþjóð-
leg áhrif, tilfinningu Islendingsins
íyrir landi sínu og þrá hans eftir út-
löndum, og hafa vart aðrir gert bet-
ur.
Helga G. Óskarsdóttir vinnur aft-
ur á móti með skrásetningu og
heimildir. Annars vegar sýnir hún
myndband af gangstéttum í Lund-
únum og hins vegar tvö hundruð
smáhluti í jafnmörgum plastköss-
um, ýmiss konar brot og rusl sem
hefur fallið til og hún hefur bjargað
og gert að heimild. Verk hennar eru
einföld en markviss og til vitnis um
furðumikið sjálfsöryggi í sköpun og
framsetningu.
Anna Júlía Friðbjömsdóttir er
þriðji íslenski þátttakandinn í þess-
ari sýningu og verk hennar eru af
ýmsum toga. Anna sýnir textamál-
verk sem dreift er um safnið og þar
má lesa - á ensku - auglýsingar úr
einkamáladálkum sem flestar em
nokkuð fyi-irsjáanlegar en leyna þó
á sér. Þá sýnir hún ljósmyndir sem
lýsa lífinu í Englandi með því að
skrásetja hluti og staði úr hvers-
dagslegu umhverfi, meðal annars
hinn afar-enska málsverð „bangers,
beans, chips and mash“ (pylsur,
bakaðar baunir, kartöflumús og
franskar kartöflur). Áhugaverðasta
verkið frá Önnu hendi er hins vegar
lítið gæludýr sem mótað er eins og
ísland og líkist helst smáhundi. Á
sýningunni má sjá þetta litla Island
liggja í hundakörfu en jafnframt má
sjá myndband af Önnu á ferð um
götur Lundúna með íslandshund-
inn í bandi. Líkt og Ólöf og Helga
vinnur Anna þannig úr reynslu Is-
lendingsins af Englandsdvölinni á
frumlegan og húmorískan hátt.
Jón Proppé