Morgunblaðið - 04.11.1999, Blaðsíða 46

. 46 FIMMTUDAGUR 4. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN/SAMKYNHNEIGÐ
ATHS.
MORGUNBLAÐIÐ birtir nú þær óprentaðar greinar, sem blaðinu hafa borizt um sam-
J kynhneigð. Blaðið hefur birt tugi greina í þessari umræðu, en nú er mál að linni. Þær greinar,
sem enn berast um þetta efni verða því settar á Netið (mbl.is), ef þess er óskað, en þá einnig
með sömu fyrirvörum og áður, þ.e. að í þeim séu ekki meiðandi ummæli um þá sem hlut eiga að
máli. Ritstj.
Arangurslausar og
skaðlegar „lækningar“
SIÐUSTU vikur
hafa birst greinar í
Morgunblaðinu sem
fullyrða að samkyn-
hneigð sé „læknan-
leg“. Þessar fullyrð-
ingar hafa
greinahöfundar notað
hver frá öðrum í grein-
um sínum án þess að
gera frekari grein fyr-
ir staðreyndum máls-
ins. Öll helstu samtök
og stofnanir í heil-
brigðisgeira Banda-
ríkjanna hafa gefíð yf-
irlýsingar um að engin
* lækning sé til og vara
jafnvel við skaðsemi
slíkra tilrauna. Tími ætti að vera
kominn til að eyða óvissu lesenda
Morgunblaðsins um meinta lækn-
ingu og skýra frá staðreyndum og
rannsóknum.
I Bandaríkjunum eru til hópar
sem telja sig geta læknað samkyn-
hneigð. Sú stofnun, sem mesta at-
hygli hefur vakið, er NARTH (Nat-
ional Association for Research and
Therapy of Homosexuality). Stofn-
'S unin samanstendur af 850 meðferð-
arsérfræðingum af ýmsum mennt-
unarstigum. NARTH er sú stofnun
sem kirkjur í Bandaríkjunum leita
mest til i baráttu sinni gegn sam-
kynhneigð enda er hún sú eina
skipuð menntuðum sérfræðingum
sem halda þvi fram að samkyn-
hneigð sé læknanlegur sjúkdómur.
Stofnunin hefur sett fram stefnu-
skrá þar sem fullyrt er:
• að samkynhneigð sé líklega
mest misskildi kynferðislegi kvilli
sem til er,
• að rannsóknum á samkyn-
hneigð hafí verið breytt fyrir tilstilli
samtaka samkynhneigðra,
• að með samsæri hafi rann-
, sóknarmenn á sviði kynhneigðar
' verið neyddir til að þegja um rann-
sóknir sínar,
• að ýmis samtök haldi því fram
að afbrigðileg kynhneigð sé eðlilegt
lífemi,
• að flestum samkynhneigðum
megi breyta í gagnkynhneigða með
viðeigandi meðferð.
Þessar fullyrðingar stangast þó á
við yfirlýsingar allra annarra sér-
fræðistofnana og samtaka í Banda-
ríkjunum.
Bandaríska sálfræðingafélagið
(APA, American Psychological
Association), sem 159 þúsund sál-
fræðingar eiga aðild að, hefur sent
frá sér þá yfirlýsingu að „engar
birtar [útgefnar] rannsóknir styðji
’ þá fullyrðingu að til sé meðferð sem
breytt geti kynhneigð fólks.
Ónnur fagfélög, s.s. geðlækna,
félagsráðgjafa og barnalækna, hafa
öll lýst því sama yfir.
Tvö þessara samtaka hafa einnig
lýst áhyggjum sínum vegna skað-
semi slíkra meðferða. Þær valdi
sumu fólki alvarlegum skaða. Hjá
bandaríska sálfræðingafélaginu og
geðlæknafélaginu hafa verið uppi
hugmyndir um að bóka þessar að-
ferðir siðlausar og svipta hvern
þann réttindum sem hana stundar.
£ Hér á landi hefur landlæknir,
Sigurður Guðmundsson, tekið af
allan vafa í grein sinni sem ber yfir-
skriftina „Samkynhneigð er ekki
sjúkdómur", sem birtist í Morgun-
blaðinu 27. október síðastliðinn.
Einnig hefur Bandaríska lækna-
félagið (American Medical Assoc-
iation) mælt gegn meðferð við sam-
Akynhneigð. Miklar áhyggjur eru af
tilfellum þar sem ósjálfráða ungl-
ingar hafa verið
neyddir gegn vilja sín-
um í meðferð hjá
bókstafstrúarhópum.
I sumum tilfellum hafa
unglingar verið vistað-
ir á svokölluðum geð-
sjúkrahúsum öfga-
hópa í slíkri meðferð.
Slíkur er ofstopinn að
nauðsynlegt hefur
verið að starfrækja
hjálparstofnanir sem
taka á móti unglingum
og börnum sem flýja
slíka meðferð.
Alfreð Kenning stofnunar-
Hauksson innar NARTH er sú
að samkynhneigð sé
orsök brests í sálarlífi einstaklings-
ins og brenglaðar tilfinningar til
eigin kyns megi rekja til barnæsku
hans. Samkynhneigðir karlmenn
reyni t.a.m. að bæta upp þessa
Allt virðist benda til að
fólk sem haldi öðru fram
sé einfaldlega óupplýst
um rannsóknir á þessu
sviði, segir Alfreð
Hauksson, eða haldið
fordómum sem má
rekja til fáfræði.
brenglun með að hafa samneyti við
aðra karlmenn. Þetta myndi kyn-
ferðislega tengingu við heim karl-
manna. Stofnunin staðhæfir að með
þetta í huga megi greiða úr þeim
sálarflækjum sem hái samkyn-
hneigðum.
Þessar kenningar eru þó ekki
annað en afbakaðar kenningar Sig-
mund Freuds lagaðar að stefnu-
skrá umræddra samtaka. I hugum
sálfræðinga gegna slíkar kenningar
Freuds aðeins sögulegu hlutverki.
Stofnunin beitir klassískri við-
talsmeðferð þar sem viðskiptavin-
urinn situr í sófa og ræðir við sér-
fræðing í 3-5 klukkustundir á viku.
Meðferðin tekur 8 til 11 ár. Sumir
innan stofnunarinnar telja sig þó
geta náð árangri á styttri tíma.
Þótt mikið hafi verið reynt að
lækna samkynhneigða með ýmsu
móti þá hafa fáar rannsóknir verið
gerðar á árangri slíkra tilrauna.
Astæðan kann helst að vera sú að
allar vandaðar rannsóknir hafa gef-
ið til kynna að ekki sé til lækningar-
meðferð við samkynhneigð, enda sé
orðið viðurkennt að ekki sé um
sjúkdóm að ræða. Þó liggja fyrir
ýmsar rannsóknir, bæði um árang-
ur og mögulega skaðsemi slíkra til-
rauna.
Þær fáu kannanir sem benda til
að hægt sé að lækna samkynhneigð
hafa enn ekki verið birtar í neinum
virtum vísindatímaritum. Þær hafa
ekki þótt uppfylla þau skilyrði sem
rannsóknir þurfa að gera til að telj-
ast marktækar og hefur þá ýmis-
legt verið talið til:
• Þátttakendur eru enn í með-
ferð þegar könnun er framkvæmd.
Má ætla að vonir fólks til árangurs
séu miklar á þeim tíma.
• Ekki er gerður greinarmunur
á samkynhneigðum og tvíkyn-
hneigðum. Það er talið til árangurs
þegar tvíkynhneigðir einskorða
makaval sitt við gagnstætt kyn.
• Ekki er gerður greinarmunur
á samkynhneigðum tilfmningum
fólks og hegðun. Það er talið til ár-
angurs þegar fólk hættir að lifa
samkynhneigðu lífi en hneigist þó
enn tÚ sama kyns.
• Fólk sem lifir skírlífi er talið
hafa læknast.
• Framkvæmdaraðilar rann-
sóknanna eru sjálfir sannfærðir um
að hægt sé að lækna samkynhneigð
og hafa atvinnu af rekstri slíkrar
þjónustu.
• Hópur þátttakenda er of eins-
leitur. T.d. er of margt fólk í trúar-
hópum sem leitar lækninga til að
frelsast frá syndum sínum.
• Arangurerekkimældurjafnt
og þétt yfir tímabil meðferðarinnar.
• Arangur er ekki staðfestur
með mælingum nokkrum árum eft-
ir meðferð.
• Ekki hefur tekist að endur-
taka tOraunirnar af óháðum aðilum
með árangri.
Þar sem engar marktækar rann-
sóknir benda til að hægt sé að
lækna samkynhneigð hafa augu
manna frekar beinst að hugsanlegri
skaðsemi slíkra meðferða. Nokkrar
rannsóknir liggja fyrir sem benda
til að jafnvel „mannúðlegar" aðferð-
ir geti skaðað þátttakendur. Niður-
stöður slíkra rannsókna gefa til
kynna að mjög oft verði þátttak-
endur afar þunglyndir eftir tilraun-
ir til lækninga. Slíkt valdi hegðun
sem sé þeim skaðleg: sjálfsmorðs-
tilraunum, sjálfshatri, eiturlyfja-
misnotkun og áhættusömu kynlífi.
Einnig veldur það óstöðugleika í
fjölskyldum þegar foreldrum er
kennt um samkynhneigð barna
sinna vegna rangs uppeldis.
Flestu fólki er ljóst að samkyn-
hneigð er ekki sjúkdómur. Allt virð-
ist benda til að fólk sem haldi öðru
fram sé einfaldlega óupplýst um
rannsóknir á þessu sviði eða haldið
fordómum sem má rekja til fáfræði.
Aldrei hefur tekist að breyta kyn-
hneigð fólks, þó að fólki hafi tekist
að breyta hegðun sinni. Það er
mannfyrirlitning að ætlast til þess
að fólk lifi gegn eigin tilfinningum
Höfundur er iölvuníirfræðingur og
nemi við Háskóln Islands íraf-
magnsverkfræði.
Eðli sann-
leikans
UNDANFARNAR vikur hefur
átt sér stað lífleg umræða um
samkynhneigð á síðum Morgun-
blaðsins þar sem fólk úr hinum
ýmsu stéttum þjóðfélagsins hef-
ur tjáð skoðanir sínar við mis-
góðar undirtektir. Séra Ragnar
Fjalar Lárusson hefur t.d. orðið
fyrir miklu aðkasti fyrir það eitt
að tjá skoðanir sem fyrir honum
eru sannleikur. Þeir sem harðast
hafa veist að séra Ragnari eru
að meirihluta samkynhneigðir
(skiljanlega), og, mér til mikillar
furðu, prestur.
Þeir sem meðal annars hafa
sent inn greinar eru fyrrverandi
formenn „Samtakanna 78“, þau
Guðni Baldursson og Lana Kol-
brún Eddudóttir, framkvæmda-
stjóri ofangreindra samtaka,
Ragnar Ragnarsson og Ólafur
Oddur Jónsson prestur.
Það er einkum tvennt í skrif-
um þessa fólks sem vakið hefur
athygli mína. Annars vegar eru
það tilvitnanir í Sálfræðingafélag
Bandaríkjanna (American
Psychological Association) og
Geðlæknafélag Bandaríkjanna
(American Psychiatric Associat-
ion) og hins vegar er talað um
samkynhneigða sem „stór hluti
þjóðarinnar“ og um „einn tíundi
hluti fólks“. Lítum aðeins á hver
sannleikurinn er fyrir þessu
fólki, þar sem við vitum að sann-
leikur séra Ragnars Fjalars er
fenginn úr Biblíunni.
Geðlæknasamtökin ákváðu á
ársþingi sínu 1973 að taka sam-
kynhneigð af lista yfir sálræna
sjúkdóma. En hvací hafði gengið
á árin á undan? Arið 1970 varð
að rjúfa ýmsa fundi á þinginu
vegna óláta og svívirðinga, inni í
fundarsölunum og einnig utan-
húss, sem gerðu það ókleift að
rökræða málin á skynsemis-
grundvelli. Árið 1971 og 1972 var
það sama uppá teningnum. Árið
1973, við sömu aðstæður, var
loks ákveðið að greiða atkvæði
um málið meðal allra 25.000
meðlima APA. Einungis 25%
þeirra greiddu atkvæði um málið
og einungis 58% þessara u.þ.b.
6.250 meðlima voru sammála því
að að taka samkynhneigð út af
lista yfir sálræna sjúkdóma. Það
voru því innan við 3.700 meðlim-
ir APA, eða 15%, sem réðu þess-
ari ákvörðun. U.þ.b. 21.300
þeirra stóðu því ekki á bak við
þessa ákvörðun.
Þetta er í samræmi við niður-
stöðu sem tímaritið Time fékk úr
skoðanakönnun, sem það lét
gera árið 1977 meðal 10.000
meðlima APA, sem valdir voru af
handahófi. Niðurstöðurnar voru
birtar í Febrúar árið 1978 í grein
sem titluð var „Veikir aftur“.
Um 69% aðspurðra töldu að
samkynhneigð væri að öllu jöfnu
áunnin sálsýki, 18% voru ósam-
mála og 13% óákveðnir. („Sick
again? Psychiatrists Vote on
Gays,“ Time, 20. febrúar, 1978,
102.)
Samkynhneigðir hafa lengi
haldið því fram að 10% mann-
kyns séu samkynhneigð, en veit
fólk almennt hvaðan sú tala er
Seinni tíma rannsóknir
benda til þess, segir
Kristinn Magnússon, að
minna en 1% manna sé
einvörðungu sam-
kynhneigðir.
komin? Hún er fengin úr rann-
sókn sem dr. Kinsey gerði og
birti niðurstöður hennar 1948
(Sexual behavior in the human
male). Rannsókn þessi var mein-
gölluð hvar sem á hana var horft
en of langt mál yrði að rekja það
allt hér. Nægir þar að nefna að
úrtakið sem notað var samanstóð
af 5.300 manns. Þar af voru
u.þ.b. 25% karlkyns fangar,
hundruð vændismanna og afgan-
gurinn sjálfboðaliðar sem brugð-
ust við auglýsingu sem birt var.
Þessi hópur átti að standa fyrir
þverskurð af bandarísku þjóð-
inni. Seinni tíma rannsóknir,
eins og sú sem gerð var við
Chicaco háskólann árið 1989 og
birt árið 1990 á fundi AAAS
(American Association for the
Advancement of Science), benda
til þess að minna en 1% manna
séu einvörðungu samkynhneigð-
ir. En samt finnst ennþá, árið
1999, fólk á Islandi sem tekur
rannsókn Kinsey sem hinum
eina sannleik í þessum efnum
Læt ég þér nú eftir, lesandi
góður, að skoða hvert eðli sann-
leikans sé í þeim greinum sem
birst hafa um þessi mál.
Höfundur er bifvélavirki.
U mbur ðar ley si
EINS og athugulir
lesendur Morgun-
blaðsins e.t.v. hafa
tekið eftir, þá stóð til
að halda málþing í
Hafnarfjarðarkirkju
um miðjan þennan
mánuð undir heitinu
„Biblían, kirkjan og
samkynhneigð". Að
málþinginu standa
Hafnarfjarðarkirkja,
Samtökin ’78 og fleiri
aðilar sem áhuga hafa
sýnt á málinu. Ástæða
þess að hugmyndin að
málþinginu kviknaði Þórhallur
var sú umræða sem Heimisson
farið hefur fram að
undanförnu í fjölmiðlum um stöðu
samkynhneigðra innan þjóð-
kirkjunnar. Markmið málþingsins
er ekki að komast að einni ákveð-
inni niðurstöðu í málinu heldur að
skapa umræðugrundvöll þar sem
hægt er að setja fram ólíkar skoð-
anir í bróðerni og þar með eyða for-
dómum og misskilningi. Slíkan um-
ræðugrundvöll mætti
síðan nota til frekari
samtala, allt með það
að markmiði að auka
skilning og ná sáttum.
Hið væntanlega
málþing var kynnt hér
í Morgunblaðinu og
eins við guðsþjónustu
í Hafnarfjarðarkirkju.
Viðbrögðin hafa
ekki látið á sér standa.
Fjölmargir andstæð-
ingar samkyn-
hneigðra hafa haft
samband við mig til að
mótmæla málþinginu.
Sömuleiðis hafa and-
stæðingar þjóð-
kirkjunnar látið í sér heyra og tal-
að gegn málþinginu. Það merkilega
er að báðir þessir hópar hafa mót-
mælt málþinginu á sömu forsend-
um, þ.e. þeir vilja ekki að málið sé
rætt af fullu umburðarlyndi. Þeir
vilja að knúið sé á um niðurstöður.
Orkulind þessara hópa er umburð-
arleysið í sinni nöktustu mynd.
Við höfum ákveðið að
fresta málþinginu, segir
Þórhallur Heimisson,
og skapa því vettvang
þar sem tryggt er
að umburðarlyndið
fái ráðið.
Við sem að málþinginu stöndum
viljum ekki efla óvinafagnað. Þess
vegna höfum við ákveðið að fresta
málþinginu um sinn og skapa því
vettvang þar sem tryggt er að um-
burðarlyndið fái ráðið en umburð-
arleysinu sé úthýst. Því hvar erum
við á vegi stödd ef við þolum ekki
lýðræðislega umræðu, leyfum ekki
frjáls skoðanaskipti, í þessu máli
sem öðrum?
Höfundur erprestur HafnarQarðar-
kirkju.