Morgunblaðið - 26.03.2000, Page 22

22 SUNNUDAGUR 26. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Netkaffihúsið í versluninni Top Shop hefur verið vel sótt síðan það var opnað.
Morgunblaðið/Golli
Netið hefur rofíð ein-
angrun landsins
Fjarskiptabyltingin hefur opnað nýja mögu-
leika á ótal mörgum sviðum. Hvernig nota
✓
menn Netið? A Netið eftir að steypa alla í sama
mót eða mun það ýta undir margbreytileikann
í tilverunni? Hildur Einarsdóttir ræddi við
nokkra netnotendur og spáði í framtíðina.
Munum við til dæmis þurfa að setja strangar
samskiptareglur um Netið?
HEIMURINN er sífellt að skreppa
saman. Við verðum vör við þessa
staðreynd nánast á hverjum degi
fyrir tilverknað fólks sem við hittum,
vöru sem við kaupum, matar sem við
borðum og kvikmynda sem við horf-
um á og síðast en ekki síst fyrir til-
verknað Netsins sem við vöfrum á.
Félagsfræðingurinn Marshall
McLuhan setti fram á síðustu öld
hugmyndina um heimsþorpið (global
village) og átti við að heimurinn væri
sífellt að skreppa saman vegna þess
að menn notuðu í vaxandi mæli sömu
fjölmiðla, dagblöð, útvörp og sjón-
vörp. Við urðum vitni að þessu í
Persaflóastríðinu þegar hægt var að
fylgjast með stríðinu nánast í beinni
útsendingu dag frá degi. Vorum við
einnig minnt á þessa staðreynd þeg-
ar Díana prinsessa Spencer lést fyrir
tveim árum og allur heimurinn tók
svo að segja þátt í jarðarfor hennar í
gegnum sjónvarpið. Sjálf var ég
rækilega vör við þessa staðreynd
fyrir nokkrum árum þegar sonur
minn fór að ganga í hip-hop tískunni
sem á rætur að rekja til mennningar-
kima blökkumanna og Puerto
Ricana í Bronx, úthverfi New York
og helsta lesning hans á þessum ár-
um voru tímarit eins og Slam og
XXL sem hafa blökkumenn að mark-
hópi. Það vekur mann líka óneitan-
lega til umhugsunar um hve fjarlæg-
ir menningarheimar eru að færast
nær hver öðrum þegar berast fréttir
af því að á ísafirði sé búið að setja á
laggirnar verksmiðju sem sérhæfir
sig í að búa til sushi-rétti sem er
aldagömul, japönsk matarhefð.
Opnar nýja möguleika á at-
vinnusviðinu
Það er líka athyglisvert að velta
því fyrir sér hvemig fjarskiptabylt-
ingin hefur opnað alveg nýja mögu-
leika á atvinnusviðinu. Nú skiptir í
rauninni ekki máli hvar menn búa
heldur hvort þeir ráða yfir þeirri
fjarskiptatækni sem gerir það mögu-
legt að nálgast og senda frá sér
nauðsynlegar upplýsingar á skjótan
og öruggan hátt.
Það er athyglisvert að tala við
mann eins og breska hönnuðinn
Michael Young sem hér býr og starf-
ar. Hann er virtur hönnuður sem
vinnur fyrir mörg af þekktustu hús-
búnaðarfyrirtækjum heims. Young
heldur því fram að tækifærin gefist
hvar sem maðurinn er í heiminum.
Bandarískt fyrirtæki sem heitir
Conexant Systems rekur hér hönn-
unarsmiðstöð (design center) frá
Conexant í Bandaríkjunum. Fram-
kvæmdastjóri hópsins á íslandi er
Sverrir Ólafsson verkfræðingur. í
þessari starfsemi skiptir litlu máli
þótt hönnunarmiðstöðin sé langt frá
höfuðstöðvunum í Bandaríkjunum
vegna þess að það er bein nettenging
á milli fyrirtækjanna. Þannig getur
fólk í meira mæli valið hvar það vill
búa og starfa.
Netvæðingin skapar líkan vissan
sveigjanleika hvað varðar vinnutíma.
Hún auðveldar konum og körlum að
vinna heima hjá sér ef börnin eru til
dæmis veik eða foreldramir eru í
bameignafríi.
Nýtist vel í námi
I könnun Gallups hér á landi frá
janúar og febrúar á þessu ári kemur
fram að um 70% þátttakenda í könn-
uninni hafa aðgang að Netinu. Þar af
hafa ríflega 54% aðgang að Netinu á
heimili og fjölgar þeim stöðugt sem
hafa aðgang að Netinu.
Það er gaman að velta fyrir sér
þeim möguleikum sem Netið býður
upp á og hvemig fólk í mismunandi
starfsstéttum nýtir sér þessa tækni.
„Ég nota Netið mikið til rann-
sókna,“ segir Elfa Ýr Gylfadóttir
sem er að ljúka mastersprófi í
margmiðlunar- og fjarskiptafræðum
frá Georgetown-háskóla í Bandaríkj-
unum. „Eg nýti mér gagnabanka til
að komast í sértækar upplýsingar.
Georgetown-háskóli er tilraunahá-
skóli fyrir tölvukerfi til samskipta
milli nemenda og kennara. Hægt er
að fara inn í þetta kerfi hvar sem við-
komandi er með Nettengingu í heim-
inum. Inn í þetta kerfi leggja nem-
endur ritgerðir svo aðrir geti lesið
þær. Einnig er þar að finna spjall-
rásir þar sem nemendur geta rætt
við samnemendur og kennara á
ákveðnum tímum. Þama birtast ein-
kunnimar mínar og aðrar upplýsing-
ar sem ég þarf á að halda. Þetta kerfi
kallast Black Board og nýtist mér
mjög vel því ég er að skrifa lokarit-
gerðina mína héma heima.“
Hlustar á tónlist á Netinu
„Ég les blöð og tímarit á Netinu.
Einnig fylgist ég vel með fjármála-
vefjum í heiminum," segir Eggert
Gíslason, forritari hjá Tölvumyndum
og bassaleikari hljómsveitarinnar
Maus. „Stundum hlusta ég á tónlist
af vefnum og ég næ í lög þangað og
færi þau yfir á mína tölvu. Ég nota
Netið líka til að miðla upplýsingum
eins og um hljómsveitina en Maus er
með vefsíðu sem er afar vel sótt. Á
vefnum má meðal annars hlusta á
bæði útgefin og óútgefin lög eftir
okkur,“ segir Eggert.
Það kom fram í máli fólks að það
notar tölvupóstinn mikið og núorðið
fara flest póstsamskipti fram á Net-
inu.
„í gegnum tölvupóstinn er ég í
daglegum samskiptum við fólk bæði
nemendur og starfsfélaga hér og er-
lendis. Þegar ég er á ferðalagi er-
lendis læt ég framsenda póstinn
sjálfkrafa svo ég geti lesið hann hvar
sem ég er staddur sem er töluverð
bylting," segir Gísli Pálsson,
prófessor í mannfræði og forstöðu-
maður Mannfræðistofnunar.
„Tölvupósturinn styrkir vináttu-
sambönd," segir Margrét Dóra
Ragnarsdóttir BA í sálfræði, meist-
araprófsnemi í tölvunarfræði og
framleiðslustjóri hjá OZ. „Ég á vini
og systkini sem búa erlendis og ég er
í samskiptum við þetta fólk dag frá
degi. Tölvupósturinn er mjög þægi-
legur, hann er ekki eins formlegur
og bréfaskipti, eiginlega mitt á milli
bréfa og samtals.“
Auðveldar rannsóknarstarf
„Netið auðveldar rannsóknar-
starf. Islenskt rannsóknarsamfélag
er tiltölulega fámennt og mikið af
rannsóknarsamstarfinu við erlenda
aðila og Netið auðveldar þau sam-
skipti,“ segir Gísli.
„Hér áður skiptumst við á bréfum
og tók það jafnvel nokkrar vikur að
fá bréfin. Nú er hægt að fá svar sam-
dægurs eftir því hvemig tímamun-
urinn er. Nettæknin kemur þó aldrei
í staðinn fyrir samband augliti til
auglitis. Kennsla og rannsóknir
hljóta að nokkru leyti að byggjast
áfram á beinum samskiptum. Á hinn
bóginn er tækninni að fleygja svo
fram að mögulegt verður að koma á
umræðuhópum með hjálp fjarskipta-
tækninnar innan skamms. Þannig að
skilin á milli beinna samskipta og
íjarskipta eru að riðlast.
Þar að auki sparar þetta gjaman
ferðir. Menn þurfa síður að fara á
staðinn til að sækja sér gögn. Ég
þurfti í fyrra að fá myndir úr skjala-
safni frá Yellowknife í Kanada.
Venjulega hefði ég þurft að fara á
staðinn en ég gat leitað á Netinu að
þeim myndum sem ég var á höttun-
um eftir og pantað þær á stafrænu
formi og fengið þær beint á skjáinn
hjá mér. í þessu tilviki fékk ég
myndirnar úr safninu á nokkmm
klukkutímum. Allt snýst'þetta líka
um hraða, það sem ég fæ nú sent í
um Netið á nokkrum mínútum eða
klukkutímum tók mig mun lengri
tíma að fá áður,“ segir Gísli.
Eðlisbreyting á samskiptum
Þeim, sem við ræddum við, var tíð-
rætt um það hvemig Netið hefur rof-
ið þá einangrun sem ísland annars
hefur verið í á ýmsum sviðum vegna
fjarlægðar sinnar frá öðrum löndum.
„Ég held að ég geti haldið því fram
að það sé að verða viss eðlisbreyting
á samskiptum með tilkomu Netsins,"
segir Gísli. „Islenskt háskólasamfé-
lag hefur lengi verið fremur einangi--
að. Ráðstefnur, bókakostur og tíma-
rit sem við höfum þurft að hafa
aðgang að fengust ekki hér nema að
takmörkuðu leyti. Þetta er breytt að
því leytinu að nú erum við komin í
beint samstarf við fræðasamfélag
nánast hvar sem er í heiminum.
Tryggvi Þór Herbertsson, forstöðu-
maður Hagfræðistofnunar, tekur
undir þetta og segist hafa byrjað að
nota Netið árið 1990. ,Á Netinu les
ég vísindagreinar sem ég fékk með
pósti áður og þurfti jafnvel að bíða
eftir í nokkrar vikur. Ég er áskrif-
andi að umræðuhópum á Netinu sem
ræða málefni sem tengjast starfi
mínu. Á hveijum morgni fæ ég
senda um Netið greinargerð frá
bönkunum sem fjallar um íslenska
fjármálamarkaðinn.
Ég vinn á Netinu með fræðimönn-
um erlendis að greinarskrifum fyrir
erlend vísindatímarit. Við sendum
hver öðrum skrif okkar á Netinu,
lesum yfir texta hver hjá öðrum og
breytum og bætum við hann þangað
til við erum orðnir ánægðir.
Ég er mjög hrifinn af þessari
tækni vegna þess að hún auðveldar
vinnu mína mikið. Ég er fljótari að
setja mig inn í þau málefni sem ég er
að kynna mér hveiju sinni og á auð-
veldara með að fylgjast með því sem
er að gerast í heiminum og á Islandi.
Netið hefur rofið þá einangrun sem
óneitanlega hefur fylgt því að búa á
Islandi.“
Horft á íslenska sjónvarpið
í London
Það kemur fram að fólk er í aukn-
um mæli farið að lesa blöð og tímarit
á Netinu, hvort sem þau eru innlend
eða útlend og horfa einnig á sjónvarp
og hlusta (horfa) á útvarp á Netinu.
Tryggvi segist lesa dagblöðin og
erlend tímarit á Netinu. „Þegar
stórviðburðir eiga sér stað horfi ég á
CNN-sjónvarpsstöðina á Netinu og
hlusta einnig á útvarp þar. Ég dvaldi
í London í 2 mánuði í vetur. Eg hafði
með mér fistölvu og gat horft á
fréttatíma í íslenska sjónvarpinu.“
„Ég fylgist miklu betur með frétt-
unum eftir að ég fór að lesa þær á
Netinu," segir Margrét Dóra. „Ég
þarf ekki að bíða eftir þriðjudags-
mogganum til að vita hvort farið er
að gjósa í Heklu.“
Þessi svör endurspegla könnun
sem gerð var í Bandaríkjunum og
leiddi í Ijós að þar í landi horfir fólk
nú minna á sjónvarpsfréttir og les
minna af dagblöðum en fær þessar
upplýsingar í staðinn á Netinu.
Nú þegar er margvísleg þjónusta
að færast yfir á Netið. Bankar og
verðbréfafyrirtæki verða stöðugt
netvæddari.
Tryggvi segist borga flesta sína
reikninga í gegnum Netið. „Ég fylg-
ist með stöðunni á reikningnum mín-
um í gegnum heimabankann og gera
má ráð fyrir að sífellt fleiri þættir í
starfsemi bankanna færist yfir á
Netið. Ég fylli út skattskýrsluna
mína á Netinu og finnst mikið hag-
ræði að því,“ segir hann.
„Ég nota heimabankann og hef því
ekki staðið í röð í banka í marga
mánuði," segir Margrét Dóra. „Þetta
er bæði hagræði fyrir viðskiptavin-
inn og fyrirtækin sjálf.“
Þegar horft er til framtíðar má
gera ráð fyrir að á endanum verði öll
fjármálastarfsemi komin á Netið og
menn geti gengið frá fjármálum sín-
um og fjárfestingum í gegnum Netið
en það síðastnefnda er hægt nú þeg-
ar.
Leitt til meiri þekkingar á
hlutabréfamarkaðnum
Verðbréfaviðskipti á vefnum,
hvort sem er á innlendum eða er-
lendum vettvangi, hafa farið ört vax-
andi og margir eru þeirrar skoðunar
að velta með hlutabréf hafi aukist í
kjölfar netvæðingarinnar.
„Netvæðingin hefur einnig leitt til
þess að hinn almenni borgari hefur
mun meiri þekkingu á hlutabréfa-
markaðnum," segir Kjartan Guð-
mundsson verðbréfamiðlari hjá
Landsbréfum. „Áður voru það sér-
fræðingar eða valinn hópur fólks
sem hafði aðgang að þeim upplýsing-