Morgunblaðið - 26.03.2000, Síða 8

8 SUNNUDAGUR 26. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Hestalandsliðið staðsett í Leifsstöð:
■■ ••
Glæsilega hönnuð hljómtækjastæða. Framúrstefnuleg og
kraftmikil með 2 xlOO W útgangsmagnara, Power Bass
hátalara - funky blá baklýsing, einingar sem auðvelt er að
taka ! sundur, gegnsætt lok fyrir CD-spilara og allt það sem
þú vilt hafa í alvöru hljómtækjastæðu, og meira til
Umbótaþróun í Rússlandi
Frá hruni fram
á þennan dag
Eiríkur Bergmann Einarsson
FÉLAG stjórnmála-
fræðinga stendur
að fyrirlestraröð
um málefni stjórnmála.
Næsti fyrirlestur er á
þriðjudag og hefst hann
klukkan 17 í Norræna
húsinu. Eiríkur Berg-
mann Einarsson stjórn-
málafræðingur talar þar
um umbótaþróunina í
Rússlandi allt frá hruni
kommmúnismans í Aust-
ur-Evrópu og fram að
forsetakosningum sem
fram fara í Rússlandi
dag.
„Kosningarnar sem
fram fara í dag eru til-
komnar að undirlagi Bor-
ís Jeltsíns sem hefur ver-
ið sú valdafígúra í
Rússlandi sem ráðið hef-
ur ríkjum allt frá sundurliðun
Sovétríkjanna í ágúst 1991.
Hann hefur nú valdið sér eftir-
mann, Vladimir Pútín, gamlan
KGB-njósnara og má segja að
hér sé um að ræða framhald af
stjórnartíð Jeltsíns (ef Pútín
verður kjörinn forseti sem allt
bendir til). Stjórnarstefna Jelts-
íns hefur einkennst af umbótar-
ferli í efnahags- og stjórnmála-
kerfi landsins. Þetta hefur
haldist gegnum allan valdaferil-
inn þrátt fyrir ýmsar uppákom-
ur og þá staðreynd að skilning-
ur Rússa á hinu frjálsa
markaðskerfi og lýðræði er ekki
sá sami og á Vesturlöndum - þá
er ferlið samt í þá átt. Ekkert
bendir til þess í dag að Vladimír
Putin muni bregða af þessari
stefnu - þrátt fyrir vafasamar
aðgerðir í Tstjetsníu og harð-
stjórnarlega tilburði."
- Hvað um forsöguna að þess-
um kosningum?
„Ég held því fram að komm-
únisminn í Sovétríkjunum hafi
hrunið vegna fjögurra samverk-
andi þátta. Frumskilyrði og
hinn undirliggjandi þáttur hinna
þriggja var efnahagsleg inn-
byggð bilun í efnahagskerfi
Sovétríkjanna. Undir lok átt-
unda áratugarins fóru hjól efna-
hagslífsins þar að hægja á sér
eftir mikið uppgangstímabil ára-
tuginn á undan og framleiðni at-
vinnulífsins hrundi. Þrátt fyrir
að efnahagskerfið næði að við-
halda þeim lífsskilyrðum sem
íbúar Sovétríkjanna voru vanir
þá upplifðu þegnarnir efnahags-
skreppu í samanburði við önnur
ríki.
Á uppgangstímabili efnahag-
skerfisins í Sovétríkjunum opn-
aðist hagkerfið fyrir erlendum
áhrifum, þannig dreifðist þekk-
ing um alþjóðasamfélagið út yfir
öll Sovétríkin og veitti þegnun-
um innsýn í lífshætti annars
staðar í veröldinni sem flugu
hraðfara fram úr þeirra eigin.
Annan þáttinn er að finna í al-
þjóðasamfélaginu sjálfu. Ég
held því fram að alþjóðasamfé-
lagið sem slíkt búi yfir einhvers
konar sameiginlegum
gildum sem nú á dög-
um snúast um frelsi,
lýðræði og mannrétt-
indi. Þessar hug-
myndir dreifðust með
aukinni tækni sem
komin var fram gegn-
um útvarpssendingar með
gervihnattatækni sem var bein-
línis beint inn í Sovétríkin,
gegnum bækur, faxtækið og
gegnum auknar samgöngur og
ferðamannastraum. Önnur
kynslóð ráðamanna í Rússlandi
hafði þekkingu á alþjóðasamfé-
laginu. Þessir tveir þættir duga
► Eiríkur Bergmann Einarsson
fæddist í Reykjavík 6. febrúar
1969. Hann lauk stúdentsprófi
frá Fjölbrautaskólanum í Breið-
holti 1990. Hann lauk BA-prófi
frá Háskóla íslands í stjórnmála-
fræði og kandítatsprófi í al-
þjóðastjómmálafræði frá Kaup-
mannahafnarháskóia. Hann
starfaði sem blaðamaður á Helg-
arpóstinum, sem framkvæmda-
stjóri leikhússins Iðnó og sem
verkefnisstjóri Evrópumála hjá
Rannsóknarþjónustu Háskóla Is-
lands, en því starfi gegnir hann
nú. Kona Eiríks er Dagný Blönd-
al uppeldisfræðinemi og eiga þau
tvö böm, Sólrúnu 5 ára og Einar
lOmánaða.
þó ekki til þessa að skýra þær
umbreytingar sem áttu sér stað
og geta menn bent í því sam-
bandi á ríki eins og Kína, Kúbu
og Kóreu. Skýringanna er sem
sé einnig að leita í innri upp-
byggingu Sovétríkjanna. Það
var árangur Sovéríkjanna til
jafns við efnahagshrunið sem
leiddi þetta af sér.“
- Hvernig þá?
„Uppbygging áratuganna á
undan leiddi af sér hátt mennt-
unarstig þjóðarinnar. Læsi var
almennt, borgarmyndun jókst
til mikilla muna sem þýðir að
þjóð sem áður var ómenntuð og
dreifð hafði breyst í að vera há-
menntuð og samþætt, það bjó til
þann jarðveg að geta meðtekið
skilaboðin sem beint var inn í
Sovétríkin að utan. Sömu skila-
boð til fátækari og dreifðari
svæða hefðu ekki leitt sömu
breytingar af sér - jarðvegurinn
var sem sé fyrir hendi. Fjórði
þátturinn felst í vilja stjórn-
valda til að hefja breytingarnar.
Þáttur Gorbachev var úrslita-
atriðið í þessari þróun. Hann
hafði áttaði sig á hinni kerfis-
bundnu veilu sem lá í hagkerf-
inu.
Hann hafði ferðast víða og
var í raun meira í ætt við sósíal-
demókrata en kommúnista.
Harðlínukommúnisti hefði getað
hert sultarólina og
þvingað þjóð sína nið-
ur. Gorbachev kaus að
fara aðra leið og hóf
umbótaferlið með
framsetningu sinni á
Perestroiku og Glasn-
ost um umbætur í
stjórn- og efnahagskerfi lands-
ins. Sú stjórnvaldsaðgerð leysti
úr læðingi kröfuna um umbylt-
ingu samfélagsins sem aldrei
verður hægt að snúa við nema í
allsherjarstyrjöld. Sem sagt -
framtíðarhorfur Rússlands eru
margfalt betri en skammtíma-
horfurnar.
Framtíðar-
horfur Rúss-
lands betri
en skamm-
tímahorfur