Morgunblaðið - 29.06.2000, Page 48

MORGUNBLAÐIÐ
*48 FIMMTUDAGUR 29. JÚNÍ 2000
LISTIR
Talstöðin og
tímavíddirnar
KVIKMYNDIR
Laugarásbfó,
Bíóborgin
TÍÐNI „FREQUENC“**'/2
Lcikstjóri: Gregory Hoblit. Hand-
rit: Toby Emmerich. Aðalhlutverk:
Dennis Quaid, Jim Caviezel, Andre
Braugher, Elisabeth Mitchell. New
Line Cinema. 2000.
BANDARÍSKA spennumyndin
Tíðni eða „Frequency" er tímaferða-
lagsmynd sem byggist á þeim kenn-
ingum vísindamanna að til séu fjöl-
margar tímavíddir. Handritshöfiind-
urinn Toby Emmerich kemur því svo
fyrir að hægt sé að senda a.m.k. upp-
lýsingar milli þeirra og aðalpersónur
hans, faðir sem lést fyrir þrjátíu árum
og sonur sem syrgt hefur hann síðan,
geta talast við á ný í gegnum gamla
talstöð.
Hugmyndin er heiliandi eins og all-
ar hugmyndir um tímaferðalög eru
heillandi og Toby ásamt leikstjóran-
um Gregory Hoblit vinna ágætlega úr
henni þótt spyrja megi sig hvort ekki
hefði mátt gera eitthvað kræsilegra
við hana en fjöldamorðingjatrylli en
út í einn slíkan leiðist sagan þegar á
líður. Fyrir þrjátíu árum gekk fjölda-
morðingi laus og myrti hjúkrunar-
konur og nú sameinast faðir og sonur
í gegnum tímavíddir um að grípa
hann glóðvolgan.
Svo það er margt að hafa í þessari
einu mynd. Ekki er nóg með að hún
lýsi á melódramatískan hátt sundr-
aðri fjölskyldu eftir lát elskaðs heim-
ilsfoðurs, lífi sonar sem er nokkum
veginn ónýtt vegna hins hörmulega
atburðar er leiddi föður hans til dauða
fyrir þrjátíu árum, fikt við tímann þar
sem atburðarásinni er breytt og nú-
tíminn er sífellt að taka á sig nýjar
myndir, heldur erum við líka á hött-
unum eftir fjöldamorðingja.
Leikstjórinn Hoblit reynir að gæta
þess að ekkert af þessu flækist hvert
fyrir öðru og tekst það misjafnlega.
Þessi mynd á greinilega að vera fyrir
alla. Ahugamenn um vísindaskáld-'
skap fá tímaflakksskemmtun. Áhuga-
menn um fjölskyldudrama fá amer-
íska fjölskylduelsku eins og hún
getur orðið tilfinningaþrungin í
Hollywood-myndum. Spennufíklar fá
hrottaleg morð og eltingarleiki.
Myndin virkar sjálfsagt ólíkt á fólk
eftir því hvar áhugasviðið liggur.
Leikurinn er ágætur. Dennis Qua-
id er fín hetja í gamla tímanum, hæfi-
lega huglaus og vandræðalegur þeg-
ar hann á að stoppa fjöldamorðingja
og Jim Caviezel hefur eilíft sársauka-
fullan svip eins og hann hafi misst
föður sinn í gær.
Tíðni er prýðilegasta sumar-
skemmtun með spennu og meló-
drama og vísindaskáldskap, eitthvað
fyrir alla.
Arnaldur Indriðason
5 vikna hefðbundið TT námskeið
+8 vikna opið kort. (Má leggja inn).
FRÁ TOPPITIL TÁAR i
Eitt viðurkenndasta námskeið
sinnar tegundar fyrir þær sem
að léttast um 15 kg. og meira.
Innriun
stendnr yjir
{sttna
58i 373°;

IIöí’uii) aðlagnð
'r.T. námskt'iðin
að sumrinu!
\ . • '• '■ -.y ;• rt
Af landafundum
BÆKUR
Endursögn
LEIFUR HEPPNI OG
VÍNLAND HIÐ GÓÐA
Jón Danielsson tók saman. Muninn
bókaútgáfa. 2000,111 bls.
LÍTIÐ málsamfélag á ávallt undir
högg að sækja. íslensk menning hef-
ur löngum sótt drifkraft sinn í málið
svo að þær hættur sem steðja að
málinu eru einnig ógnun við menn-
inguna. í raun og veru er baráttan
við að viðhalda tungunni og menn-
ingunni á vissan hátt einnig lífsbar-
átta lítillar þjóðar sem sér tilveru-
rétt sinn að miklu leyti í Ijósi fortfðar
og menningararfs. Fomsögur okkar
eru kannski mikilvægasti arfurinn
og svo annt hefur mönnum verið um
þessar sögur að styr hefur jafnvel
staðið um breytingar á stafsetningu
sagnanna frá miðaldahandritum.
Grænlendinga saga og Eiríks
saga rauða skýra glögglega frá því
þegar íslendingurinn Bjarni Heij-
ólfsson og Leifur Eiríksson, sem
ýmist er sagður norskur, íslenskur
eða grænlenskur, fundu meginland í
vestri. Einnig segir frá tilraun ís-
lenskra manna til landnáms undir
forystu Þorfinns Karlsefnis og Guð-
ríðar Þorbjamardóttur og síðar ann-
arra. Ekki voru allar þær landnáms-
sögur fagrar. Hetjur fortíðarinnar
kölluðu ekki allt ömmu sína. En sög-
umar hafa löngum verið íslending-
um mikilvægar, einkum og sér í lagi
vegna þess að þær bera vott um
glæsta fortíð okkar.
Nú hefur þessum tveimur sögum
verið steypt saman og þær endur-
sagðar af Jóni Daníelssyni í bók sem
hann nefnir Leifur heppni og Vín-
land hið góða. Tilgangur hans er sá
að gera þær aðgengilegri nútíma;
mönnum, sérstaklega ungu fólki. í
ávarpi fremst í bókinni fjallar
menntamálaráðheiTa um landnáms-
ævintýri forfeðra okkar og getur
þess „að enn þann dag í dag getum
við lesið um þau á móðurmáli okk-
ar.“
Jón er dálítið annarrar skoðunar
og bendir á að æ hæpnara verði að
halda á lofti þeirri kenningu „að ís-
lensk tunga hafi í aldanna rás ekki
breyst meira en svo að hvert barn sé
þess umkomið að lesa sögur sem
skrifaðar voru fyrir 700-800 árum.“
Hann bætir við að því sé fjarri „að
þær séu lengur sú almenningseign
sem þær voru fyrir svo skömmum
tíma sem 50-100 árum.“ Jón gengur
jafnvel svo langt að segja að það sé
kominn tími til „að fara beinlínis að
þýða þær á nútímamál."
Nú er það svo að ég tel að báðir
hafi nokkuð til síns máls. Vissulega
snýst áhugi unglinga á Islandi um
allt annað en fornsögur. Þær eru
ekki beinlínis rifnar út á bókasöfn-
um. Ég hygg þó að íslendingasögur
séu enn þá almenningseign og ég lít
á það sem goðsögn að þær hafi verið
mikið meiri almenningseign fyrr á
árum. Ég tel þannig að grunnskól-
arnir hafi staðið sig bærilega við að
kynna heim fomsagna og efla áhuga
ungs fólks á þeim. Það vill svo til að
bók Jóns var dreift til allra þeirra
sem luku grannskólaprófi í vor.
Sömu nemendur glímdu við það
verkefni að lesa Gísla sögu eða
Grettis sögu fyrir samræmd próf.
Auk þess höfðu margir þeirra áður
lesið Gunnlaugs sögu, Laxdælu eða
Hrafnkels sögu Freysgoða svo ein-
hverjar séu nefndar. Síðan tekur
framhaldsskólinn við með Eglu- og
Njálukynningu. Stærsti hluti kyn-
slóðarinnar ræður mæta vel við að
lesa þessar bækur þótt vitaskuld
þurfi að grípa tfi orðskýringa. Hitt
er svo annað mál að nú á dögum er
margt annað sem fangar áhuga ungs
fólks en íslendingasögur. Það er
bara af hinu góða.
Jón bregður á það ráð að endur-
segja texta sagnanna tveggja að
verulegu leyti til að gera úr þeim
„eina samfellda sögu á máli sem allir
geti lesið án þess að þurfa í sífellu að
fletta upp í orðaskýringum." Þetta
gerir bók hans læsilega og áhuga-
vekjandi. Ég hygg þannig að hann
nái því meginmarkmiði sfnu að börn
og fullorðnir geti lesið um atburði
sagnanna sér til ánægju og fróðleiks.
Það fer hins vegar ekki hjá því að
nokkuð glatast af stíl fomsagnanna
við slíka endursögn. Mér þykir til að
mynda lítið púður vera í sumum
mannlýsingum Jóns. Þannig segir
hann um þau skötuhjú Freydísi Ei-
ríksdóttur og Þorvarð mann hennar,
en þau voru bersýnilega snælduvit-
laus, einkum Freydís: „Freydís var
svarkur mikill en Þorvarður hæglát-
ur og ekki mikill fyrir sér. Hann var
hins vegar auðugur maður og giftist
Freydís honum til fjár.“ í Grænlend-
ingasögu segir aftur á móti í knöpp-
um texta: „Hún var svarri mikill en
Þorvarður var lítilmenni. Var hún
mjög gefin til fjár.“ Lítilmennska
Þorvarðar og þeirra beggja kemur
kannski gleggst fram þegar þau
standa síðar fyrir fjöldamorðum á
landnemum sem höfðu verið sam-
ferða þeim. Seinast gengur Freydís
milli bols og höfuðs á fimm konum.
Að þeim atburði loknum segir Jón:
„Eftir þetta illvirki fóru þau til skála
síns og virtist Freydís afar ánægð
með það sem gerst hafði.“ En í
Grænlendingasögu segir svo með
fáguðum úrdrætti: „Nú fóru þau til
skála síns eftir það hið illa verk og
fannst það eitt á að Freydís þóttist
allvel hafa um ráðið...“
Það er raunar vandasamt að sjá
hvemig megi sameina þau markmið
að viðhalda stfl Islendingasagna og
skrá þær upp á nýtt á nútímalegu
máli. Þó hygg ég að ýmsar leiðir séu
færar hvað það varðar. Mér finnst
hins vegar einhvern veginn fullmikið
glatast við endursögn Jóns. Bók
hans er þó þarfleg og aðgengileg og
vekur vonandi áhuga manna á frek-
ari lestri því frumheimildir hans eru
ósnertar og aðgengilegar öllum.
Skafti Þ. Halldórsson
Tídægra í Helsinki
LEIKLIST
Kellariteatteri
frá Helsinki.
K o m p a n f i ð
á Akureyri
SÉRÐU REGNIÐ?
Tónlist: Uppo Lukkarinen
og Lissu Lehtimaja.
Textar: Johanna Freundlich.
Föstudaginn 23. júní.
ÞESSI fínnski ungmennahópur
býður upp á frumsköpun, leiksýn-
ingu í revíuformi, söngva tengda
með spunakenndum samtenging-
um. Sýningin sækir form sitt og
persónur nöfn sín í Tídægru
Boccaccios, en undirritaðan skortir
jafnt þekkingu á hinu ítalska höfuð-
verki og finnskri tungu til að átta
sig á hvort um innihaldslegan
skyldleika er að ræða. Allt um það
þá eru níu persónur með tídægru-
nöfn samankomin í einhvers konar
biðsal, sú tíunda slæst í hópinn áður
en lýkur, og er trúlega fulltrúi nú-
tímans, ungfrú x. Öll eiga þau sitt
söngnúmer, líkt og ungmenni
Boccaccios stytta sér stundir á
fjórtándu öldinni í Flórens við að
segja sögur meðan plágan gekk yf-
ir. Og víst er um það að nægar eru
plágurnar á okkar tímum. Sam-
bandsleysi, ástleysi, ofbeldi, kyn-
þáttahatur, allar fá þær umfjöllun í
söngvum Finnanna. Niðurstaðan er
samt bjartsýn, lifum og göngumst
við röddunum í brjóstinu, njótum
regnsins hér og nú.
Hópurinn bjó greinilega yfir góð-
um krafti sem á stundum nýttist til
að skapa skemmtilega stemmningu.
Þó voru spunaatriðin, eins og gjarn-
an vill verða, óþægilega á báðum
áttum hvort þau voru skipulögð og
hugsuð eða líflítil endurtekning
sköpunar frá í gær. Tónlistin var
áheyrileg, djassskotin popplög
mestanpart, og söngvarar flestir
vandanum vaxnir.
Nokkuð skorti stundum á kraft,
bæði í raddstyrk og sannfæringu.
Eftirminnilegastir verða líklega
upphafssöngur ungfrú x, þar sem
ekkert skorti á aflið, og sorgarsaga
Karinu, sem var sungin á ensku en
samt af einhverjum ástæðum eina
lagið þar sem textinn var þýddur
jafnóðum á íslensku með afar
snjöllum hætti. Þá var símasöngur
Panfílós skemmtilegur og þrótt-
mikill. Félögum í Kellariteatteri
liggur greinilega mikið á hjarta, og
sumt af því komst til skila í sýning-
unni. Annað leið fyrir formið, sem
hópurinn hafði ekki alls kostar á
valdi sínu.
Með dómi þessum er lokið skrif-
um um sýningar á afmælisleiklist-
arhátíð Bandalags íslenskra leikfé-
laga, en skrifað var um þær sýn-
ingar sem ekki hafa áður birst
dómar um hér. Ómögulegt er samt
annað en að ljúka þessum pistli með
nokkrum orðum um hátíðina í heild.
Óhætt er að fullyrða að hún hafi
borið því besta í áhugaleikhúsinu
órækt vitni. Ómældur sköpunar-
kraftur og -gleði einkenndu sýning-
arnar og mun margt greypast í
minningu gesta. Erlendir gestir
vöktu mikla gleði og var ekki annað
að sjá en hún væri gagnkvæm.
Leiklistarsköpun áhugamanna á
íslandi hefur allt til að bera til að
gleðja áhorfendur, vekja þá til um-
hugsunar, græta þá, hlægja og
hræða, allt í krafti metnaðar og
kunnáttu sem víða er til í ómældu
magni sem ausið er af eins og hver
vill. Hafi Bandalag íslenskra leikfé-
laga þökk fyrir framtakið, við bíð-
um spennt næstu hátíðar.
Þorgeir Tryggvason
Jóhannes Dagsson
sýnir í Varmahlíð
JÓHANNES Dagsson opnar
myndlistarsýningu í Galleríi ash,
Lundi, Varmahlíð í Skagafirði, á
laugardag, kl. 14.
Jóhannes var í fomámi við
Myndlistaskólann á Akureyri
1995-1996 og tók eitt ár í fagur-
listadeild 1996-1997. Hann lauk
BA-námi í heimspeki og bók-
menntum frá Háskóla Islands
1997-2000.
Þema sýningarinnar er líkam-
inn og verkin eru máluð með olíu á
striga.
Þetta er önnur einkasýning Jó-
hannesar en áður hefur hann
haldið málverkasýningu á Kaffi
Karólínu 1999 og hélt sýningu
með Ólafi Sveinssyni í Safnahús-
inu á Húsavík 1998. Sýningin er
opin alla daga nema þriðjudaga
frá kl. 10-18 og stendur til 21. júlí.