Morgunblaðið - 03.08.2000, Qupperneq 34

34 FIMMTUDAGUR 3. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
I
LISTIR
„Það verður erfitt að
koma hjólinu af stað
aftur ef það stöðvast“
Reykjavík hefur verið ein af
níu menningarborgum Evrópu
í sjö mánuði. Margt hefur ver-
ið gert til hátíðarbrigða og síst
minna fram undan. Orri Páll
Ormarsson kom að máli við
Þórunni Sigurðardóttur,
stjórnanda verkefnisins, sem
telur brýnt að nýta sér byrinn
sem íslensk menning hefur
fengið á árinu - láta hjólið ekki
stöðvast.
Morgunblaðið/Jim Smart
Þórunn Sigurðardóttir, stjómandi verkefnisins
Reykjavík - menningarborg Evrópu árið 2000.
Morgunblaðið/Bryajar Gauti
Tvö þúsund fimm ára böm saman komin á Arnarhóli. Stefnt er að því að þau komi aftur saman sem
flest á menningarnótt í Reykjavík, hinn 19. ágúst.
RE YKJAVÍ K - menning-
arborg Evrópu árið
2000 er langstærsta
verkefni á sviði menn-
ingar og lista sem ís-
lendingar hafa tekist á hendur.
Heilsárshátíð með óteljandi viðburð-
um og uppákomum. Aldrei hefur
annað eins fjármagn flætt um lista-
heiminn á einu ári, aldrei fleiri lista-
menn lagt hönd á plóginn. Leikar eru
nú liðlega hálfnaðir og þótt rólegt
hafi verið yfir verkefninu undanfam-
ar vikur er það aðeins iognið á undan
storminum, seinni hálfleikur er allur
eftir. Og þar kennir margra grasa.
„Ég hef það eiginlega á tilfinning-
unni að við séum stödd í miðri á - en
sjáum yfir á bakkann hinum megin.
Það er alltaf góðs viti að sjá til lands.
Auðvitað er þetta verkefni sem er að-
eins unnið einu sinni á hverjum stað
þannig að menn geta ekkert æft sig í
þessu og gert öðruvísi næst. Það hef-
ur því verið mikilvægt að undirbúa
alla hluti vel og vita nákvæmlega
hvað er fram undan þannig að ekkert
komi í bakið á manni,“ segir Þórunn
Sigurðardóttir, stjómandi Reykja-
víkur - menningarborgar Evrópu ár-
ið 2000.
Hefur það tekist?
„Ég held að óhætt sé að segja að
þetta hafi gengið vel. Verkefnin hafa
sprungið út hvert af öðru eins og
áætlað var og mjög fá þeirra hafa
ekki staðið undir væntingum. Undir-
búningstíminn var langur miðað við
það sem við eigum að venjast hér á
Islandi. Við gátum þannig gefið okk-
ur góðan tíma til að undirbúa hvert
einasta verkefni með aðstandendum
og skipuleggjendum og það hefur
sýnt sig að þetta var algjörlega nauð-
synlegt. Við óskuðum ætíð eftir ítar-
legum framkvæmda- og fjárhags-
áætlunum og menn fengu oft að fara
heim til að gera betur. Sé staðið með
þessum hætti að málum er mun
minni hætta á því að eitthvað fari úr-
skeiðis.“
Mest ný verkefni
Þórunn segir góðar heimtur ekki
síst ánægjulegar fyrir þær sakir að í
flestum tilfellum er um ný verkefni
að ræða. „Menningarborgin hefur
lagt höfuðáherslu á nýsköpun, allir
stærstu styrkirnir hafa farið í slík
verkefni, og ef við berum okkur sam-
an við Stokkhólm, sem var menning-
arborg Evrópu í fyrra, kemur í ljós
að hlutfall nýrra verkefna er mun
hærra hér en þar. Þessi áhersla staf-
ar ekki síst af þvi að árið 2000 er
mjög menningarlega viðburðaríkt að
öðru leyti, og má nefna stórafmæli
Listahátíðar í Reykjavík og annarra
stærstu listastofnana landsins,
Kristnihátíð og landafundaverkefn-
ið. Tveimur síðarnefndu verkefnun-
um var fyrst og fremst beint að
ákveðnum þáttum í sögunni og þess
vegna hefur metnaður okkar fremur
staðið til þess að leggja sérstaka
áherslu á það sem er nýtt - ísland
eins og það er í dag. Hefði þessi
menningarborgartitill komið til á allt
öðru ári má ímynda sér að menn
hefðu farið öðruvísi út í þetta. Við
höfum sem sagt gætt þess mjög vel
að vera ekki með nákvæmlega sömu
hlutina og eru á hinum hátíðunum,
vera heldur í samstarfi við þær og
brydda svo upp á annars konar við-
burðum en þær bjóða upp á. Til að
mynda varð Listahátíð mun veglegri
í ár vegna þess að Menningarborgin
setti mjög ríflegt fjármagn í marga
stóra viðburði."
Ríkið óskaði eftir því á sínum tíma
að Menningarborgin, Kristnihátíðar-
nefnd og Landafundanefnd samein-
uðust um húsnæði. Kveðst Þórunn
hafa verið lítt hrifin af þeirri hug-
mynd í upphafi. „Það varð samt ofan
á að við fórum saman í þetta húsnæði
í Aðalstræti 6 og ég sé nú að það var
mikið gæfuspor. Þetta hefur gert
samstarfið auðveldara og gert okkur
kleift að samhæfa aðgerðir. Það get-
ur auðvitað verið kyndugt þegar
margir aðilar standa á sama litla
blettinum og berjast um athygli al-
mennings og fjölmiðla en þetta hefur
eigi að síður gengið vonum framar.“
Menningarborgin leggur ekki að-
eins áherslu á líðandi stund heldur
vísa mörg verkefni einnig fram í tím-
ann. Þá höfða margir atburðir til
ungs fólks, og má nefna einstaklega
metnaðarfull verkefni Háskóla Is-
lands, opinn háskóla og vísindavef-
inn, listamenn í skólum og unglist,
auk þess sem lagt er upp úr samfé-
lagslegum verkefnum, eins og Þór-
unn kemst að orði. „Við höfum aldrei
tekið undirtitilinn, Menning og nátt-
úra, of bókstaflega og sérstaklega
ekki látið hann binda nokkurn mann,
allra síst þá sem eru að fást við hina
stóru listrænu viðburði. Undirtitill-
inn hefur aftur á móti hentað mjög
vel í okkar ímyndarvinnu og gert það
af verkum að við getum tekið inn á
dagskrána hátíð eins og Skil 21, sem
haldin var um síðustu helgi. Jarðar-
hátíðin var hápunkturinn á verkefni
sem sett var af stað á síðasta ári og
snýst um að nýta lífrænan úrgang
sem fellur til í daglegum rekstri. A
dagskrá menningarborgar eru einn-
ig ýmis önnur verkefni sem snerta
umhverfismál, náttúru, landsbyggð-
ina og atvinnulíf."
Þórunn segir Menningarborgina
kosta kapps um að ná yfir helstu list-
greinar. „Flestir viðburðir Menning-
arborgarinnar eru mun stærri en í
venjulegu ári. Við erum með stórar
tónlistarhátíðir. Búnar eru tvær af
þremur sem Tónskáldafélag Islands
stendur fyrir og alþjóðlega tónlistar-
hátíðin í Laugardal tókst afbragðs
vel - en við vonumst til þess að hún
verði árviss viðburður. Við höfum
einnig staðið fyrir mjög stórum við-
burðum á sviði myndlistar, arkitekt-
úrs og skipulags, og má í því sam-
hengi nefna sýninguna Strand-
lengjuna, vinnuskólaverkefnið
Landlist við Rauðavatn, Garðhúsa-
bæinn og sýningarnar í Listasafni í s-
lands og á Nýlistasafninu, sem komu
inn á Listahátíð auk sýninganna með
FÍM og Landsvirkjun úti í orku-
stöðvunum, sem vakið hafa gríðar-
lega athygli, svo eitthvað sé nefnt.
Nú er röðin komin að leiklistarhá-
tíð, bókmenntahátíð, djasshátíð,
vindhátíð, eldhátíð, kvikmyndahátíð
og ljósahátíð. Sumt af þessu er alveg
nýtt og þótt annað hljómi kunnug-
lega koma þessar hátíðir nú í öflugri
og nýstárlegri mynd.“
Stærsti listviðburður
Islandssögunnar
Þórunn segir vert að veita því at-
hygli á þessum tímapunkti, þegar
bæði Listahátíð og hápunktur
Kristnihátíðar eru að baki, að fram-
undan eru stórir viðburðir hjá Menn-
ingarborginni. Viðburðir sem vísvit-
andi voru hafðir á seinni hluta ársins
til að skarast ekki við fyrrnefndar
hátíðir. „Núna í ágúst gefst fólki
kostur á að njóta stærstu viðburða
ársins. Ber þar fyrst að nefna Bald-
ur, dansverk Jorma Uotinens við
tónlist eftir Jón Leifs, sem er stærsti
listviðburður sem nokkru sinni hefur
verið settur á svið á Islandi. Sem
dæmi má nefna eru ekki nógu margir
slagverksleikarar til á landinu að
taka þátt í flutningi Baldurs, átján
talsins, hvað þá þegar Jón Leifs
skrifaði verkið. Við leitum nú að þeim
sem á vantar víðsvegar um Evrópu.
Sinfóníuhljómsveit íslands í heild
er raunar stækkuð til muna, tæplega
eitt hundrað hljóðfæraleikarar taka
þátt í flutningnum undir stjórn Lejfs
Segerstams. Þá eru ónefndur ís-
lenski dansflokkurinn og finnsku
sólódansararnir, auk þess sem
gríðarlegur viðbúnaður er út af svið-
inu, sem verður afar sérstakt, að
hluta til búið til úr ís, sem er algjör
nýjung. Við uppfærsluna á Baldri er
öllu tjaldað til, eins og tilheyrir á
svona ári og það er sérstaklega
ánægjulegt að tekist hefur alþjóðleg
samvinna um að koma þessu mikla
verki Jóns Leifs loks á svið.
Kórinn Raddir Evrópu kemur
beint á eftir Baldri og tískuviðburð-
urinn Futurice skömmu áður, sem er
líka okkar umsjónarverkefni. Það
höfðar sérstaklega til ungs fólks og
er styrkt myndarlega af Norræna
menningarsjóðnum, þótt verkefnið
sé all ólíkt því sem hann styrkir
venjulega. Allt fellur þetta undir
nýstárleg verkefni sem við lítum á
sem okkar skyldu að láta blómstra á
þessu ári.“
Sem kunnugt er var fyrirhugað að
Björk Guðmundsdóttir söngkona
yrði í för með Röddum Evrópu, en á
síðustu stundu var ákveðið að hún
færi ekki í tónleikaferðina með kórn-
um.
Þórunn segir það vissulega von-
brigði en ekki hafi verið um annað að
ræða. „Það voru ekki léttir dagar
þegar þessi mál voru að skýrast.
Þetta var hins vegar óhjákvæmilegt.
Það hefði orðið mjög snúið að fram-
kvæma þetta við þá fjölmiðlaathygli
sem Björk þarf að búa við, einkum
eftir kvikmyndahátíðina í Cannes.
Það hefði verið ógerlegt að halda er-
lendum fjölmiðlum í skefjum og læt-
in hefðu gert krökkunum þetta
óbærilegt. Við skiljum sátt og það
verða engir eftirmálar. Björk var
líka búin að vinna meginþáttinn í
verkefninu, syngja á tónleikunum
um áramótin og borgirnar höfðu all-
ar fengið sérstakt kynningarmynd-
band með upptöku frá þeim atburði.
Þetta verður mikið ævintýr og allar
borgirnar standa við fyrirhugaða
tónleika, enda kom Björk ekki inn í
verkefnið fyrr en á síðari stigum.“
Þess má geta að eistneska tón-
skáldið Arvo Párt, sem samið hefur
sérstaklega verk á efnisskrá Radda
Evrópu, er væntanlegt til landsins og
mun dveljast með kórnum í æfinga-
búðunum í Reykholti.
Sýnileg og ósýnileg
Raddir Evrópu og Baldur eru
verkefni sem vitað vai- að myndu
vekja mikla athygli. Síðan eru verk-
efni, sem hafa kannski ekki fengið
eins mikla umfjöllun, en hafa eigi að
síður farið fram úr björtustu vonum.
Þau skipta ekki minna máli, að áliti
Þórunnar. „Svona hátíð þarf bæði að
vera sýnileg og ósýnileg. Þetta má
ekki bara vera flugeldasýning á göt-
um úti, heldur verður almenningur
líka að skynja þetta sem hluta af sínu
daglega lífi. Nefni ég þar sem dæmi
verkefni sem við erum að vinna með
öllum grunnskólunum í Reykjavík,
sem felst í því að listamenn heim-
sækja skólana. Þá unnum við með
leikskólum Reykjavíkur, þar sem öll
fimm ára börn unnu myndverk og
ljóð út frá yfirskrift menningarárs-
ins, en hápunkturinn var þegar þau
komu saman og sungu á Arnarhóli.
Þátttaka barnanna í menningarárinu
mun senniiega seint líða þeim úr
minni og vart ofmetið gildi þess að
mennta börn snemma í listsköpun."
Sömuleiðis hefur, að dómi Þórunn-
ar, spilast mjög skemmtiiega úr ólík-
um verkefnum úti á landsbyggðinni
en yfir þrjátíu sveitarfélög komið til
samstarfs við Menningarborgina.
„Þau sýna, svo ekki verður um
villst, að það er mikil vakning á
landsbyggðinni. Settar hafa verið
upp sýningar eins og Jöklasýningin á
Höfn og Galdrasýningin á Ströndum,
haldin þjóðlagahátíð á Siglufirði og
menningarhátíð í Grindavík, svo
dæmi séu tekin. Þá er líka ánægju-
legt til þess að vita að margir, sem
ekki voru tilbúnir þegar við vorum að
kalla eftir verkefnum úti á landi, eru
komnir af stað núna. Þetta hefur
reynst óvæntur og glæsilegur liðs-
auki við dagskrárgerðina. Við höfum
unnið með Flugfélagi íslands að
kynningu á þessum verkefnum og
allt bendir til þess að menningar-
tengd ferðamennska innanlands sé
svo sannarlega að verða spennandi
kostur í hugum landsmanna.
Sveitarfélögin hafa unnið sérstak-
lega vel úr því fjármagni sem þau
hafa fengið og þetta eru verkefni sem
ég er sannfærð um að eiga framtíð
fyrir sér svo framarlega sem fáist
áframhaldandi fjái-magn."
Samstarfið við landsbyggðina er,
að sögn Þórunnar, einsdæmi í sögu
menningarborga Evrópu, enda hafa
borgirnar til þessa tilheyrt svo stór-
um samfélögum að ekki hefur verið
talið raunhæft að færa út kvíarnar
með þessum hætti.
Þegar heilsárshátíð er haldin á
sviði menningar er mikilvægt, að
mati Þórunnar, að ofþreyta fólk ekki.
Þess vegna hefur verið lögð höf-
uðáhersla á að bjóða reglulega upp á
nýja viðburði og, ekki síður, leyfa
fólki að draga andann inn á milli.
„Ég held að þetta hafi tekist. Að-
sókn hefur haldist mjög góð, allt frá
upphafi og fram yfir Listahátíð og
tónlistarhátíðina í Laugardal. Núna í
júlí höfum við vísvitandi haldið okkur
til hlés í borginni á meðan svo mikið
er um að vera í samstarfi okkar við
sveitarfélögin, en erum um leið að
undirbúa framhaldið, þar á meðal
þessa stóru viðburði í ágúst.“ Þórunn
r;
,
|;
j:
['
:
l