Morgunblaðið - 03.08.2000, Síða 62

62 FIMMTUDAGUR 3. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
SKJÓLBELTI
SKJÓLBELTI af ýmsum staerð-
um og gerðum hafa verið að
ryðja sér til rúms síðustu ára-
tugi. Segja má að fyrstu skjól-
beltin hafí verið í formi limgerða
sem gróðursett voru umhverfis
garða við íbúðarhús til þess að
skapa íbúum sælureit í garðin-
um, sælureit fjarri
árvökulum augum
nágrannanna og í
skjóli fyrir veðri og
vindum. Smám sam-
an hefur hróður lim-
gerðanna vaxið og
þau breiðst út um
sveitir, þar eru þau
kölluð skjólbelti og
eru gróðursett úti á
víðavangi í þeim til-
gangi að skapa
skjól.
Aður en ráðist er
í gróðursetningu
skjólbelta þarf að
huga vel að stað-
setningu þeirra.
Eðlilegast er að
staðsetja skjólbelti þvert á ríkj-
andi vindátt. Eitt mjóslegið
skjólbelti hefur meiri áhrif en
ætla mætti. Rannsóknir hafa
sýnt fram á að skjóláhrif koma
fram í vegalengd sem er allt að
þrjátíufaldri hæð limgerðisins
skjólmegin, þannig að ef um 2 m
hátt skjólbelti er að ræða eru
skjóláhrif í allt að 60 m fjarlægð
frá skjólbeltinu. Nokkur skjól-
áhrif eru einnig áveðurs við
skjólbeltið og í talsverðri hæð yf-
ir því líka.
Lögun skjólbelta hefur mikið
að segja um skjóláhrifin. Langt
samfellt skjólbelti gefur marg-
falt meira skjól en mörg stutt
skjólbelti sem ekki ná saman.
Vindurinn nær sér gjarnan á
strik milli stuttu slqólbeltanna
og heildarskjóláhrifin verða mun
minni en ella. Net skjólbelta er
því hagstæðasti kosturinn þegar
koma á upp skjóli á stóru land-
svæði. Sýnt hefur verið fram á
að mestu skjóláhrifin koma fram
þegar skjólgjafinn, t.d. skjólbelti,
hleypir um 50% af vindinum í
gegnum sig. Þá er talað um að
skjólprósentan sé 50%. Skjólgja-
finn stöðvar þá ekki vindinn
heldur hægir verulega á honum.
Ef skjólgjafinn er alveg þéttur
skellur vindurinn á honum af
öllu afli og allt í kringum
skjólgjafann myndast vind-
strengir sem eru til eintómra
vandræða.
Áhrif skjólbeltanna á umhverfi
sitt eru margvísleg. Ásýnd
landsins breytist til muna og er
ljóst að aldrei munu allir verða á
einu máli um fegurðargildið,
skjólbelti eru jú aðskotahlutir í
landslaginu. Áðrir kostir eru
hins vegar ótvíræðir. Lofthita-
stig hækkar í skjólinu og gerir
það að verkum að hægt er að
rækta fleiri tegundir plantna en
mögulegt er á bersvæði. Sá
gróður sem fyrir er dafnar og
þroskast fyrr en ella. Dýralífið
er líka blómlegra í skjóli, nyt
eykst í kúm og fjör færist í skor-
dýralífið. Rakinn í jarðveginum
verður jafnari því minni vind-
hraði gerir það að verkum að
verulega dregur úr útgufun frá
jarðveginum. Stöðugur vatnsbú-
skapur er einmitt eitt af því sem
gerir plöntum lífið auðveldara og
ekki veitir af í okkar harðbýla
landi. Garðyrkjumenn hafa um
árabil nýtt sér
þekkingu sína á
skjólbeltum og
staðsett þau með
reglulegu millibili í
gróðrarstöðvum
sínum. Þannig fá
söluplönturnar frið
til að stækka og
þroskast en einnig
hefur minni vind-
hraði þau áhrif að
hitunarkostnaður í
gróðurhúsum lækk-
ar.
Skjólbelti má
einnig nota í þeim
tilgangi að binda
snjó. Víða um land-
ið getur að líta litla
gróðurreiti sem á vetuma verða
fullir af snjó. Skafrenningurinn
æðir áfram þar til hann mætir
fyrirstöðu og þar sest snjórinn
til, í þessum litlu gróðurfrí-
merkjum. Með réttri staðsetn-
ingu skjólbelta, sem einnig
mætti þá nefna snjógildrur, er
hægt að draga úr skafrenningi
og uppsöfnun snjóskafla á óæski-
legum stöðum.
Val á tegundum í skjólbelti fer
fyrst og fremst eftir því hvaða
tegundir geta plumað sig við
þær aðstæður sem um er að
ræða. Víðitegundir hafa verið
notaðar með góðum árangri, víð-
ir er almennt vindþolinn og
hraðvaxta og myndar fljótt not-
hæf skjólbelti. Smám saman
hafa menn verið að hverfa frá
því að nota eingöngu eina tegund
eða einn klón í skjólbelti, betra
er að blanda saman tegundum
sem vaxa mishratt. Hraðvaxta
tegundirnar skýla þá þeim hæg-
skreiðu í uppvextinum. Dæmi
um þetta er samsett skjólbelti úr
víði og greni, víðirinn rýkur upp
á örfáum árum en verður ekki
mjög gamall, 50 til 80 ára. Gren-
ið vex aftur á móti tiltölulega
hægt en verður eldgamalt og
leysir þá upprunalega víðiskjól-
beltið af hólmi sem skjólgjafi.
Helstu tegundir aðrar sem not-
aðar hafa verið í blönduð skjól-
belti eru birki, aspir, rifs, toppar
og rósir svo eitthvað sé nefnt.
Áður en hafist er handa við
gróðursetningu skjólbeltis þarf
að undirbúa jarðveginn, plægja
hann og tæta og koma áburði
saman við hann. Gróðursetning-
artíminn skiptir í sjálfu sér ekki
máli ef um pottaplöntur er að
ræða en berróta plöntur þarf að
gróðursetja sem fyrst á vorin
eða á haustin um og eftir lauf-
fall. Það græða allir á auknu
skjóli, líka snjómokstursmenn-
imir, þannig að nú er um að
gera að hefjast handa við að
skapa skjól...
Guðríður Helgadóttir,
garðyrkjufræðingur.
BLOM
VIKUMAR
4B8. þáttur
llmsjón Sigríður
lljartar
ÍDAG
VELVAKAIVDI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Miðborgin fyr-
ir gangandi
í FRÉTT í Morgunblaðinu
fyrir stuttu síðan kom fram
að miðborgin yrði opin fyrir
gangandi vegfarendur. En
þetta var drepið í fæðingu
af verslunareigendum.
Finnst mér þetta mjög ill-
skiljanlegt. Ég tel ásamt
mörgum öðrum að miðbær-
inn lifi ekki sem verslunar-
hverfi ef bílaumferð verður
áfram. Er mengunin vegna
bílanna slæm og veit ég að
margt fólk með smábörn
vill ekki fara gangandi um
miðbæinn vegna mengun-
arinnar. Svo er ekkert
hægt að fegra Laugaveginn
fyrir bílastæðum en það
væri hægt ef hann væri
göngugata. Tel ég að mið-
bærinn deyi út ef bílaum-
ferð verður leyfð áfram.
Var ég mjög ánægð með að
heyra um þetta framtak en
því miður var þetta drepið í
fæðingu.
Yfirbygging hluta
Laugavegs, ef umferð væri
ekki leyfð, myndi enn auka
líkurnar á að Laugavegur
verði áfram verslunargata.
Borgarbúi.
Um einelti
NÚ er mikið rætt og ritað
um einelti og er það vel, því
þar er úrbóta þörf. Ég hef
meiri hluta ævi minnar orð-
ið fyrir einelti, allt frá fjög-
urra ára aldri og fram á
fullorðinsár. Það eru ekki
nema þrjú til fjögur ár síð-
an ég varð fyrir því síðast
og það af jafnaldra mínum.
Við vorum bekkjarbræður í
barnaskóla en erum nú
komnir yfir áttrætt. Einelt-
ið var þannig til komið að
fóstra mín var dálítið öðru-
vísi í háttum og framkomu
en almennt gerðist og gat
ekki borið fram hljóðið s en
að öðru leyti stórgáfuð og
stórhuga persóna. Mér var
strítt með því að herma eft-
ir framburði hennar fyrir
framan mig, jafnt af ungum
sem fullorðnum. Árið 1984
samdi ég bók um einelti í
söguformi og reyndi að
hafa það líflegt til aflestrar
en sannleikanum sam-
kvæmt þótt ég færði það í
stíl og skáldaði í skörðin. Á
þeim tíma sem ég samdi
bókina var orðið „einelti"
óþekkt. Ég lét bókina heita
Flækjur og á þá við sálar-
flækjur þær sem þjáðu mig
fram yfir tvítugt. Nýlega
sagði við mig kona, sem
sagðist vera kennari og ég
veit engin deili á, að þessi
bók ætti að vera tU i hverj-
um bamaskóla. Prent-
smiðja Hafnarfjarðar vann
bókina á minn kostnað þvi
enginn útgefandi hafði
áhuga. Ég gekk svo i hús til
þess að selja hana en mikið
af útgáfunni gaf ég og ég á
aðeins eitt eintak eftir. Ég
talaði við þá í prentsmiðj-
unni fyrir stuttu og var mér
sagt að filmuna af bókinni
ættu þeir enn og það væri
bæði fljótlegt og ódýrt að
prenta fleiri bækur. Ég er
nú orðin áttatíu og fimm
ára og ellilaunin mín það
lág að ég hef ekki efni á að
gefa bókina út en hún þarf
að koma fyrir almennings-
sjónir. Hefúr einhver bóka-
útgáfa eða einstaklingur
áhuga? Ef ég verð það
lánsamur að Morgunblaðið
birti þessa grein mína lang-
ar mig að geta þess í leið-
inni að frá byrjun í barna-
skóla og fram á þennan dag
hef ég haft yndi af að glíma
við stuðla og ríma. Ég hef
gert nokkrar ljóðabækur í
tölvunni minni, bæði gam-
anljóð og grín, stakar vísur
og ljóð alvarlegs efnis ef
einhver vill forvitnast um
það.
Sófus Berthelsen,
Hjallabraut 33,
Hafnarfirði.
Þakkir
ÉG vil flytja þeim mönnum
þakklæti mitt sem komu að
íagfæringu á skaða sem
varð vegna hitaveitubilunar
í húsi og garð við Ægissíðu
86. Vil ég þakka þeim fyrir
góðan frágang og faglegt
starf við lagningu vegna
þessa. Þetta voru miklir úr-
valsmenn sem stóðu að
verkinu og mikil verklagni
og snyrtimennska hjá þess-
um ungu mönnum. Kveðja,
Laufey.
Ógeðfelld sjón
í ÞÆTTINUM ísland í
dag á Stöð 2 31. júlí var ver-
ið að sýna frá mikilli mok-
veiði í Rangánum. Þar var
verið að landa þúsundasta
laxinum í Eystri-Rangá. í
sjálfu sér er ekkert athuga-
vert við að horfa á útlend-
inga landa laxi en leiðsögu-
maður var á staðnum með
stóran labrador hund.
Var sýnt í beinni útsend-
ingu þegar hann aflífaði
laxinn og lét síðan hundinn
drekka blóðið úr laxinum
sem var í andaslitrunum.
Fannst mér þetta þvflíkur
viðbjóður að mér varð flök-
urt. Finnst mér ekki viðeig-
andi að börn sem horfa á
sjónvarp á þessum tíma
horfi á þetta í beinni út-
sendingu. Og ekki er það til
eftirbreytni að sýna útlend-
ingum svona hvemig við
göngum um Hfríkið. Að láta
svona stóran hund drekka
blóð úr dýri er einungis til
að ala upp í þeim drápseðl-
ið. Finnst mér þetta fyrir
neðan allar hellur og mikil
vonbrigði að þetta skyldi
sýnt í þætti sem er yfirleitt
fræðandi. Þessi maður varð
öllum laxveiðimönnum til
skammar og á ekki að vera
til eftirbreytni.Vona að
svona sjáist aldrei aftur í
ljósvökunum. Er þetta sú
ímynd af veiðimennsku
sem við íslendingar viljum
láta útlendinga sjá til okkar
á meðferð dýra sem verið
er að aflífa?
Einar Guðmundsson.
Tapad/fundiö
Svart veski týndist í
Bónus í Kópavogi
FÖSTUDAGINN 7. júh fór
ég í Bónus í Kópavogi. Var
svo óheppin að tapa svörtu
seðlaveski með smellu.
Þetta veski var gjöf til mín
og er mér mjög kært. Nafn
mitt og heimiHsfang er í
veskinu svo og skilríki. Ef
einhver hefur fundið það
vinsamlega skiHð því.
Fundarlaun. Ema, sími
554-3525.
Filma týndist í
Árbænum
Filma týndist i Árbænum
11. júlí. Finnandi vinsam-
lega hafi samband í síma
567-1121.
Geisladiskahulstur
týndist
SVART geisladiskahulstur
týndist í Breiðholti sl.
mánudag. Skilvís finnandi
hafi samband við Borgar í
síma 567-6316.
SKAK
Umsjón Ifelgi Áss
Grétarsson
í kommúnistaríkjunum
fyrrverandi í A-Evrópu
var skákþjálfun kennd á
háskólastigi. Sóvetríkin
sálugu voru þar í sér-
flokki enda eiga margir
frábærir þjálfarar þaðan
ættir sínar að rekja. Al-
þjóðlegi meistarinn Ser-
gei Berezjuk (2343) er
dæmi um slíkan mann en
hann flutti búferlum frá
Hvíta-Rússlandi til
Tékklands skömmu
eftir fall Ráðstjórn-
aríkjanna. Á A-
flokki skákhátíðar-
innar í Pardubice í
Tékklandi hafði
hann hvítt í stöðunni
gegn rússneska
stórmeistaranum
Nikolai Pushkov
(2546).
34. Rxf7! Hxf7 35.
fxg5 He7 36. gxf6+
Dxf6 37. Hxf6 Hxe3
38. Hc6 He8 39. Hc7+
Kf6 40. Kf3 Be6 41. Hc6
og svartur gafst upp
enda mun hann sitja uppi
með koltapað peðsenda-
tafl.
MORGUNBLAÐIÐ birtir
tilkynningar um afmæli,
brúðkaup, ættarmót og
fleira lesendum sínum að
kostnaðarlausu. Tilkynn-
ingar þurfa að berast með
tveggja daga fyrirvara
virka daga og þriggja daga
fyrirvara fyrir sunnu-
dagsblað. Samþykki af-
mælisbarns þarf að fylgja
afmælistilkynninguin og/
eða nafn ábyrgðarmanns
og símanúmer. Fólk getur
hringt í síma 569-1100,
sent í bréfsíma 569-1329,
eða sent á netfangið ritstj
@mbl.is
Víkverji skrifar...
NÝVERIÐ birti Hagstofan end-
anlegar tölur um íbúafjölda á
íslandi 1. desember sl., en þá voru
landsmenn 278.717. Það vakti at-
hygli Víkverja að karlar eru heldur
fleiri en konur eða 139.518 á móti
139.199 konum. Víkverji hefði talið
eðlilegra að konumar væru fleiri
vegna þess að þær lifa lengur en
karlarnir. Meðalaldur kvenna árið
1998 var 81,5 ár en karla 77 ár.
Til að leita skýringa á þessu fór
Víkverji inn á heimasíðu Hagstofu
íslands, en hún hefur að geyma gríð-
arlega mikið af tölulegum upplýsing-
um.
Skýringin á því að karlar eru fleiri
á íslandi en konur þrátt fyrir að þeir
Hfi skemur er einfaldlega sú að fleiri
sveinbörn fæðast en meybörn. Á síð-
ustu 25 árum hefur það aðeins einu
sinni gerst að fleiri meyböm hafi
fæðst en sveinböm, en það var árið
1985. Á áranum 1981-1998 fæddust
t.d. 40.213 drengir en 38.029 stúlkur.
AHEIMASÍÐU Hagstofunnar
má einnig fá tölfræðilegar upp-
lýsingar um reykingavenjur þjóðar-
innar. Þar kemur t.d. fram að karlar
hafa dregið vemlega úr reykingum á
síðustu ámm, en ekki hefúr hins veg-
ar dregið eins mikið úr reykingum
kvenna. Árið 1998 reyktu 24,5%
karla daglega, en 25,4% kvenna
reyktu hins vegar daglega. Rann-
sóknir hafa sýnt fram á að heilsu
kvenna stafar mun meiri hætta af
reykingum en karla. Líkamlega virð-
ast þær einfaldlega þola reykingar
verr en karlar. Haldi konur áfram að
reykja meira en karlar hlýtur það
með tíð og tíma að hafa áhrif á með-
alævilengd kvenna. Munur á meðal-
ævi kynjanna er um 4,5 ár í dag, en
hlýtur að minnka haldi konur áfram
að reykja jafn mikið og þær gera.
xxx
SEM kunnugt er standa nú yfir
framkvæmdir við stækkun flug-
stöðvar Leifs Eiríkssonar á Kefla-
víkurflugvelU, en nýbyggingin verð-
ur tekin í notkun á næsta ári.
Kostnaður við framkvæmdir er
áætlaður 3,8-3,9 milljai-ðar. Sumum
finnst sérkennilegt að þörf skuli vera
á því að stækka flugstöðina aðeins
rúmum áratug eftir að hún var
byggð, en þeir sem ferðast hafa til
útlanda á háannatíma hafa flestir
gert sér Ijóst að hún er of Htil. Þetta
á ekki síst við innritunarsalinn og
komusalinn þar sem oft skapast
vandræðaástand vegna þrengsla. Á
þessum áratug hefur flugumferð
aukist mjög mikið, auk þess sem ís-
land hefur gerst aðiU að Schengen-
samstarfinu, en það kallar á aukið
húsnæði. Það verður hins vegar að
segjast að þeir sem tóku ákvörðun
um byggingu flugstöðvarinnar hafa
ekki verið mjög framsýnir. Áður en
framkvæmdir hófúst var tekin
ákvörðun um að endurskoða fyrir-
liggjandi teikningar og minnka
bygginguna. Spamaðarsjónarmið
réðu þar ferðinni, en í Ijósi þróunar í
flugi verður að segjast að sá spam-
aður hefur reynst nokkuð dýr.