Morgunblaðið - 29.08.2000, Qupperneq 40

40 ÞRIÐ JUDAGUR 26. ÁGÚST 2000
MINNINGAR
MÖRGUNBLAÐIÐ
Að læra
meira
og meira
/
Egskil ekki um hvað öllþessi námskeið
/
snúast. I líkamsræktargeiranum er til
dæmis boðið upp á Tai-chi, sem éghef
ekki grænan grun um hvað táknar.
Eg er að spá í að skrá
mig á námskeið. í
kvöldskóla. Eða ein-
hvern svona helgar-
kúrs. Þetta er löng-
un sem kemur yfir mig á hverju
hausti, þegar blöðin fyllast af
auglýsingum og stundatöflum frá
öllum heimsins tómstundaskólum.
Haustið er líka einmitt tíminn til
þess að skella sér í kvöldskóla;
sumarið að baki með slæpingi og
stefnulausu ráfi og þörfin orðin
óbærileg fyrir skylduskil og
heimanám. Kominn tími til að stilla
fókusinn, skerpa hugsunina og
fylla stofuborðið af bókum og
bæklingum. Víkka sjóndeildar-
VIÐHORF “íSSfan
sig og heiminn
Sigurbjörgu 1 köng'
Þrastardóttur er
reyndar ekki
alveg búin að ákveða hvers konar
námskeið ég ætla að taka. Sum eru
afskrifuð strax, annað hvort eru
þau kennd á óhentugum tímum
eða stangast hreinlega á hvert við
annað. Svo eru önnur svo dýr að
þau útiloka sig sjálf. Allt í góðu. Ég
bíð þá bara eftir því að sjálfsnáms-
myndböndin komi út. Kaupi mér
fimm spólur í pakka og læri upp á
eigin spýtur í stofunni heima. Áð
hnýta flugur. Smíða húsgögn.
Stökkva úr fallhlíf. Elda indversk-
an mat.
Mér hefur dottið í hug að læra
skrautskrift og kannski hraðlestur
í leiðinni. Þá get ég lært að skrifa
flókna og flúraða bókstafi og lesið
þá jafnhratt og venjulega skrift. I
kjölfarið myndi ég svo fara á nám-
skeið í pappírsgerð líka, því ef
maður á annað borð ætlar að skrifa
fallega verður pappírinn að vera á
ákveðnu gæðastigi. Helst heimatil-
búinn.
Þá eru það húsmóðurverkin; ef
til vill ekki seinna vænna fyrir
unga konu að einhenda sér í mynd-
prjón, hekl, fatasaum, kransaköku-
gerð eða harðangursútsaum. Nei,
annars. Ég gæti ánetjast og farið
að eyða of miklum tíma í eldhúsinu
eða í saumaklúbbum. Þá hefði ég
minni tíma fyrir leirkeijagerðina,
dansinn, listasöguna, bókbandið og
allt hitt sem ég hef þegar lært á
námskeiðum og þarf að fara að
rifja upp. Úff.
Kannski ætti ég að byrja á því
að fara á námskeiðið Ákveðniþjálf-
un fyrir konur. Þar gæti ég
kannski fengið aðstoð við að
ákveða hvaða námskeið ég eigi að
skrá mig í þetta haustið.
Nei, ef ég ætti að taka námskeið
til undirbúnings öðrum yrði það
frekar tungumálanámskeið. Sú
tegund kemur örugglega að hvað
mestu gagni við að velja milli ann-
arra námskeiða. Þannig er nefni-
lega mál með vexti, að stundaskrár
kvöldskólanna, endurmenntunar-
stofnananna og símenntunarmið-
stöðvanna eru fullar af námskeiðs-
heitum sem ég botna hreinlega
ekkert í. Ég skil ekki um hvað öll
þessi námskeið snúast og þykir
heldur langt gengið að skrá mig til
leiks fyrir forvitnissakir eingöngu.
í líkamsræktargeiranum er til
dæmis boðið upp á Tai-chi, sem ég
hef ekki grænan grun um hvað
táknar. Kannski einhvers konar
karate. Eða slökun. Einnig er
hægt að sækja tíma í Tæ-bó, Tae
Kwon Do, RPM, Body Balance og
Spa-þjálfun, sem koma ókunnug-
um ekki síður spánskt fyrir sjónir.
Sumt hef ég reyndar heyrt á
minnst, en er litlu nær um hvað
þýðir. Alexanders-tækni veit ég
nokkurn veginn hvað er, en Reiki
er mér enn hulin ráðgáta. Sama
gildir um námskeiðið Tazé hjá
Leikmannaskóla þjóðkirkjunnar.
Hvað er það eiginlega?
Tölvu- og viðskiptageirinn lúi-ir
líka á námskeiðum með torskild-
um heitum. Excel og Quark eru
reyndar flestir famir að þekkja,
en þegar kemur að námskeiðum í
RNS-ráðgjöf, LSI-stjórnendamati
eða GMAT-undirbúningi er ég
ekki viss um að allir haldi þræðin-
um. Hvað þá þegar auglýst eru
laus sæti í STEPS-leiðtogaþjálfun,
Access-gagnagrunni eða
ISö-9000. Reyndar hlýtur að vera
gert ráð fyrir því að þeir sem
gjaldgengir eru á námskeiðin séu
þeir sem þekkja að einhverju leyti
til hugtakanna, en allt er þetta
samt auglýst án skýringa.
Þá er það jógadeildin. Ég man
ekki betur en að fólk hafi einu
sinni farið á rétt og slétt jóga-
námskeið og líkað ágætlega. En
nú fer einn í Hatha-jóga, annar
Kripalu-jóga og sá þriðji í Power-
jóga. Eru þeir sem sagt ekki á
sama námskeiðinu?
Ég er satt að segja alveg orðin
ringluð í þessum frumskógi og
hnýt stöðugt um fleiri útlensk
hugtök sem ég kannast alls ekki
við. Þó er ég ekki að segja að ís-
lenskar þýðingar leysi vandann al-
gjörlega, ég hika alveg jafn mikið
þegar ég stend frammi fyrir nám-
skeiðum í þrívíddarvinnslu,
svæða- og viðbragðsmeðferð,
stýrðri tilsögn og afsteyputækni.
Þegar í ljós kemur að hér eru á
ferð greinar í myndlistaskóla,
nuddskóla, vefhönnunarskóla og
atferlisstjórnun færist reyndar ég
skrefi nær skilningi. En ekki alla
leið.
Eftir lestur óteljandi nám-
skeiðabæklinga og vefsíðna um
sama efni hef ég ákveðið að tvær
leiðir séu helst færar í lærdóms-
raunum mínum þetta haustið.
Annað hvort fer ég á námskeið
sem skýrir sig sjálft, eins og Að
semja lag, Barkaskipting á blönd-
unartækjum eða Samhæfing
starfs og einkalífs, eða ég skálda
hreinlega upp námskeið með flottu
nafni. í þeim víðfeðma frumskógi
sem tómstunda- og starfsmennta-
námskeið eru orðin hlýtur að vera
hægt að komast upp með að segj-
ast hafa farið á námskeið sem ekki
er til:
„ Já, ég fór á ST-14 námskeið um
daginn. Tvisvar í viku. Strax kom-
in með þriðju gráðu. Alveg frábær
hugmyndafræði, allt annað líf...!“
Áreiðanlega yrði litið upp til
mín í ákveðnum kreðsum ef mér
hugkvæmdist að slá um mig með
svona speki. Ég meina; ég var á
námskeiði, það hét framandi nafni
og ég kláraði það með glans. Er
hægt að biðja um meira? Þetta er
sennilega sjálfsnám eins og það
gerist sannast.
GUÐMUNDUR
SKARPHÉÐINSSON
Guðmundur
Skarphéðinsson
fæddist í Reykjavík
12. ágúst 1923. Hann
lést á Landspítalan-
um við Hringbraut
23. ágúst síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Katrín Guð-
mundsdóttir, frá
Urriðakoti viö Hafn-
arfjörð, f. 19. nóv.
1900, d. 8. des. 1992
og Skarphéðinn Sig-
urðsson, ættaður úr
Borgarfirði, f. 17.
des. 1885, d. 23. júní
1971. Bræður Guðmundar eru,
Skúli, f. 1930 og Sigurður, f. 1939.
Guðinundur stundaði nám við
Héraðsskólann á Laugarvatni vet-
urinn 1938-1939. Hann átti sæti í
Elsku Mummi. Fyrh’ mér varstu
miklu frekar afi heldur en fóðurbróð-
ir. Það fylgdi því mikið öryggi að alast
upp í návist þinni og góðmennsku
þinni voru engin takmörk sett.
Maður gat alltaf talað við þig um
allt milli himins og jarðar og alltaf
hafðirðu áhuga á öllu sem var að ger-
ast í lífi manns.
Eftir að þú fluttir frá Minna hélt ég
að allt mundi breytast svo mikið því
Minna hafi alla tíð verið þessi fasti og
öruggi punktur í lífi mínu. Ég hélt að
það yrði ekki eins að heimsækja þig,
lesa hjá þér blöðin og spjalla. Én það
breyttist ekki svo mikið, því það var
svo notalegt að vera í návist þinni
hvar sem þú varst.
Elsku Mummi, þakka þér fyrir allt
sem þú hefur gefið og verið mér,
Sölva og börnum okkar í gegnum tíð-
ina. Vonandi líður þér vel þar sem þú
ert núna.
Megi góður Guð geyma þig.
Þín
Sigríður (Systa).
Guðmundur Skarphéðinsson bóndi
á Minna-Mosfelli lést á sjúkrahúsi í
Reykjavík hinn 23. ágúst sl. Hafði
hann átt við nokkra vanheilsu að
stríða síðustu misserin. Með Guð-
mundi er genginn einn af eldri bænd-
um Mosfellssveitar af þeirri kynslóð
sem ólst upp við vinnubrögð þar sem
nánast allt var unnið með handafli og
öll amboð sniðin eftir því.
Hesturinn, þarfasti þjónninn, kom
þar við sögu; einn af bjargvættum
byggðar í landinu. Vélvæðingin ásamt
aukinni tækni skall á upp úr miðri
öldinni og fáir eru þeir nú sem hafa
upplifað tímana tvenna í eigin búskap.
Guðmundur fylgdist vel með og til-
einkaði sér þessar framfarir og
ástundaði markviss vinnubrögð.
Guðmundur fluttist með foreldrum
sínum úr Viðey 1937 er þau tóku við
búsforráðum að Minna-Mosfelli í Mos-
fellsdal. Hann var elstur þriggja
bræðra. Beindist hugur hans að bú-
rekstri, sem var mjög að skapi foður
hans, og varð það hans ævistarf.
Skarphéðinn faðir Guðmundar var
annálað snyrtimenni, framúrskarandi
kúabóndi og allur fénaður naut góðrar
hirðingar og aðgæslu. Sonurinn til-
einkaði sér búnaðarhætti föðurins og
forskrifL Fénaður bar ævinlega með
sér snyrtimennsku og reglusemi hins
góða hirðis. Menn gerðu sér ferð að
Minna-Mosfelli til þess að skoða og
fræðast um fyrirmyndarbú. Þeir feðg-
ar sátu jörðina með sæmd og prýði svo
af bar. Þar gilti hið sama og um búféð;
ræktun og hirðing túna til fyrirmynd-
ar og hvergi sparað til jarðvinnslu og
áburðar. Allt skilaði góðum arði og
jörðin var eitt af djásnum Dalsins.
Guðmundur nam við Laugarvatns-
skólann og nokkra menntun sótti
hann til Reykjavíkur. Hann varð
brátt eftirsóttur til þátttöku í félags-
málum og sat eitt kjörtímabil í
hreppsnefnd eða árin 1958-1962.
Hann dró sig þá í hlé því búrekstur-
inn kallaði á meiri sinnu heima fyrirer
heilsa föður hans fór að gefa sig. Oft
var leitað til hans í ýmsum málum
sveitarinnar og tók hann því ævinlega
vel. Hann gaf sér einnig tíma til að
syngja með karlakórnum Stefni og
var í hópi þeirra sem mótuðu kórinn
hreppsnefnd Mos-
fellssveitar frá 1958
til 1962 og gegndi
auk þess ýmsum
störfum fyrir sveit
sína. Hann vann alla
tíð að búi foreldra
sinna að Minna-Mos-
felli í Mosfellssveit,
eða til 1971, að hann
tók við því að föður
si'nuin látnum. Hann
hætti búskap 1995 af
heilsufarsástæðum.
Siðustu mánuði
dvaldi Guðmundur á
Dvalarheimilinu að
Hlaðhömrum. Hann var ókvæntur
og barnlaus.
Utför hans fer fram frá
Mosfellskirkju í dag og hefst at-
höfnin kl. 14.
fyrstu árin.
Bóndi var Guðmundur af lífi og sál.
Hann hirti vel um sitt bú og sína jörð
og undi sér vel í sínu ævistarfi. Hann
var trúr yfir því sem hann tók að sér
og slakaði aldrei á.
Guðmundur var hæglætismaður,
prúður, kurteis og afskiptalítill um
annarra hag nema starfsmenn hans
ættu í hlut. Aðkeypt vinnuafl á
Minna-Mosfelli var helst unglingar í
sumardvöl og fengu þau þar góðan
skóla. Brýnt var fyrir þeim að varast
hættur í starfi við notkun vinnuvéla
og verkfæra. Þá nam hið unga fólk
ekki síður natni bónda við búfé, eink-
um kýr. Hinir ungu staifsmenn Guð-
mundar héldu flestir tryggð við heim-
ilið og minntust ævinlega dvalar
sinnar á Minna-Mosfelli með þakk-
læti og hlýhug.
Guðmundur kvæntist ekki og
stýrði Katn'n móðir hans búi með syni
sínum eftir að Skarphéðinn féll frá
1971. Katrín naut allgóðrar heilsu
fram eftir árum en hún lést 1992. Um
það leyti dró Guðmundur saman um-
svifin, fargaði bústofni 1995 og seldi
jörðina 1997. Þá flutti hann í þéttbýli
Mosfellsbæjar og dvaldi síðustu mán-
uðina í góðum félagsskap að Hlað-
hömrum, íbúðum fyrir aldraða.
Við samferðamenn kveðjum við
vistaskiptin og þökkum góða sam-
fylgd.
Ættingjum er vottuð samúð. Minn-
ingin lifir.
Jón M. Guðmundsson.
Það er bjart yfir minningu Guð-
mundar Óskars Skarphéðinssonar,
bónda á Minna-Mosfelli í Mosfellsdal,
sem við kveðjum í dag hinstu kveðju.
Atvikin höguðu því svo að ég og fjöl-
skylda mín áttum hann að vini síðustu
æviár hans, er það varð okkar hlut-
skipti að taka við búsforráðum á
Minna-Mosfelli þegar hann varð frá
að hverfa vegna heilsubrests á árinu
1997. I Guðmundi kynntumst við
óvenjulega heilsteyptum og vel gerð-
um manni sem okkur var að skapi.
Mér er minnisstætt þegar fundum
okkar Guðmundar bar fyrst saman
sumarið 1987, er ég vegna starfa
minna heimsótti hann og Katrínu
móður hans að Minna-Mosfelli, en
hún stóð þá fyrir búi með syni sínum
háöldruð og hafði verið húsfreyja á
Minna-Mosfelli í rétta hálfa öld. Allt
bar vott um óvenju nosturslega um-
gengni innan húss sem utan, en það
var alla tíð einkenni þeirrar fjöl-
skyldu. Hver hlutur átti sinn stað og
hver hlutur var á sínum stað. Þar var í
raun alltaf búið samkvæmt þeirri
hugmyndafræði, sem nú er kennd er
við sjálfbæra þróun, og áherslan lögð
á að ná hvarvetna besta árangri, en
beita þó til þess mildustu úrræðum;
hófstilltum og yfirveguðum aðferð-
um. Mikil virðing var borin fyrir
sköpunarverkinu og dýrin og önnur
náttúrugæði voru meðhöndluð af um-
hyggju og virðingu. Þess var vand-
lega gætt að sóa ekki verðmætum,
enda hafði allt sem undir höndum var
kostað blóð, svita og tár. Meðalhófs-
reglan var í raun meginreglan og lifað
í anda kvæðis séra Jóns á Bægisá,
skáldsins sem orti svo um meðalhófið:
„...það sé allt eftir þörfum manns, þá
fer að vilja skaparans." Engin regla
er þó án undantekninga og þegar því
var að skipta var mikil rausn til staðar
á Minna-Mosfelli eins og Ijósastjak-
arnir á altari Mosfellskirkju eru til
vitnis um meðal annars. Stundum
hefur líka metnaðarfullt nostui- og
vandvirkni í umgengni yfirstigið allt
meðalhóf, enda hlaut fjölskyldan oft-
ar en einu sinni sérstakar viðurkenn-
ingar, bæði fyrir snyrtilega umgengni
og úrvals búsafurðir.
Ég hafði haft nokkrar spurnir af
fjölskyldunni á Minna-Mosfelli allt
frá bernsku. Tengsl við fjölskyldu
mína urðu með þeim hætti að þegar
þau Skarphéðinn og Katrín hófu bú-
skap laust fyrir 1930 var það á Keld-
um; þar sem þau tóku jörðina á leigu
af Ólafi Jónssyni og Guðninu Eyjólfs-
dóttm-, föðursystur minni, sem þar
bjuggu þá. Þegar Skarphéðinn og
Katrín síðar fluttu bú sitt þaðan út í
Viðey nokkrum árum seinna fylgdi
þeim þangað sem vinnukona önnur
föðursystir mín, Þóra, og dvaldi síðan
einnig hjá þeim nokkur sumur á
Minna-Mosfelli eftir að þau komu
þangað vorið 1937.
Guðmundur bjó með foreldrum sín-
um meðan þau lifðu, elstur þriggja
sona, og tók við búinu þegar fram liðu
stundh-. Hann sagði mér að sem ungur
maður hefði hann allt eins geta hugsað
sér annan starfsvettvang, enda var
hann fjölhæfur maður og hagur.
Skarphéðinn faðir hans var kappsam-
ur og duglegur bóndi og rak stórt kúa-
bú á þeirra tíma mælikvarða. Því var
fúll þörf fyrir allan tiltækan vinnukraft
meðan öll verk voru unnin með hönd-
um og hestum. Það lá því beinast við
að búskapur yrði ævistarf Guðmundar
og þegar svo vai- ráðið hafði hann hug
á því að komast í bændaskóla. Atvik
komu þó í veg fyrir að svo gæti orðið
og urðu það honum nokkui- vonbrigði.
Guðmundur var víðlesinn maður og í
raun fjölmenntaður og fróður á mörg-
um sviðum. Um hann var það haft á
orði í Dalnum að hann væri „bóndi af
Guðs náð“.
Guðmundur var fremur dulur mað-
ur um eigin hagi. Hann gerði fyrst og
fremst kröfur til sjálfs sín og þótt
hann hefði gjaman meiningar um
menn og málefni fór hann jafnan vel
með og flíkaði lítið. Það var fremur
háttur hans að umbera galla heimsins
en úthrópa þá. Hann var óhvikull
trúmaður; trúr og samkvæmur sjálf-
um sér. I hugann kemur sú hlaðna
spurning sem Halldór Laxness legg-
ur Guðrúnu Jónsdóttur, vinnukonu á
Mosfelli, í munn í Innansveitarkrón-
iku: „Getur nokkur nokkurntíma ver-
ið nokkrum trúr nema sjálfum sér?“
Þótt það lægi ekki fyrir Guðmundi
Skarphéðinssyni að kvænast eða
eignast afkomendur átti hann fjöl-
skyldu sem var honum afar náin og
kær. Bræður hans Skúli og Sigurður
stofhuðu heimili í næsta nágrenni og
urðu barnmargir og Minna-Mosfell
vai- samnefnari stórfjölskyldunnar.
Allt þetta fólk sýndi Guðmundi mikla
virðingu og ræktarsemi og vildi allt
fyrir hann gera og er mér vel kunnugt
um hve mikils hann mat það. Þegar
ég að leiðarlokum lít yfir æviferil
Guðmundar á Minna-Mosfelli og okk-
ar kynni er mér efst í huga hve mætur
maður hann var. Eftir á að hyggja
hlýtur hann samt að hafa haft galla
eins og aðrii- dauðlegir menn, en með
öguðum lífsmáta hefur honum þá tek-
ist að milda þá svo að við tókum aldrei
eftir þeim. I huganum tengi ég h'fs-
hlaup Guðmundar Skarphéðinssonar
ósjálfrátt við Heilræðavísur Hall-
gríms Péturssonar og finnst næstum
eins og sum af erindunum gætu hafa
verið ort til hans sérstaklega:
Lítillátur, ljúfur og kátur,
leikþéreiúrmáta.
Varast spjátur, hæðni, hlátur.
Heimskir menn sig státa.
Foreldnim þínum þéna af dyggð,
það mágæfuveita.
Varast þeim að veita styggð,
viljir þú gott bam heita.
Hugsa um það helst og fremst
sem heiðurinn má næra.
Aldreisátilærukemst
semekkertgottvilllæra.
Víst ávallt þeim vana halt:
vinna, lesa, iðja.
Umfram allt þó ætíð skalt
elska guð og biðja.
Við á Minna-Mosfelli þökkum vin-
áttuogkynni.
Valur Þorvaldsson.