Morgunblaðið - 12.10.2000, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 12. OKTÓBER 2000 11
FRÉTTIR
Ályktun Áhugahóps um auðlindir í almannaþágu um skýrslu auðlindanefndar
Fyrningarleiðin er
í takt við framþröun
Morgunblaðið/Sverrir Vilhelmsson
Markús Möller og Guðmundur G. Þórarinsson kynna ályktun Áhugahóps um auðlindir í almannaþágu.
ÁHUGAHÓPUR um auðlindir í al-
mannaþágu tekur undir þá meginnið-
urstöðu í nýútkominni álitsgerð auð-
lindanefndar að fyrir afnot af
auðlindum í þjóðareign þurfi að koma
gjald og að slík þjóðareign verði stað-
fest með stjórnarskrárákvæði.
„Fymingarleiðin ein er í samræmi
við öll meginrök nefndarinnar og til-
lögur hennar um aðrar auðlindir en
fiskinn í sjónum,“ segir m.a. í ályktun
hópsins sem var kynnt í gær.
Guðmundur G. Þórarinsson verk-
fræðingur rifjaði upp að Áhugahópur
um auðlindir í almannaþágu hefði lát-
ið fískveiðistjómun til sín taka og
Markús Möller hagfræðingur
gerði grein fyrir ályktun hópsins
um fyiTnefnda skýrslu.
I nefndri ályktun kemur fram að
„hópurinn telur það koma skýrt fram
í áliti auðlindanefndar að útboð sé
eðlilegasta aðferðin til að útdeila tak-
mörkuðum gæðum í þjóðareigu, svo
sem nýtingu náttúruauðlinda. Með
því tekur nefndin undir ráðandi sjón-
armið í þeim i-íkjum, sem hafa lengsta
hefð fyrir lýðræði, mannréttindum og
markaðsbúskap, eins og m.a. hefur
komið fram í nýafstöðnum útboðum á
farsímarásum í grannlöndum okkar.“
Markús sagði að skýrslan væri að
mörgu leyti merkilegt plagg og í
henni kæmi fram grundvallarafstaða
sem félli hópnum mjög vel í geð. Eðli-
legt væri að taka gjald fyrir auðlindh-,
eðlilegt væri að bjóða þær út og rétt
væri að veita stjórnmálamönnum
ekki endalaust svigrúm heldur bæri
að binda svona hluti í stjórnarskrá.
„Útboðsleiðin er búin að fá heilbrigð-
isvottorð frá þeim sem um þetta fjöll-
uðu,“ sagði Markús.
Hópurinn ályktar að til lengri tíma
tryggi útboðsleiðin jafnan rétt allra
til að nýta auðlindirnar, lág-
markshættu á spillingu og ójöfnuði
við úthlutun, sanngjarna greiðslu
þjóðarinnai’ sem sé eigandinn og rétt
þeirra sem vilja nýta auðlindirnar,
þar sem þeim verði aldrei gert að
greiða meira fyiir afnotin en þeir
telja sér hagkvæmt á hverjum tíma.
„Fyrningarleiðin, sem auðlindanefnd
bendir á, veitir auk þess færi á sann-
gjarnri aðlögun fyrir útgerðina, ekki
hvað síst fyrir þá útgerðarmenn sem
hafa þurft að kaupa kvóta af þeim
sem áður höfðu ókeypis fengið sam-
eign þjóðarinnar til afnota," segir
m.a. í ályktuninni.
Veiðigjaldsleiðin meingölluð
Hópuiinn bendir á, að auðlinda-
nefnd víki frá grandvallarreglum,
þegar komi að fiskistofnunum, mikil-
vægustu náttúraauðlind þjóðarinnar,
með því að bjóða upp á veiðigjaldsleið
við hliðina á hinni almennu útboðs-
leið, fyrningarleiðinni. Sú veiði-
gjaldsleið, sem auðlindanefnd lýsi, sé
meingölluð, meðal annars vegna þess
að hún bindi augljóslega ekki enda á
deilur, heldur kalli á endalausa togst-
reitu um fjárhæðir og gjaldprósent-
ur, með tilheyrandi óvissu íyrir út-
gerðir og almenning. Hún viðhaldi
misrétti og forréttindum, torveldi
áfram aðgengi nýliða að sjávarútvegi
og bjóði heim spillingu og fyrir-
greiðslu, þar sem makk milli stjórn-
málamanna og voldugra hagsmuna-
aðila komi í stað þess að nota
sjálfvirka farvegi markaðarins.
„Fyrningai’leiðin er markaðsleið og
þar með í takt við alla plmenna fram-
þróun í þjóðlífi og viðskiptum. Gjald-
tökuleiðin er i stíl löngu úreltra
vinnubragða, í ætt við skömmtunar-
kerfi og verðlagseftirlit."
Markús sagði að kalla mætti veiði-
gjaldsleiðina grátkórsleið. Á fimm
ára fresti þyrfti að semja um það
hvort útgerðin hefði efni á að borga
þetta eða hitt. Þetta væri afturhvarf
til gömlu tímanna, þegar samið hefði
verið um gengið. Með þessu fyrir-
komulagi yrði samið um veiðigjald í
staðinn.
í ályktuninni kemur jafnframt
fram að nú reyni á hvort ríkisstjórnin
leggi meiri áherslu á velferð þröngs
hóps íyrirtækja og flokksgæðinga
eða hagsmuni alls almennings í land-
inu, hvort hún vilji ríghalda í úrelta,
opinbera forsjá eða beita markaðs-
lausnum.
Skuldasöfnun
Markús sagði að ekki ætti að niður-
greiða atvinnugreinar og ef málið
snerist um hvort útgerðin borgaði um
þriðjung af ríkiskostnaði við sjávar-
útveg hefði verið hægt að loka því fyr-
ir mörgum áram. Hann sagði að ann-
að orð yfir veiðigjaldsleiðina gæti
verið skuldasöfnunarleið, því að
skuldir útgerðarinnar myndu aukast
veralega frá því sem nú er, jafnvel allt
upp í 300 milljarða króna innan
skamms. „Ég hef ekki enn séð skýr
°g óyggjandi rök fyrir því hvers
vegna þarf að taka veiðigjald," sagði
hann um skýrsluna og bætti við að
þau vinnubrögð auðlindanefndar að
kalla til sérfræðinga væra til fyrir-
myndar.
Utanríkisráðherra
um tæpt kjör Nor-
egs í Oryggisráð SÞ
Kostnaður
vegna bar-
áttunnar
veldur
áhyggjum
HALLDÓR Ásgrímsson utan-
ríkisráðherra fagnar inngöngu
Norðmanna í Öryggisráð Sam-
einuðu þjóðanna en eftir at-
kvæðagreiðslu í fyrradag komst
Noregur inn í fjórðu tilraun eft-
ir baráttu við Itali um annað
tveggja sæta Vesturlanda í ráð-
inu. Irland komst inn í fyrstu
umferð atkvæðagreiðslunnar.
Norðmenn munu sitja í ráðinu
til 2002 og árið 2004 verður kos-
ið um inngöngu Dana.
Ráðgert er að ísland sitji í
Öryggisráðinu árin 2009 og
2010 eftir kosningu árið 2008,
samkvæmt samkomulagi milli
Norðurlandanna. Þetta gæti þó
breyst gangi þau áform eftir að
fjölga fastafulltrúum í ráðinu.
Halldór sagðist í samtali við
Morgunblaðið hafa vitað af því
að kjör Norðmanna yrði tæpt.
Hann hefði skynjað það í símtali
við Thorbjörn Jagland, utanrík-
isráðheira Noregs, um síðustu
helgi.
Breyta þarf
fyrirkomulaginu
„Þetta hefur verið mjög hörð
barátta, og harðari en oftast áð-
ur. Hér er um norrænt framboð
að ræða og þess vegna höfum
við íslendingar stutt það með
ráðum og dáð. Við erum að
sjálfsögðu afskaplega ánægðir
með þessa niðurstöðu. Það sem
vekur hins vegar áhyggjur inn í
framtíðina, með tilliti til okkar
framboðs síðar, er hvað þessi
barátta hefur kostað mikla fjár-
muni. Ég tek undir með þeim
sem hafa rætt þessi mál að nást
þurfi samkomulag um breytt
fyrirkomulag. Norðurlöndin
munu þurfa að hafa sig öll við til
að halda sinni stöðu,“ sagði
Halldór.
Hann benti á að framboð ít-
ala hefði komið seint inn í um-
ræðuna. Þeir hefðu falast eftir
stuðningi Islands en ekki fengið
þar sem búið var að heita Ir-
landi og Noregi stuðningi.
Kalkþörungar í Arnarfírði
Þörf á frekari rann
sóknum á sýnum
Bankastjóri Landsbankans
Osanngjörn
gagnrýni
Dómur Héraðsdóms
í máli vegna
Blönduvirkjunar
Líklegt er
að Lands-
virkjun-
airýi
FORSTJÓRA Landsvirkjun-
ar sýnist blasa við að áfrýjað
verði til Hæstaréttar niður-
stöðu Héraðsdóms Reykja-
víkur um rétt íslenska ríkis-
ins til að krefja Landsvirkjun
um endurgjald vegna virkjun-
arréttinda í Blöndu fyrir al-
mennings- og Eyvindarstaða-
heiðar.
Friðrik Sophusson, for-
stjóri Landsvirkjunar, segir
að forsendur héraðsdómsins
séu svo veikar að full ástæða
sé að áfrýja dómnum og fá
niðurstöðu Hæstaréttar í
þessu máli.
Formleg ákvörðun um
áfrýjun verður hins vegar
tekin innan tíðar.
„Hér er um grundvallar-
atriði að ræða,“ sagði Friðrik.
FYRSTU niðurstöður rannsókna á
kalkþörungum á botni Arnarfjarð-
ar benda til þess að magn kalkþör-
unga í setlögunum, sem borað var
í, sé ekki nægjanlegt til hráefnis-
vinnslu. Atvinnuþróunarfélag
Vestfjarða stóð að rannsóknunum
og sagði Aðalsteinn Óskarsson,
framkvæmdastjóri félagsins, við
Morgunblaðið að þessar
bráðabirgðaniðurstöður væru viss
vonbrigði en málinu yrði haldið
áfram með frekari rannsóknum á
sýnunum sem tekin voru í sumar í
firðinum. Finna þarf út hvaða
svæði í Arnarfirði, sem könnuð
voru, gefa best af sér. Reiknað er
með frekari niðurstöðum eftir
u.þ.b. mánuð.
Vegna rannsóknanna hefur fé-
lagið átt samstarf við þörunga-
verksmiðju á Irlandi, ekki í Skot-
landi eins og ranghermt var í
Morgunblaðinu í síðustu viku.
Fulltrúi frá fyrirtækinu var stadd-
ur hér á landi um helgina og
kynnti sér aðstæður í Arnarfirði
og fyrstu niðurstöður rannsókna.
Hann átti einnig fundi með Ut-
flutningsráði og Fjárfestingastof-
unni. „Hann sagði að við værum á
réttri leið og stæðum rétt að mál-
um, en kanna þyi'fti sýnin betur
áður en kæmi til einhverra fram-
kvæmda. Ef sýnin gefa betri nið-
urstöðu hafa Irar fullan hug á að
taka þátt í stofnun verksmiðju á
komandi árum. Þeir eiga í viðræð-
um við mögulega kaupendur hrá-
efnis í Bandaríkjunum og ef það
gengur upp þurfa þeir meira hrá-
efni til vinnslu. Af þeim sökum eru
þeir að leita í kringum sig. Þrátt
fyrir þessar fyrstu niðurstöður
okkar sýna þeir málinu enn mikinn
áhuga,“ sagði Aðalsteinn.
Renndu blint í sjóinn
Hann sagði ennfremur að At-
vinnuþróunarfélagið hefði rennt
blint í sjóinn með þessar rann-
sóknir í sumar. Ekki hefði áður
verið borað niður í hafsbotn, til að
rannsaka þörungasetlagið, heldur
aðeins tekið efsta lagið. Slíkar
rannsóknir hefðu bæði farið fram
áður í Arnarfirði og á Húnaflóa, og
gefið jákvæðar vísbendingar.
HALLDÓR J. Kristjánsson, banka-
stjóri Landsbankans, segist í samtali
við Moi’gunblaðið ekki skilja þá gagn-
rýni sem stjórnarformaður Byggð-
astofnunar, Kristinn H. Gunnarsson,
setti fram nýlega á fundi með verk-
fræðingum þess efnis að bankarnir
sýndu landsbyggðinni áhugaleysi
þegar kæmi að fjárfestingum þar og
viðskiptum við fyrii’tæki. Bankarnir
íjárfestu t.d. frekai’ í hátækni á höf-
uðborgarsvæðinu og í útlöndum.
Halldór segir þessa gagnrýni Krist-
ins ósanngjarna hvað Landsbankann
snertir.
Halldór segist vilja ítreka það sem
áður hafi komið fram frá bankanum
að útlánsákvarðanir lúti sömu reglum
faglega, óháð búsetu og lögheimili
fyrirtækja og annarra viðskiptavina.
Hann bendir á að útlán Lands-
bankans á Vesturlandi og Vestfjörð-
um séu mun hærri en innlán, eða um
8 milljarða útlán á móti 6,5 milljarða
innlánum. Nettófjármagnsstreymi til
uppbyggingar á þessum svæðum sé
því 1,5 milljarðar. „Þessar tölur tala
sínu máli og sýna að engin mismunun
eða skortur á áhuga er á landsbyggð-
inni í Landsbankanum. Mér finnst
þessi gagmýni Kristins því ósann-
gjörn í okkar garð,“ segir Halldór.
Varðandi fjárfestingu Lands-
bankans í London bendir Halldór á
að bandaiáski bankinn, First Union,
hafi staðið fyrir þeirri eiginfjáraukn-
ingu sem þörf var á vegna kaupanna í
London, sú aðgerð sé hins vegar já-
kvæð fyi’ir alla viðskiptavini Lands
bankans, einnig á landsbyggðinni.
„Fjárfestingar í nýrri tækni era af-
ar mikilvægar fyrir Landsbankann
til að geta aukið sjálfvirkni og nýta
fjarskipti, svo veita megi öllum við-
skiptavinum bankans betii þjónustu,
ekki síst þeim sem búa fjarri útibúum
bankans. Aukin tæknivæðing í fjár-
málastarfsemi hefur jákvæð áhrif
fyrir þjónustustig bankans um allt
land. Ég skil í raun alls ekki þennan
þátt í gagnrýni Kristins,“ segii’ Hall-
dór.