Morgunblaðið - 12.10.2000, Qupperneq 32

32 FIMMTUDAGUR 12. OKTÓBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
„Leikhúsið er kirkjau
Þannig orðaði Hallgrímur Helgason skoðun
sína á íslensku leikhúsi á umræðufundi um
leikhús í Borgarleikhúsinu á þriðjudags-
kvöldið. Hávar Sigurjónsson greinir frá því
helsta sem þar bar á góma.
UMRÆÐAN var bæði snörp og líf-
leg og voru nær 40 manns mættir til
að taka þátt í og hlýða á umræður og
varð mörgum að orði að slíkir
umræðufundir væru ekki bara gagn-
legir heldur bráðnauðsynlegir. A
fundinum höfðu framsögu Guðjón
Pedersen leikhússtjóri, Ragnheiður
Skúladóttir, deildarstjóri leiklistar í
Listaháskólanum, og Hallgrímur
Helgason rithöfundur. Magnús Þór
Þorbergsson, dramatúrg í Borgar-
leikhúsinu, stýrði umræðum. Lagt
var upp með spuminguna Leikhús -
til hvers? og skyldu frummælendur
ræða hvort leikhúsið ætti erindi í nú-
tímasamfélagi og því velt upp hvort
leiklistarkennsla og leikhús styrkt af
almannafé ætti sér lengur einhvern
tilverurétt. Hefur leikhúsið ein-
hverju hlutverki að gegna í samfé-
laginu lengur? spurði Magnús og
Guðjón Pedersen var fyrstu til svars.
Einfalt svar
Hann sagði að svarið í sínum huga
væri afskaplega einfalt. „Svarið er
já. Leiklist er jafn sjálfsögð og súr-
efnið sem við öndum að okkur,
brauðið sem borðum og fötin sem við
klæðumst. Allar listir eru sjálfsagðar
og nauðsynlegar," sagði Guðjón.
Hann kvaðst ekki ætla að setja á
langa tölu og lauk máli sínu með
hvatningu til allra viðstaddra um að
skapa betra leikhús og vinna að því
af heiðarleika og einlægni.
Ragnheiður Skúladóttir var næst í
ræðustól. Hún er nýráðinn deildar-
stjóri leiklistai- við Listaháskóla Is-
lands og starfaði um árabil sem leik-
ari, leikstjóri og leiklistarkennari við
háskóla í Bandaríkjunum eftir há-
skólanám þar í landi.
Hún sagði í upphafl máls síns að á
íslandi væri einungis til ein tegund
leikhúss. „Það er hefðbundið leikhús,
hvort sem við köllum það markaðs-
eða listaleikhús." í umræðum á eftir
var Ragnheiður beðin að skýra nán-
ar hvað hún ætti við með hefðbundnu
leikhúsi og sagði hún að íslenskt leik-
hús væri textabundið og færi troðnar
slóðir í útfærslu hans.
Þrælsótti og skoðanakúgun
Ragnheiður sagði síðan í erindi
sínu að vegna þess hve íslensk leik-
listarumræða væri bundin við pers-
ónur væri erfitt að fá nemendur til að
tjá sig um leiklistina í landinu.
„Verður að líta á það sem viðvörun-
armerki. Nemendurnir virðast í
fyrsta lagi ekki hafa forsendur til að
ræða þessi mál á almennum, mál-
efnalegum grundvelli og í öðru lagi
eru þeir hræddir við að taka afstöðu
með eða á móti vissum persónum af
ótta við að framtíðaratvinnuöryggi
þeirra sé stefnt í hættu. Að framtíð
manns sé falin í höndum örfárra ein-
staklinga hlýtur að skapa mikla
Hafréttarstofnun íslands, utanríkisráðuncytið og iðnaðar- og viðskiptaráðuneytin gangast
fyrir ráðstefnu í Þjóðmenningarhúsinu í Reykjavík dagana 13. og 14. október 2000 um
Landgrunnið og auðlindir þess
Ráðstefhan er öllum opin meðan húsrúm leyfir. Fyrirlestrar verða haldnir á íslensku, ensku eða
einhverju Norðurlandamálanna. Dagskrá ráðstefnunar verður sem hér segir.
FÖSTUDAGUR 13. OKTÓBERKL. 13:00-17:00
13:00 Mæting.
13:30 Ráðstefnan sett.
Gunnar G. Schram, prófessor, formaður stjórnar Hafréttarstofnunar íslands.
13:40 Ávarp Halldórs Ásgrímssonar utanríkisráðherra.
13:50 Ávarp Valgerðar Sverrisdóttur iðnaðar- og viðskiptaráðherra.
14.00 Ávarp Páls Skúlasonar rektors Háskóla íslands.
1. Landgrunn og alþjóðlegur hafréttur.
Fundarstjóri: Sverrir Haukur Gunnlaugsson ráðuneytisstjóri utanríkisráðuneytisins.
14:10 Hinn nýi hafréttur.
Guðmundur Eiríksson dómari við Alþjóðlega hafréttardóminn í Hamborg.
14:40 Réttarstaða landgrunnsins, réttur strandríkja til landgrunns og afmörkun íslenska landgrunnsins.
Tómas H. Heiðar þjóðréttarfrœðingur í utanríkisráðuneytinu.
15:10 Kaflfihlé.
15:30 Hlutverk Landgrunnsnefndar Sameinuðu þjóðanna við ákvörðun ytri marka landgrunnsins.
Harald Brekke, Noregi, einn nefndarmanna Landgrunnsnefndar Sameinuðu þjóðanna.
16:00 Afmörkun íslenska landgrunnsins: Tæknilegur grundvöllur og undirbúningsstarf.
Steinar Þór Guðlaugsson jarðeðlisfræðingur á Orkustofnun.
16:30-17:00 Umræður.
Stjórn: Gunnar G. Schram.
LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER KL. 9:00-13:00
2. Olíuleit og olíuvinnsla í Norður-Atlantshafi.
Fundarstjóri: Þorgeir Örlygsson ráðuneytisstjóri iðnaðar- og viðskiptaráðuneytanna.
9:00 Auðlindir á hafsbotni: Hlutverk Orkustofnunar.
Þorkell Helgason Orkumálastjóri.
9:10 Olíuleit og olíuvinnsla við meginlandsjaðra Norður-Atlantshafs:
Staða og horfur.
Anthony G. Doré leitarstjóri, Statoil, Bretlandi.
9:40 Olíuleit og oliuvinnsla við Noreg: Starfsemi og löggjöf.
Harald Brekke yfirjarðfrœðingur Olíustofnunar Noregs.
10:10 Olíuleit við Grænland: Starfsemi og löggjöf.
Hans Kristian Schonwandt forstjóri Auðlindastofnunar Grœnlands.
10:40 Oh'uleit við Færeyjar: Starfsemi og löggjöf.
Herálvur Joensen forstjóri Olíustofnunar Færeyja.
11:10 Kaffihlé.
11:30 Er oliu eða gas að finna á íslenskum hafsvæðum?
Karl Gunnarsson jarðeðlisfrœðingur á Orkustofnun.
12:00 Frumvarp til laga um leit, rannsóknir og vinnslu kolvetnis.
Eyvindur G. Gunnarsson deildarsérfræðingur í iðnaðar- og viðskiptaráðuneytunum.
12:30-13:00 Umræður.
Stjóm: Sveinbjörn Björnsson yfirmaður auðlindadeildar Orkustofnunar, formaður samráðsnefndar
um landgrunns- og olíuleitarmál.
Skráning þátttakenda fer ffam hjá Hafféttarstofnun íslands, sími 560 9939, þar sem allar ffekari upplýsingar
um ráðstefnuna eru jafnffamt veittar. Þátttökugjald er kr. 1.500.
Hafréttarstofnun íslands Utanríkisráðuneytið Iðnaðar- og viðskiptaráðuneytin
„Viljum útskrifa sjálfstætt hugsandi listamenn," sagði
Ragnheiður Skúladóttir.
Morgunblaðið/Kristinn.
Guðjón Pedersen, Hallgrímur Helgason og Þorvaldur
Þorsteinsson lögðu allir sitt til málanna.
spennu og óöryggi. Er það leikarinn
sjálfur semgefur leik- eða leikhús-
stjóranum valdið eða er þetta vald
sem stjórarnir sjálfír taka? Mér
finnst sláandi hvað nemendur í dag
eru fókuseraðir á að fá fasta vinnu
sem fyrst eftir útskrift og hvað það
er h'til umræða, fyrir utan stakar
áhyggjur af kjörum, sem á sér stað
um leikhús og þjófélagslegt ástand
yfirleitt. í þriðja lagi bendir viðhorf
nemendanna til þess, vegna þess
hversu stutt á veg við erum komin í
umræðunni, að þeir eigi erfitt með að
sldlja á milli sinna persónulegu
tengsla við ákveðna manneskju og
skoðana hennar. Þetta er langt frá
því að vera einskorðað við nemendur
heldur á þetta meira og minna við
um okkur öll,“ sagði Ragnheiður.
Fleiri tóku undir þetta sjónarmið
og tók Þórarinn Eyfjörð svo djúpt í
árinni að kalla þetta „þrælsótta, sem
ekki er einskorðaður við leikhúsin".
Silja Aðalsteinsdóttir bætti um betur
og sagði: „Við lifum á tímum Lés
konungs" og vísaði þar til nýafstað-
innar frumsýningar á Lé konungi
þar sem kúgun og valdbeiting eru
viðfangsefni sýningarinnar.
Öll leikhús háð markaði
Hallgrímur Helgason flutti inn-
blásið erindi sem varð til þess að
Þorvaldur Þorsteinsson sagði inn-
legg Hallgríms vera frábært dæmi
um gott leikhús. „Skemmtilegt og
innihaldsríkt, vel flutt og gaman að
horfa á.“
Hallgrímur lagði nokkuð út af
þeirri umræðu sem orðið hefur um
markaðsleikhús og hvað í því fælist.
Hann sagði öll leikhús í dag vera háð
markaðnum að meira eða minna
leyti, „Shakespeare sjálfur skrifaði
öll sín leikrit fyrir markaðsleikhús og
átti og rak slíkt leikhús í London á
sínum tíma,“ sagði Hallgrímur.
María Sigurðardóttir leikstjóri
kvaðst ekki vilja að hugtök eins og
markaðsleikhús og listaleikhús fest-
ust í sessi. Lárus Ýmir Óskarsson-
,kvikmyndaleikstjóri og
leiklistarráðunautur Sjónvarpsins,
lagði þá orð í belg og sagði nauðsyn-
legt að hafa hugtök eins og markaðs-
leikhús og listaleikhús til að nota í
umræðunni. „Að afneita hugtökum
er eins og að segja að ekki sé hægt að
tala um list. Við verðum að geta talað
um leiklistina og komið okkur upp
hugtökum í umræðunni."
Höfundar dýrir leikhúsunum
Hallgrímur kom að því í erindi
sínu að leikritahöfundar í leikhúsinu
væru kannski of kröfuharðir, ástæða
þess að ekki væru færð upp fleiri ný
íslensk leikrit væri kannski sú
hversu dýrt það væri fyrir leikhúsin
að kaupa leikritin af höfundunum.
Árni Ibsen, formaður Leikskáldafé-
lags íslands, mótmælti þessu og
sagði að leikritahöfundar væru síst
of vel haldnir af greiðslum fyrir
leikrit. „Launin sem höfundur fær
fyrir leikrit heima fyrir eru einu
launin sem hann getur vænst.
Greiðslur fyrir uppsetningar á leik-
riti annars staðar tíðkast ekki, held-
ur alls staðar sú regla að höfundar
fái laun sín í heimalandinu,“ sagði
Árni. Undir þetta tók Þórarinn Eyfj-
örð og benti á að af þeim tæpa millj-
arði sem íslensk leikhús hefðu sam-
eiginlega til ráðstöfunar árlega í
opinberum styrkjum og sjálfsaflafé
færi ekki nema liðlega eitt prósent til
íslenskra leikritahöfunda.
Sjálfstætt hugsandi listamenn
Hallgrímur kom svo inn á það að
leikhúsin í dag væru eins og kirkjur.
„Leikhúsgestir eru eins og kirkju-
gestir, spariklæddir og ganga um
leikhúsið eins og helgidóm," Þessu
vildi Hallgrímur breyta og óskaði
eftir því að áhorfendur létu meira í
sér heyra, velþóknun og vanþóknun.
„Hrópa bravó ef þeim líkar vel.“
Ragnheiður Skúladóttir sagði að
með breyttum áherslum í leiklistar-
deild Listaháskólans ætti ekki að
kenna eða útskrifa nemendur með
ákveðinn markað í huga. „Við beitum
okkur fyrir því að útskrifa sjálfstætt
hugsandi listamenn sem hafa í far-
teskinu það sem þarf í sambandi við
tækni. Þetta fólk getur svo valið
sjálft hvort það vill fara í framhalds-
nám í einhverri sérgrein eða beint út
í það að vinna í leikhúsi eða einhverju
öðru sem því þóknast. Við viljum út-
skrifa nemendur sem hafa nógu
sterkan tæknilegan bakgrunn og
sem eru nógu sjálfstætt þenkjandi til
að gera sér grein fyrir hvernig leik-
hús þeir vilja gera og hvort sem valið
verður hið svokallaða markaðsleik-
hús eða hið listræna þá geti þeir gert
það vel og af sannfæringu og krafti.
Þetta er fólkið sem á eftir að svara
spurningunum um hvað framsækið
leikhús er og á eftir að taka ákvarð-
anir um hvort við getum jafnvel talað
um slíkt fyrirbæri. Þau eiga eftir að
sprengja ramma og traðka niður
hefðir. Þau eiga eftir að breyta leik-
húsumræðunni frá hinu persónulega
til hins málefnalega. Allt þetta viljum
við að þau geri og það er okkar að
rétta þeim vopnin og kenna þeim
hvernig eigi að nota þau. Við eigum
að hlusta á þau og læra af þeim.“