Morgunblaðið - 26.10.2000, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 26. OKTÓBER 2000 33
LISTIR
Falleg rödd og góð tækni
TÓJVLIST
Listasafn íslands
KAMMER-
TÓNLEIKAR
Guðrún Ingimarsdóttir, Alexander
Auer og Steinunn Birna Ragnars-
dóttir fluttu söngverk eftir
Bach-feðgana, Handel, Saint-
Saens, Delibes, Fauré, Adam og
sönglög eftir AtlaHeimi Sveinsson,
Jón Asgeirsson og
Tryggva M. Baldvinsson.
Þriðjudagurinn 24. október 2000.
ÞAÐ telst ekki lengur til stórtíð-
inda, að fram komi nýr söngvari
hér á landi en undanfarin ár hefur
afrakstur þeirrar stefnu tónlistar-
skólanna í landinu, að leggja beri
sérstaka áherslu á menntun söngv-
ara, verið að skila sér og nú síðast
var einn af þeim er fengu sína
grunnmenntun í Söngskólanum í
Reykjavík, að skila starfi sínu, eft-
ir að hafa stundað framhaldsnám
erlendis, nánar tiltekið í Lundún-
um og Stuttgart.
A tónleikum í Listasafni íslands,
sl. þriðjudagskvöld, kom fram
söngkonan Guðrún Ingimarsdóttir
og með henni Alexander Auer
flautuleikari og Steinunn Birna
Ragnarsdóttir píanóleikari. Tón-
leikarnir hófust með tónlesi og ar-
íum úr kantötunni Non sa che sia
dolore BWV 209, annarri af tveim-
ur kantötum við ítalskan texta en
veraldlegu kantöturnar eru flestar
taldar samdar vegna ýmissa hátíð-
arhalda við háskólann í Leipzig og
þessi vegna útskriftar einhvers
J.M. Gensers 1734. Það var auð-
heyrt, að Guðnín hefur sérstak-
lega lagt sig eftir að syngja
barokktónlist og var samleikur
hennar og flautuleikarans, einstak-
lega fallega útfærður. Sama má
segja um flutning þeirra á aríunni
Meine Seele hört im Sehen, HWV
207, eftir Fr. Handel, úr safni níu
þýskra söngverka, við texta eftir
B.H. Brockers. Ekki er vitað hve-
nær Handel samdi þessi söngverk,
þó líklega um og eftir 1724 en tón-
efni þeirra notaði hann í ýmsar óp-
erur sínar. Þessa fallegu aríu
fluttu þau aldeilis vel og þá ekki
síður aríuna Ei, wie schmeckt der
kaffe Susse, úr kaffikantötunni,
Schweigt stille, plaudert nicht,
BWV 211, eftir J.S. Bach, sem er
sérkennilega leikræn að gerð, mið-
að við það sem meistarinn annars
samdi. Alexander Auer, sem er
leikinn flautuleikari, lék svonefnda
Hamburger Sonate, eftir Carl
Philipp Emanuei Bach, og var
samleikur hans og Steinunnar
Birnu sérlega góður.
Þrjú lög úr leikritinu Sjálfstætt
fólk, Dans, Maríukvæði og Stríðið,
eftir Atla Heimi Sveinsson, aldeilis
skemmtilega gerð söngverk, voru
hið besta flutt. Eftir undirritaðan
voru lögin Spilafífl og Maístjarnan
en íslenska hlutanum lauk með
hugljúfu lagi, eftir Tryggva M.
Baldvinsson, Aldrei flýgur hún aft-
ur, sem Guðrún flutti af innileik.
Ekki er getið textahöfundar og var
það galli á söngskránni í heild. ís-
lensku lögin voru sérlega vel sung-
in, með skýrum framburði textans
og leikrænni túlkun eins t.d. í lög-
um Atla Heimis og Spilafífli undir-
ritaðs. Seinni hluti óvenjulegrar og
skemmtilegrar efnisskrár var á
léttari nótunum, fyrst skemmtileg-
ur ástarsöngur, Osýnileg flauta,
eftir Saint-Saens og lék flautuleik-
arinn sína línu í felum eins og vera
ber og var þetta fallega lag sér-
lega vel flutt, þá Næturgalinn eftir
Delibes er var ekki síður vel flutt
og þar eftir lék Auer fantasíur fyr-
ir flautu og píanó, op.79, eftir
Faure, fallegt verk sem Auer og
Steinunn Birna léku vel, þó nokk-
uð of beint af augum. Tónleikunum
lauk með bravúra-tilbrigðum eftir
Adolphe Adam, yfir lagið A,b.c.d,
sem ranglega er sagt vera eftir
Mozart en mun líklega allt eins
vera franskt að uppruna, frekar en
þýskt þjóðlag. Hvað um það, þá er
þetta skemmtilegt bravúraverk
fyrir söngvara og þar sýndi Guð-
rún, að tæknilega er hún vel á vegi
stödd.
Guðrún Ingimarsdóttir er góð
söngkona, hefur til að bera sér-
lega fallega rödd og ræður yfir
góðri tækni, sem kom hvað skýr-
ast fram í barokkverkunum og
seinni hlutanum og mátti heyra,
að henni lætur vel að túlka leik-
ræna gamansemi, eins og t.d í ís-
lensku lögunum og þá ekki síður í
lögunum eftir Saint-Saéns og
Adam en sérstaklega þó í lagi
Delibes, Næturgalanum, sem var
afburða vel sungið. Alexander
Auer er leikinn flautleikari og
átti margt sérlega fallega gert í
barokkverkunum. Steinunn Birna
Ragnarsdóttir var góð og fylgin
sér í undirleiknum og átti margt
fallega gert í íslensku lögunum,
sérstaklega lögum Atla og í fant-
asíunni eftir Faure.
Jón Ásgeirsson
Skartgripa-
sýning í
Smith-
sonian
FÖNIX nælan, sem hér sést, er
meðal fjölda muna sem þessa
dagana eru til sýnis í Smith-
sonian-safninu í Washington.
Nefnist sýningin Buccellati:
List í gulli, silfri og gimstein-
um. Buccellati-fjölskyldan hef-
ur nefnilega í ein 250 ár unnið
við að srníða skartgripi á borð
við Fönix næluna og hafa gripir
þeirra skreytt kóngafólk og
aðra þekkta efnamenn.
Dagskrá um
sr. Hallgrím
Pétursson
FYRSTA bindið í nýrri fræðilegri
heildarútgáfu verka sr. Hallgríms
Péturssonaiy kemur út á vegum
Stofnunar Ái-na Magnússonar á
dánardægi'i sr. Hallgríms, nk.
föstudag, 27. október. í þessu
bindi, Ljóðmælum 1, eru 33 sálmar
og kvæði sem einkum fjalla um
forgengileik heimsins og fallvalt
lán, þ.ám. hinn kunni sálmur Allt
eins og blómstrið eina. Margrét
Eggertsdóttir cand. mag. sá um
útgáfuna og ritar inngang. I bók-
inni er gerð rækileg grein fyrir
varðveislu hvers kvæðis og texti
þess prentaður stafréttur eftir að-
alhandriti.
í tilefni útgáfunnar gangast
Stofnun Árna Magnússonar og
Listvinafélag Hallgrímskirkju fyr-
ir stuttri dagskrá í Hallgrímsk-
irkju á föstudaginn kl. 16.30. Þar
mun Margrét Eggertsdóttir flytja
erindi um Hallgrím og kynna út-
gáfuna, lesið verður upp úr hinni
nýútkomnu bók og flutt tónlist við
sálma Hallgríms. Öllum er heimill
aðgangur meðan húsrúm leyfir.
-------M-*--------
Kynning- á
kanadískri
kórtónlist
KANADÍSKA tónskáldið og píanó-
leikarinn Ruth Watson Henderson
mun kynna eigin kórtónhst og landa
sinna í safnaðarsal Langholtskirkju
á morgun, föstudag, kl. 10-12.30.
Leikið á tónhandsöxum
Kvenleikinn
krufínn, leikinn
og sunginn
TOIVLIST
S a 1 ii r i n n
ART 2000
Helgi Pétursson: Organized Wind.
Orgelkvartettinn Apparat: ókynnt,
verk. Don Buchla / Peter Apfel-
baum: ýmis verk. Jóhann Jóhanns-
son, Hörður Bragason, Úlfur Eld-
járn & Múkíkvati, raforgel og
trommur. Don Buchla & Peter
Apfelbaum, tenórsaxofónn og ýmis
ný hljóðfæri; Nannick Bonnel,
rafhljómborð. Þriðjudaginn
24. október kl. 20.
Á SJÖUNDU tónleikum alþjóð-
Iegu raf- og tölvutónlistarhátíðarinn-
ar ART 2000 í Tónlistarhúsi Kópa-
vogs á þriðjudaginn virtist loks farin
að glæðast aðsókn ungra tölvm'okk-
unnenda sem undirritaður hafði áður
efth' hoggið að létu sig vanta; e.t.v.
einkum vegna nærveni ofanskráðs
orgelkvartetts, þó ekki skuli þar með
þvertaka fyiir aðdráttarafl hinna höf-
undanna á dagskrá. Enda var nú
komið að „léttaii" innslögum hátíðar-
innar, eins og popp og rokk er oft
grófflokkað frá hinu jafnvandræða-
lega hugtaki „fagurtónlist". En líkt og
fyrr hefur verið á minnzt á þessum
vettvangi hafa verksvið raftónlistar
og tölvupopps skarazt verulega á
seinni árum og mörg raftónskáld haf-
ið feril sinn í hrynbundinni tónlist.
Þetta vita forkólfar Kópavogstón-
versins mætavel, og sér þess líka stað
að hluta í verkavali hátíðaiinnar.
Ólíkt stæi-ri þjóðfélögum er gífurleg
almenn þátttaka í listsköpun á Is-
landi, sem virða ber að verðleikum í
víðu samhengi, hversu fálmkennt
sem framlag nýgræðinga kann stund-
um að virðast kröfuhörðum áheyr-
endum af eldri kynslóð.
Organized Wind eftir Helga Pét-
ursson, kerfisfræðing og fyrrum
kirkjuorganista í Húsavík, átti reynd-
ar ekkert skylt við tölvupopp, og
raunar varla við tölvutónlist almennt.
Helgi hafði á kyrrlátum kvöldæfíng-
um sínum þar nyrðra veitt því eftir-
tekt hvað leyndist af sérkennilegum
hljóðum, jafnvel af tónrænum toga, á
því ögurbili sem líður á leið hljóm-
borðslykils niðm’ að botnstöðu, sem í
hefðbundnum orgelleik gerist aðeins
á sekúndubroti. M.ö.o. hvað heyrist
þegar loftið tekur að leka inn í pípuna,
áður en fullum þrýstingi er náð og
vindstraumurinn klofnai' á flautu-
kanti eða skekur málmtungu og
myndar ákveðinn tón. Efth' að hafa
leitað ýmissa ráða til að lengja þetta
„millispilsástand", komst höfundur að
þeh'ri niðurstöðu, að eina leiðin væri
að bergja eða „sampla" hljóðsýni af
stakri pípu og skipuleggja síðan á
tölvu, en tók þó fram í kynningu, að
hljóðin hefðu haldizt nánast óbreytt.
Titill verksins vísaði, auk beinnar
merkingar, í hljóðfærið orgel og stað-
hæfingu Edgards Varése að tónlist
væri „organized sound“.
Það var gaman að hlýða á venju-
lega skammheyi'ð iðrahljóð orgelsins
teygð á tíma í hinu stutta verki Helga.
Uppstækkunarhyggjan sem að baki
bjó virtist ekki í ósvipuðum anda og
smáhlustun Trevors Wisharts á ör-
eindir mannsraddar, og kæmi ekki á
óvart ef ætti eftir að reynast forstúdía
að lengri smíð, þar sem vonandi þarf
sem minnst að umbreyta frumhljóð-
gjafa. Hljóðin og tónarnir minntu
sum á hugmyndir foimaldar um söng
himinhvolfa í glæra flæði Ijósvakans,
ef ekki á glerharmónikku Franklins
úr fjarska. Hér fór alltjent eitthvað
annars heims en þessa, sem kitlaði
hrolltaugai' hlustandans svo hugur-
inn beindist að skuggaveröld hins
framliðna, líkt og á reimum miðils-
fundi í skjóli nætur.
Um verk orgelkvartettsins Appar-
ats, sem andstætt tónleikaskrá var
ekki kynnt á vettvangi, er líklega bezt
að segja sem minnst. Það stóð í nærri
klukkustund og virtist allt spunnið á
staðnum. Þó að fjórmenningamir
ungu ættu e.t.v. eitthvað til síns máls
sem fram fór hjá eldri hlustendum að
sinni þótt betur kunni úr að rætast í
framtíðinni, mætti segja - að reyndri
nýtingu kvartettsins á efni, tíma og
langlundárgeði hlustenda - að mikils
vísir gerist varla mjórri en þetta.
Því miður féll hið auglýsta Poéme
Electronique frá efri árum Edgards
Varése niður, þar eð hljóðritið barst
ekki til landsins í tæka tíð. En síðustu
flytjendum kvöldsins, Bandaríkja-
mönnunum Don Buchla og Peter
Apfelbaum í Buchla Apfelbaum dúó,
varð ekki skotaskuld úr því að íylla
það tímaskarð. Verkin báru litrík
nöfn eins og „Luminous Charms",
„Casio Caper“ og „Dawn Stalkers“;
öll svokölluð lifandi raftónlist, þ.e. lítt
eða ekki niðursoðin á tónbandi, og var
eftirtektarvert hvað spuni þeirra á
staðnum skar sig við fyrstu heyrn oft
furðulítið úr mörgu vandlega forunnu
raftónverki. Sérstaka athygh vöktu
hljóðfæri þeirra félaga, sérhönnuð af
þúsunþjalasmiðnum Don Buehla.
Nefna má e.k. saxofóngervil, jörmun-
hljómborðið „Marimba Lumina" sem
trakterað var með sleglum, og ekki
sízt „Lightning" - tvö handheld prik,
er beindu inm-auðum geisla að skynj-
ara sem raftúlkaði handahreyfingai'
flytjandans á margvíslega tónræna
vegu, auk þess sem hann gat fjarskipt
milli registra og „sánda“ með vinstra
prikinu. Hefði geislinn verið sýnileg-
ur, hefðu hlustendur jafnframt fengið
að virða tóm'ænai' skylmingar, líkt og
geislasverð Stjömustríða hefðu
skyndilega öðlazt virtúóska tón-
mælsku umfram hið hefðbundna
brunasnark.
I síðari hluta dúósins, með þáttöku
hljómborðsleikai'ans Nannicks Bonn-
el, vai’, eftir úttekt á Blackbird
McCartneys með Apfelbaum á tenór-
sax (að viðbættu svarþrastarklaki úr
„leiftram" Buchlas), lagt á mið frjálsa
djassins. Þó að Apfelbaum sýndi
markverða leikni á tenórinn, að ekki
sé talað um fítonsúthald og hagnýta
hringöndunartækni í alinlöngum
hríðskotabunum sínum, varð glym-
gjamt rafhljómborð Bonnels fjjótt
þreytandi áheyrnar, og ásláttarhljóð-
in úr leiftram Buchlas slógu fremur
lítt af setningi. Sjálísagt undu tölvu-
í'okk- og djassspunaunnendur meðal
áheyrenda vel við sitt, enda undir-
tektir rausnarlegar, en aðrir - a.m.k.
undira. - urðu áður en lauk að grípa
til guðseyrnatappanna.
Ríkarður Ö. Pálsson
LEIKLIST
Kaffileikhúsið
KVENNA HVAÐ?
SÖNGVA- OG
LJÓÐADAGSKRÁ
Hugmynd og handrit: Anna Pálína
Ámadóttir. Söngur og leikur: Anna
Pálína Árnadóttir og Vala Þórs-
dóttir. Píanó og leikur: Gunnar
Gunnarsson. Stjóm og leikur:
Ágústa Skúladóttir.
Kaffíleikhúsið,
þriðjudagur 24. október.
í TILEFNI AF aldarfjórðungs
afmæli kvennafrídagsins 24. októ-
ber var haldin skemmtidagskrá í
Kaffileikhúsinu þar sem brugðið
var upp mynd af íslensku konunni
eins og hún hefur birst í ljóðum
eftir íslensk skáld, konur og
karla. Það er söngkonan Anna
Pálína Árnadóttir sem hefur tekið
dagskrána saman, valið ljóðin og
raðað þeim saman. Anna Pálína
hefur síðan fengið til liðs við sig
leikkonuna Völu Þórsdóttur,
píanóleikarann Gunnar Gunnars-
son og leikstjórann Ágústu Skúla-
dóttur.
Hönnun Önnu Pálínu á dag-
skránni er mjög vel lukkuð; text-
arnir eru fjölbreyttir, spanna
rúma öld og leika á ýmsar tilfinn-
ingar. Ljóðin eru ýrnist sungin eða
leiklesin af þeim Önnu Pálínu og
Völu Þórsdóttur og var samleikur
þeirra alveg frábær. Báðar hafa
þær sterka nærveru og mikla út-
geislun og veittist þeim auðvelt
með að hrífa áhorfendur með sér.
En hvernig er þá hin íslenska
kona? Aðalkostur dagskrárinnar
var hversu fjölbreytilegar myndir
voru dregnar upp af þessu „fyrir-
bæri“. Þarna spruttu fram ljóslif-
andi fjörugar og vinnusamar kon-
ur, þreyttar og vinnulúnar konur,
vinnukonur, mæður og ömmur,
eiginkonur, fegurðardrottningar
og piparjómfrúr, svo fátt eitt sé
nefnt. Húmorinn var sjaldnast
langt undan í túlkun þeirra stall-
systra og oft voru þær drep-
fyndnar, þótt vissulega væri al-
varlegur grunntónn í dagskránni í
heild. Flutningurinn var í heild
mjög skemmtilegur en nefna má
atriði sem vöktu .sérstaka lukku,
t.d. túlkun Önnu Pálína á pipar-
jómfrúnni í texta Jónasar Árna-
sonar „Svona er að vera siðprúð",
og samleikur þeirra í frægu lagi
af plötunni Áfram stelpur, „í eðli
þínu ertu bara reglulega kvenleg,
Signý“. Þá vakti nýstárlegur lest-
ur Völu á ljóði Davíðs Stefánsson-
ar „Konan sem kyndir ofninn
minn“ mikla lukku, svo og flutn-
ingur hennar á vísum Teodoru
Thoroddsen „Mitt var starfið",
sem Sigurður Nordal kallaði
„óþolinmæðisorð".
Ágústa Skúladóttir byggir leik
og samleik þeirra Önnu Pálínu og
Völu skemmtilega upp, sjálf sat
hún í salnum og „lék“ áhorfanda
sem tók þátt í sýningunni af lífi
og sál, og píanóleikarinn Gunnar
Gunnarsson læddi öðru hvoru inn
athugasemdum sem féllu vel í
kramið.
Kaffileikhúsið var troðfullt af
konum (og örfáum körlum) sem
skemmtu sér prýðilega og tóku
hraustlega undir í lokalagi dag-
skrárinnar. Óhætt er að mæla með
þessari dagskrá fyrir allar konur -
og karla.
Soffía Auður Birgisdóttir