Morgunblaðið - 29.10.2000, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 29. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Ásgrímur Jónsson, 1876-1958. í smiðjunni, 50x30.
Jóhannes S. Kjarval, 1885-1972. Svartfell (Dyrfjöll), 1918, 90x58.
Afmælis-
hátíð
Helga Egilson, 1952. Án titils, 140x170.
MYNDLIST
Hafnarborg/
A ð a I s a I i r
MYNDVERK
AFMÆLISSÝNING
BÚNAÐARBANKANS
Opið alla daga frá 12-18. Lokað
þriðjudaga. Til 6. nóvember.
Aðgangur og sýningarskrá
er ókeypis.
BÚNAÐARBANKI íslands held-
ur veglega upp á 70 ára afmæli sitt
um þessar mundir og af mörgum
markverðum viðburðum í tilefni af-
mælisins má nefna sýningu á hluta af
myndverkaeign bankans í Hafnar-
borg.
Eins og gefíð er til kynna í skrá
voru innkaup bankans fyrstu
fimmtán árin í það heila ómarkviss,
en á því varð breyting þegar bankinn
flutti í eigið hús í Austurstræti 5.
Hilmar Stefánsson, þáverandi
bankastjóri, ásamt Hauki Þorleifs-
syni aðalbókara voru hér frumkvöðl-
ar og mótuðu stefnuna. Stefán, sonur
Hilmars, sem tók við af föður sínum
og var bankastjóri í heil 27 ár, mun
svo eiga aðalheiðurinn af vexti, við-
gangi og markaðri söfnun íslenzkrar
myndlistar um sina tíð. Sporgöngu-
mennimir hafa svo ekki látið staðar
numið við að efla og víkka út safn-
eignina, og alkunnur er margvísleg-
ur stuðningur bankans við menning-
armál, má hér nefna að hann er einn
af máttarstólpum Reykjavíkur -
menningarborgar á afmælisári sínu.
Líkast til á engin bankastofnun
jafnfjölþætt og tæmandi safn ís-
lenzkrar myndlistar og Búnaðar-
bankinn, en hér skal ekkert fullyrt
þar sem enginn annar banki hefur
sýnt lit á því að opinbera eign sína á
þennan hátt. Skylt að nefna einnig
fyrri sýningu Búnaðarbankans 1990
í tilefni sextugsafmælisins, haldin í
Austursal og gangi Kjarvalsstaða,
sem var til muna viðameiri og er
skrifara afar minnisstæð. Að þessu
sinni var aftur á móti tekin sú stefna,
að leggja megináherslu á þungavigt-
arlistamenn eins og sýningarstjór-
inn/einvaldurinn Steinþór Sigurðs-
son orðar það. Val verka á sýninguna
var þannig í höndum eins manns og
þótt um sé að ræða mikinn fróðleiks-
brunn á íslenzka myndlist, góðan
málara og framúrskarandi leik-
myndahönnuð, til viðbótar mestan
sérfræðing í uppsetningu aðskiljan-
legustu sýninga á landi hér, má það
vera umdeilanlegt. Að slíkri fram-
kvæmd þurfa fleiri að koma og vel
hefði Steinþór sómt sér í fyrirsvari.
Trúlega verður það einhverjum til
umhugsunar, að það skuli vera banki
bændastéttarinnar, sem hefur hér
haldið vöku sinni umfram aðrar pen-
ingastofnanir, en hér hafa framsýnir
einstaklingar og drjúgir vitmenn á
hlutina valist til forystu. Gerðist á
svipuðum tíma og bankar ytra fóru
að skilja þýðingu menningar varð-
andi grunneiningar nútímaþjóðfé-
lags, og að myndverk eru öruggustu
skuldabréfin. Hér riðu Bandaríkja-
menn á vaðið en peningastofnanir
vestra eru þekktar fyrir að styrkja
listir og lána peninga til listaverka-
kaupa, jafnvel svo nemur hundruð-
um milljóna króna, þótt ekki eigi
nema eitt myndlistarverk í hlut. Þær
uppgötvuðu að hugvit er ígildi gulls,
og að allt fjárstreymi til döngunar
þess skilaði sér fyrr eða síðar, og á
þann veg skyldi virk þjóðreisn jarð-
tengd. Reistu jafnframt nær ókleifan
múr til verndar eigin menningu, um
leið og þeir lögðu og leggja áherslu á
að útbreiða hana um allan heim. En
er tímar liðu skildist fleiri þjóðum
hvað hékk á spýtunni og hafa farið að
dæmi þeirra, snúið vöm í sókn, risið
um leið upp úr öskustó, má hér helst
nefna Þýskaland og Japan. Þýska-
land.stendur okkur öllu nær en hið
fjarlæga Japan, og er lag að geta
þess að þýskir bankar moka hrein-
lega peningum í listir og vanrækja
hér engar kynslóðir. Hef áður end-
urtekið hermt af framkvæmdum
þjóðbankans, Deutsche Bank, sem
gefið hefur út nokkrar veglegar
bækur er herma frá fjölþættri lista-
verkaeign hans. í útibúi bankans í
miðborg Lundúna hafa menn meira
að segja veggfóðrað heilar fjórar
hæðir með listaverkum ungra
breskra myndlistarmanna með
framúrstefnulistamanninn og
hneykslunarhelluna Ðamien Hirst á
oddinum!
Nýlega var ég í Berlín og lagði
sem oftar leið mína í Kunstforum der
Grundkreditbank á Budapester-
strasse 35, sem er alveg í miðborg-
inni. í húsakynnum bankans er stór
sýningarsalur á jarðhæð eins og
nafnið ber með sér, og er mig bar að
fyrr á árinu var þar einmitt sýning á
myndverkaeign bankans, en framn-
ingurinn núna bar nafnið: „Egypta-
lánd 2000 árum fyrir Krists burð.
Fæðing einstaklingsins". Um er að
ræða höggmyndir af fólki frá því
2050-1750 fyrir okkar tímatal og af
þessu má ráða að hér sé nokkur yfir-
sýn á ferð, því hún markar 4050 ár(!),
og við skoðun hennar liggur alls ekki
á hreinu hvar núlistir byrja! Hins
vegar vitum við að hugtakið list, sem
birtist eins og holdi klætt í þessum
verkum, varð ekki til fyrr en á tímum
endurfæðingarinnar, en þá voru
menn einmitt að endurreisa gildi
hinnar fornu húmanoríu, mannvís-
inda. Þetta reyndist svo ein af þeim
sýningum, sem ómögulegt er að fá
nóg af og sífersk fyrir opna mann-
lega útgeislan, jafnframt þá stóru
spurn hvert sé eðli hins upphafna og
mannlífsins yfirleitt, hvemin megi
auðga það, helga og varðveita.
Ekki ætla ég að afsaka þetta inn-
legg, sem hér er sett fram til aukins
skilnings á þýðingu og eðli lista, sem
heimurinn gerði sér stöðugt ljósari
grein fyrir eftir því sem leið á 20. öld-
ina, er nú við lok hennar í hámarki.
Og án þess að vera hér fullkomlega
meðvitaðir hafa þeir sem voru í fyrir-
svari við Búnaðarbankann framar
öðrum í hérlendum peningastofnun-
um sett sitt lóð á vogarskálina, enn-
fremur haft vit og metnað til að
kynna almenningi eign sína.
Svo vikið sé að sjálfri sýningunni
er meinbugurinn helstur á frábærri
framkvæmd, að sýningarskráin er
þrátt fyrir ágæta útlitshönnun henni
trauðla samboðin frekar en í fyrra
fallinu, því helst ætti hún að rúma
allar myndirnar sem mikilsverð
heimild fyrir framtíðina. Sem betur
fer er hægt að bæta úr því á heima-
síðu bankans til útskriftar og rann-
sókna ef vill. En vitaskuld er aðalat-
riðið, að í heildina hefur prýðilega
tekist til og að yfir framkvæmdinni
svífur drjúgur afmælisbragur. Yel til
fallið að hafa stóra ljósmynd af
fyrsta starfsliði bankans á palli
tröppugangs og hefði hún að ósekju
mátt vera í skránni.
Val mynda skilvirkt að því er best
verður séð, en hér vita leikir sem
lærðir minna um hvað ekki er til sýn-
is því engin skýrsla er frammi um að-
föng bankans frá fyrri sýningu.
Heildarsvipur sýningarinnar er góð-
ur, ekki síst við yfirsýn uppi á palli er
við blasa tvær undurfallegar myndir
eftir Kjarval á útvegg, ein stór og
magnþrungin eftir Kristján Davíðs-
son á millivegg fyrir miðjum sal, um
leið sér í fimasterka mynd á enda-
vegg eftir Þorvald Skúlason.
En þetta er ekki sýning þar sem
gert skal upp á milli myndverka né
myndlistarmanna, en auðvitað njóta
þau sín misvel á veggjum sem gólfi,
þótt í heildina hafi vel tekist til.
Áberandi hve hið stóra þrískipta
málverk Jóhannesar Jóhannessonar,
„Þrjár systur", ferskt og rismikið,
nýtur sín vel og lífgar upp á um-
hverfið. Koma hér fram vannýttir
hæfileikar hjá listamanninum, en
myndstíll hans hefði vafalítið einnig
notið sín vel í steindu gleri, auk þess
sem þau búa yfir „monumentölum“
krafti. Margslungið glerverk Sörens
S. Larsens er afar fallegt en vekur
nokkrar hugleiðingar um skilin milli
listhönnununar og frjálsra lista. Hið
stóra svart-hvíta málverk Helgu Eg-
ilson tekur sig merkilega vel út á
endavegg og svart-hvítar dúkristur
Snorra Arinbjarnar hitta sömuleiðjs
í mark í staðsetningu sinni, en eru
þrykktar á rangan pappír þannig að
dökku litbrigðin eru of hörð. Þá er
kannski ekki alveg að ófyrirsynju að
geta þess hér, að málverk mitt hefur
frá upphafi borið nafnið „Skamm-
degi“, og hef ég ekki grænan grun
um hvaðan nafnið „í Tröllaheimi" er
komið. Það er að meginhluta til mál-
að í skammdegi við sjávarsíðuna í
árslok 1954, og að mestu lokið við
það í ársbyrjun 1955, en tekið fram
af og til næstu 10 árin og krukkað í
það, þessvegna er ártalið 1955-65
ritað ofantil hægra megin, þó svo að
það stæði alveg undir árituninni 1955
einni. Nokkur ljóður á nafnaskrá, að
sums staðar er ártals getið en annars
staðar ekki, jafnvel þótt lesa megi
það á sjálfum myndverkunum.
Dregið saman í hnotskurn er þetta
listviðburður í þungavigt og nú er
bara að hlakka til sýningar Tryggva
Ólafssonar í Gerðarsafni, sem hefst
um næstu helgi, og sýningar ungra
listamanna sem fylgir í kjölfarið...
Bragi Asgeirsson