Morgunblaðið - 29.10.2000, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 29. OKTÓBER 2000 33
REYKJAVÍK URBRÉF
Laugardagur 28. október
Dæmið af íslenskum sjávarútvegi er forvitni-
legt þar sem að fæstir myndu tengja þann
verknað, að draga físk úr sjó, við hið nýja hag-
kerfi. Þegar betur er að gáð er þetta einmitt
mjög gott dæmi um það hvernig upplýsinga-
tæknin getur aukið framleiðni í hefðbundinni at-
vinnugrein og þar með verðmætasköpun á
hverja vinnustund. Islenskur sjávarútvegur er
orðinn mjög tæknibúinn og er upplýsingatækn-
inni óspart beitt. Upplýsingar um veðurspár
berast í um tölvur gervitungl, GSP-tækni veitir
hárnámkvæmar upplýsingar um staðsetningu
og sónartæki leita uppi fiskitorfurnar. Svona
mætti lengi áfram telja og er tæknin alls ekki
bundin við útgerðirnar einvörðungu. Fiskvinnsl-
an hefur ekki síður verið iðin við að taka upp
nýja tækni til að auka arðsemi, fiskmarkaðir eru
tölvum búnir og upplýsingar flæða hratt á milli.
Á nýlegri ráðstefnu ráðgjafarnefndar EFTA
um tækifæri nýja hagkerfisins kom einnig fram
að það eru ekki síst hin smærri hagkerfi sem
munu hagnast á Joeim umskiptum sem eru að
verða. Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra
benti á að upplýsingatæknibyltingin hefði gert
löndum á borð við ísland kleift að yfirvinna
marga ókosti sem fylgja fjarlægðinni frá stærri
mörkuðum og litlum heimamarkaði. Islenskir
atvinnurekendur gætu nú, með hjálp hinnar
nýju tækni, tekið þátt í stærri markaði og átt
samskipti innan hans nánast eins og landið væri
runnið saman við hinn stæm markað.
Það er einmitt með þessum hætti sem upp-
lýsingatæknin nýtist í verðmætasköpun en ekki,
líkt og margir virðast hafa haldið, með því að
bæta .is eða .com fyrir aftan nafn fyrirtækja.
ÞAÐ ER raunar saga
út af fyrir sig hvernig
þróunin hefur verið í
tengslum við netfyrir-
Vandi netfyrir-
tækjanna
tæki. Síðastliðinn vetur virtist sem margir tryðu
því í alvöru að tími hefðbundinna fyrirtækja
væri að líða undir lok. Þau fyrirtæki sem ekki
ráku starfsemi sína á giundvelli vefseturs voru
afgreidd sem gamaldags, eins konar risaeðlur er
brátt myndu hverfa af yfirborði jarðar.
Gengi hlutabréfa þeirra fyrirtækja er skil-
greind voru sem netfyrirtæki blés út og Nasdaq-
vísitalan bandaríska sló hvert metið á fætur
öðru. Þrátt fyrir það hafði nær ekkert þessara
fyrirtækja nokkurn tímann skilað hagnaði og
fæst þeirra höfðu teljandi tekjur. Sláandi dæmi
var þegar verðmæti hlutabréfa í netbókabúðinni
Amazon.com sigldi fram úr verðmæti hlutabréfa
keðjunnar Barnes & Noble sem rekur fjölda
bókaverslana um öll Bandaríkin. Mun fleiri bæk-
ur voru seldar í búðum Barnes & Noble en nokk-
urn tímann á Amazon og eignir fyrirtækisins og
tekjur voru margfalt meiri en hjá netbókabúð-
inni. Barnes & Noble hafði það eitt til saka unnið
að vera venjulegt fyrirtæki er sinnti viðskiptum
sínum með hefðbundnum hætti.
Annað dæmi var þegar hið unga fyrirtæki
America Online rann saman við fjölmiðlarisann
Time-Warner á jafnréttisgrundvelli.
Frá því þetta gerðist hefur hins vegar átt sér
stað töluverð „leiðrétting" líkt og það heitir á
máli hlutabréfamarkaðanna. Netfyrirtækin sem
peningarnir streymdu inn í er þau fóru á markað
hafa fæst hver nýtt þá sem skyldi. Þegar upp er
staðið verður fyrirtæki að hafa tekjur og skila
hagnaði. Annars fer það á hausinn. Það er gam-
alt lögmál sem stöðugt fleiri hafa rekið sig á að
gildi einnig í nýja hagkerfinu.
Rupert Murdoch, forstjóri og aðaleigandi
fjölmiðlasamsteypunnar News Corporation,
lýsti því yfir á aðalfundi samsteypunnar í Adel-
aide í Ástralíu nýlega að hann hefði enga trú á
hreinræktuðum netfyrirtækjum.
„Ef við undanskiljum netfyrirtæki sem standa
í beinum viðskiptum og hafa mikla veltu - ég hef
raunar efasemdir um þau líka - þá er um að
ræða fyrirtæki sem eru í því að koma á framfæri
upplýsingum og verða að treysta á að auglýs-
endur borgi brúsann. Það finnst mér ekki gæfu-
legur rekstur enda sjáum við nú hvernig komið
er. Netfyrirtæki, sem eiga ekki annan og traust-
an rekstur á bak við sig, fjúka út í buskann í 99
til 100% tilfella," sagði Rupert Murdoch.
Síðar við sama tækifæri sagði hann einnig:
„Fólk spyr mig gjarnan: Eruð þið með einhverja
áætlun í netmálunum? Nei, við höfum enga net-
áætlun, aðeins tækniáætlun. Við munum nýta
þessar tækniframfarir til að efla starfsemi okkar
á ýmsum sviðum. Við höfum verið gagnrýndir
fyrir að vera seinir, mjög seinir, en ég heyri eng-
an hrósa mér fyrir að hafa ekki tapað nema broti
af því fé sem keppinautarnir hafa tapað.“
■■■■■■■■■■ ÞAÐ SEM sífellt
Gömul lögmál - !leiri netfyrirtæki
,1__i “ hafa rekið sig a er að
oendanleg þeir sem heimSækja
SÓknarfæn netsíður eru yfirleitt
ekki reiðubúnir að
greiða fyrir þær upplýsingar sem þar er að fá.
Með tilkomu Netsins hefur ekki einungis orðið
auðveldara og íljótlegra að nálgast upplýsingar,
þær eru einnig orðnar ódýrari. Hver myndi
greiða fyiir upplýsingar sem hvort eð er má
nálgast endurgjaldslaust?
Þetta á við hér á íslandi ekki síður en annars
staðar sem sést á því að nær allar heimasíður
eru opnar öllum án þess að gjald komi fyrir.
Einn fárra fjölmiðla í heiminum, sem tekist hef-
ur að nýta sér Netið sem tekjulind í gegnum
áskriftir er dagblaðið The Wall Street Journal.
Netverslanir hafa einnig rekið sig á ýmsa
veggi, ekki síst þá staðreynd að netverslun er að
flestu leyti ekki mjög frábrugðin hefðbundinni
vörulistaverslun. Kostur netverslunarinnar er
að ekki þarf að leggja í dýra prentun og dreif-
ingu á vörulista. Upplýsingarnar eru aðgengi-
legar hverjum sem er, hvar sem er og hvenær
sem er. Að því frátöldu er hins vegar margt líkt
með netversluninni og hinni hefðbundnu póst-
verslun. Taka verður niður pantanir viðsldpta-
vina, halda þeim til haga og afgreiða. Halda
verður lager og tryggja að þær vörur sem vin-
sælar eru séu til. Þá eru vörur ekki sendar til
viðskiptavina með leifturhraða tölvupóstsins
heldur í pósti rétt eins og í hefðbundnum við-
skiptum. Ef varan er ekki til eða er ekki af-
greidd á réttum tíma verður viðskiptavinurinn
jafnóánægður og hjá hinni hefðbundnu verslun.
Á þessu hafa mörg fyrirtæki brennt sig, sem nú
eru að leggja upp laupana víða um heim. Þau
virtust telja nægjanlegt að setja upp glæsilega
heimasíðu og afla hlutafjár, minna máli skipti að
byggja upp hinn hefðbundna viðskiptagrunn.
Með þessu er ekki verið að gefa í skyn að við-
skipti á Netinu eigi ekki framtíð fyrir sér, þvert
á móti. Það verður hins vegar að hafa hugfast að
þau lúta sömu lögmálum og viðskipti hafa ávallt
gert. Sé vandað til verksins og tæknin nýtt á
réttan hátt eru sóknarfærin óendanleg.
Bankaviðskipti einstaklinga eru til að mynda
óðum að færast yfir á Netið. í stað þess að mæta
í bankaútibú á þeim tíma sem þau eru opin, sem
yfirleitt er á vinnutíma flestra, og standa þar í
biðröð er hægt að sinna almennum afgreiðslu-
málum, greiða reikninga og millifæra í tölvunni
á skrifborðinu í ró og næði. Þá má nefna þá já-
kvæðu þróun er verið hefur í netsölu Flugleiða,
sem hafa lagt mikið upp úr að þróa og efla þenn-
an hluta starfseminnar.
Og rétt eins og Netið er óðum að má út fjar-
lægðir á milli landa þá ættu þær fjarlægðir sem
eru á milli einstakra landshluta einnig að hverfa
að miklu leyti ef rétt er haldið á málum. Þegar
vara eða þjónusta er keypt á Netinu skiptir engu
um aðgang að henni hvort neytandinn býr í
Reykjavík eða á landsbyggðinni.
Mesta byltingin mun svo eiga sér stað þegar
einstaklingar munu upp til hópa geta nýtt sér
stóraukna burðargetu fjarskiptakerfisins og
Netið, síminn og sjónvarpið renna saman í eitt.
Þróun síðustu ára hefur verið gífurlega ör og
hraðinn verður síst minni á næstu árum. Þetta
mun leiða til mikilla breytinga á atvinnuháttum
og daglegu lífi okkar allra.
„Með tilkomu Nets-
ins hefur ekki ein-
ungis orðið auð-
veldara og fljótiegra
að nálgast upp-
lýsingar, þær eru
einnig orðnar ódýr-
ari. Hver myndi
greiða fyrir upp-
lýsingar sem hvort
eð er má nálgast
endurgjaldslaust?“