Morgunblaðið - 25.11.2000, Qupperneq 12

12 LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Þungt var yfír nemendum á málþingi Félags framhaldsskólanema.
Málþing Félags framhaldsskólanema
N emendur vopn kennara
Ekki orðið vart við minni fast-
eignaviðskipti hjá fbúðalánasjóði
Lánsumsóknum
hefur fj ölgað
FÉLAG framhaldsskólaneina (FF)
stóð fyrir málþingi í vikunni þar
sem urnfjöllunarefni voru þau hags-
munamál sem eru efst á baugi hjá
nemendum þessar vikurnar þ.e. yf-
irstandandi verkfall framhalds-
skólakennara og fyrirhugaðar
breytingar á skólaballahaldi.
Steinunn Vala Sigfúsdóttir for-
maður FF sagði markmið þingsins
hafa verið að gefa nemendafélög-
unum og hinum almcnna nemanda
tækifœri til að láta skoðanir sínar á
þessum málefnum í ljós, vekja um-
ræður, fá mismunandi sjónarmið
ólíkra aðila sem og að gefa nem-
endum kost á að fá svör við spurn-
ingum sinum. Þingið sóttu um 90
nemendur og skiptust þeir að sögn
Steinunnar Völu í tvo hópa, þá scm
vildu lýsa yfir algjörum stuðningi
við kennara og þá sem vildu ekki
taka neina pólitíska afstöðu heldur
einbeita sér að hagsmunum nem-
endanna sjálfra.
„Við erum náttúrulega fórnar-
lömb íþessari kjarabaráttu enda
eru alltaf einhvetjir sem verða und-
ir þegar stéttir stríða. Nemendur er
bæði fórnarlömbin í þessu verkfalli
en um leið vopn kennara því að því
lengri og alvarlegri barátta sem
þetta verður þeim mun sterkara
vopn verðum við. Það sem gerir
þetta verkfall líka sérstaklega erf-
itt er að maður hefur á tilfínning-
unni að hugsunarhátturinn hjá
kennurum sé „nú eða aldrei“ og
kjarabaráttan sé n.k. prófsteinn á
framtíðina."
Steinunn Vala segist fá margar
fyrirspurnir frá nemendum um
stöðu mála og um hvort önnin sé
ónýt.
„Það er næga vinnu að fá og fólk
hugar að því hvort það sé ekki bara
vænlegra að fría sig undan þessum
áhyggjum, hætta þessari önn og
taka þá næstu bara með stæl. Ég
veit reyndar líka um hópa sem
stunda námið samviskusamlega en
það eru aðallega lengra komnir
nemendur og þeir sem ættu að vera
að útskrifast nú um jólin.“
Fulltrúar frá fjármálaráðuneyti
og menntamálaráðuneyti höfðu
verið boðaðir á málþingið en kusu
heldur að bjóða forsprökkum FF til
fundar í ráðuneytunum í næstu
viku.
„Þeir sögðust frekar gefa út yfir-
lýsingar við samningaborðið en
ekki svona á opnum fundi og við
virðum þá ákvörðun alveg.“
Á málþinginu voru einnig rædd-
ar fyrirhugaðar breytingar á
reglum um skólaskemmtanir og
dansleikjahald nemenda.
„Það er hópur skipaður aðilum
úr Lögreglunni í Reykjavík, Áfeng-
is- og vímuvarnaráði, Islandi án eit-
urlyQa og fleiri deildum sem vilja
stuðla að betra líferni unglinga og
bættum áfengisvenjum. Lögreglan
hefur m.a. látið útbúa drög að hert-
um lögum um skemmtanahald
framhaldsskólanna, þ.e. herða
reglur um skólaböll. Okkur fannst
nauðsynlegt, að nemendur fengju að
hafa sitt aðsegja og koma með til-
lögur um hvernig að málinu verði
staðið. Taka átti ákvörðun um þetta
í byijun desember en við vildum
tryggja að engar ákvarðanir yrðu
teknar fyrr en skólahald hefst að
nýju. Við erum að horfa fram á
miklar breytingar i þessum efnum
og ætlum því að ræða þetta á lands-
þingi framhaldsskólanema í byrjun
næsta árs.“
STARFSMENN íbúðalánasjóðs
hafa ekki orðið þess varir að sam-
dráttur hafi orðið að neinu marki í
fasteignaviðskiptum að undanförnu
skv. upplýsingum Gunnhildar Gunn-
arsdóttur, aðstoðarframkvæmda-
stjóra íbúðalánasjóðs. Fram kom í
máli formanns Félags fasteignasala
í frétt Morgunblaðsins í gær að það
væri mat fasteignasala að fasteigna-
viðskipti hefðu dregist saman og
væru nú 35-40% minni en á sama
tíma í fyrra.
„Við sjáum alls ekki þessa 35 til
40% minnkun. Okkur fannst í lok
sumars og byrjun hausts að það
væri eitthvað að draga úr þenslunni
og það komu heldur færri umsóknir
þá, en svo virðist þetta hafa aukist
aftur. Umsóknir eru heldur færri en
í fyrra en ekki svo neinu nemur,“
sagði hún.
5,3% færri umsóknir
á fyrstu 10 mánuðum ársins
Samkvæmt yfirliti yfir afgreiðslur
Ibúðalánasjóðs fyrstu tíu mánuði
ársins bárust lítið eitt færri um-
sóknir um húsbréfalán á tímabilinu
frá áramótum til 31. október borið
saman við sama tímabil í fyrra, og
nemur samdrátturinn 5,3%. Mikil
aukning varð á umsóknum í janúar
og febrúar en á tímabilinu mars-
ágúst voni umsóknirnar nokkru
færri en í sömu mánuðum á árinu
1999.
í september og október bárust
íbúðalánasjóði hins vegar heldur
fleiri umsóknir um húsbréfalán en í
sömu mánuðum í fyrra. Þannig bár-
ust alls 757 umsóknir í september
(719 í september 1999) og 873 um-
sóknir í október (868 í október
1999). Til samanburðar bárust
sjóðnum 549 umsóknir í janúar síð-
ast liðnum og 857 í febrúar.
Eiga þessar umsóknir rætur sín-
ar að rekja til þess að fleiri umsókn-
ir bárust í ár vegna nýbygginga en í
fyrra, skv. upplýsingum sjóðsins.
Umsóknir í október vegna notaðra
íbúða voru 32 færri en í fyrra, vegna
nýbygginga einstaklinga voru þær
hins vegar 32 fleiri en í fyrra, vegna
byggingaraðila voru þær 11 fleiri en
í fyrra og vegna endurbóta 6 færri
en í fyrra.
Minni uppgreiðslur lána
Heildarfjárhæðir samþykktra
lána íbúðalánasjóðs hafa verið tölu-
vert minni á síðari hluta þessa árs
samanborið við sama tímabil í fyrra
eða um 24,5 milljarðar kr. saman-
borið við 26,2 milijarða á fyrstu tíu
mánuðum síðasta árs.
Gunnhildur bendir á að megin-
skýringin á þessum samdrætti sé sú
að uppgreiðslur lána í húsbréfakerf-
inu hafa farið minnkandi það sem af
er árinu samanborið við seinasta ár
og eru nú um 27% minni miðað við
fyrstu tíu mánuði ársins. Hún bend-
ir á að í fyrra bar mikið á því að
kaupendur tækju fremur ný lán en
að þeir yfirtækju eldri áhvílandi lán,
sérstaklega á því tímabili þegar yf-
irverð á húsbréfum var hvað mest.
Þegar afföllin jukust dró hins vegar
verulega úr uppgreiðslu eldri lána.
Fasteignasalar verða
fyrr varir við samdrátt
Gunnhildur benti á að fasteigna-
salar yrðu yfirleitt fyrr varir við
samdrátt í fasteignaviðskiptum en
Ibúðalánasjóður þar sem oft liði
nokkur tími fi’á því að fasteignasal-
ar afgreiddu frá sér mál þar til þau
kæmu til kasta sjóðsins því kaup-
endur ættu stundum eftir að fara í
greiðslumat og afla einhverra
gagna.
„En þeir hafa verið að tala um
þennan 35-40% samdrátt í á annan
mánuð en við höfum ekki fundið fyr-
ir honum,“ segir hún.
Telja ráðherra
ekki hafa virt
varúðarreglu
GÍSLI Már Gíslason, stjórnarfor-
maður Náttúrurannsóknarstöðv-
arinnar við Mývatn, ogÁrni Finns-
son framkvæmdastjóri Náttúru-
vemdarsamtaka Islands, taka
báðir undir þá gagnrýni Aðalheið-
ar Jóhannsdóttur lögfræðings, að í
nýlegum úrskurði umhverfisráð-
herra um mat á umhverfisáhrifum
kísilgúrvinnslu úr Mývatni hafi
ekki verið fylgt svokallaðri varúð-
arreglu. Telja þeir báðir að í úr-
skurðinum hafi varúðarreglan ver-
ið fyrir borð borin. í stað þess að
láta náttúruna njóta vafans um
áhrif framkvæmdanna á umhverf-
ið hafi framkvæmdaraðilinn fengið
að njótavafans.
Ámi og Gísli Már benda á að
fagaðilar sem um þessi mál hafi
fjallað hafi bent á að ástæða sé til
þess að gæta fyllstu varúðar við
Mývatn og vilja af þeim sökum
ekki fallast á kísilgúrvinnslu úr
vatninu. Ámi bendir m.a. á álit
Náttúrurannsóknarsöðvar Mý-
vatns og álit Náttúrverndar ríkis-
ins en báðar þessar stofnanir hafi
iagst gegn frekari námuvinnslu í
Mývatni. Sömu sögu megi segja
um álit fleiri fagaðila í þessu máli.
„Helstu ráðgefandi aðilar og fag-
stofnanir sem um þessi mál hafa
fjallað leggjast allir gegn námu-
vinnslu og það á mjög faglegum
forsendum.“ Segir hann því ríka
ástæðu til þess að gæta fyllstu var-
úðar og heimila ekki námuvinnsl-
una. „Sönnunarbyrðinni hefur hins
vegar í úrskurði ráðherra verið
varpað á þá sem vilja vemda nátt-
úrana þrátt fyrir að það sé ekki
inntakið í varúðarreglunni. Inn-
takið í henni er að þeir sem vilja
nýta eða vinna úr náttúranni eigi
að sýna fram á að það muni ekki
skaða umhverfið.“ Árni bendir á að
í umræddu tilviki sé um að ræða
einstakt lífríki sem varla eigi sér
nokkra samsvörun annars staðar í
heiminum og þess vegna eigi ís-
lendingar að fara mjög varlega
fram í þessum efnum.
Efasemdir fram-
kvæmdaraðila í vil
Gísli Már bendir eins og Árni á
niðurstöðu fagaðila í þessum efn-
um og segir að Skipulagsstjóri rík-
isins og umhverfisráðherra séu
þeir einu sem telji að draga megi
úr umhverfisáhrifum með því að
setja framkvæmdunum ákveðin
skilyrði um mótvægisaðgerðir.
„En með því að setja skilyrði er í
reynd verið að viðurkenna að
framkvæmdimar hafi áhrif á um-
hverfið. Efasemdir um það hvort
hægt sé að takmarka slík umhverf-
isáhrif með skilyrðum era hins
vegar framkvæmdaraðilanum í
hag,“ segir hann. „Þannig er var-
úðarreglan túlkuð framkvæmdar-
aðila í vil,“ bætir hann við.
Algengast að leita hjá-
lækna vegna bakverks
EMBÆTTI landlæknis
hefur gefið út rit um hjá-
lækningar og hefð-
bundnar lækningar á
íslandi eftir Robert
Anderson, lækni og
mannfræðing, en hann
er prófessor í deild fé-
lagsvísinda og mann-
fræði við Mills College í
Oakland í Kalifomíu.
Hann kemst meðal ann-
ars að þeirri niðurstöðu
að hjálækningar og
venjulegar lækningar
séu nánast ótengdar hér
á landi, gagnstætt því
sem gerist víða annars
staðar.
Með hjálækningum er til dæmis
átt við nálarstungur, þá sem veita
hnykkmeðferð og ýmiss konar and-
lega meðferð, þ.e. aðra en þá sem
veita hefðbundna læknismeðferð.
Robert Anderson dvaldist hér á
landi árið 1998 í hálft ár á vegum
Fulbright-stofnunarinnar og kenndi
við Háskóla íslands. Jafnframt
rannsakaði hann umfang hjálækn-
inga, sérstaklega þær sem lutu að
meðferð við bakverkjum en það var
Ólafur Ólafsson, fyrrverandi land-
læknir, sem hafði forgöngu um rann-
sóknina. Kristín Erla Harðardóttir,
hjá Mannfræðistofnun, veitti marg-
háttaða aðstoð.
í samtali við Morgunblaðið segir
Robert Anderson að í könnun Rún-
ars Vilhjálmssonar félagsfræðings
hafi komið fram að
um fjórðungur full-
orðinna hafi leitað
hjálækninga, og nauð-
synlegt sé að kanna
hvað þar liggi að baki.
Hann segir fólk leita
hjálækninga vegna
vandamála sem hefð-
bundin læknisfræði
ráði ekki við. í rann-
sókn sinni skoðaði
Anderson einkum þá
sem veita meðferð við
bakverkjum sem
hann segir að sé al-
gengasta orsök þess
að menn leiti hjálækn-
inga. Kannaði hann þá aðila sem
stunda slíka meðferð, bæði lækna og
óhefðbundna meðferð, á Landspít-
ala, Reykjalundi, í Stykkishólmi og
Hveragerði, og ræddi við heimilis-
lækna og kírópraktora eða hnykkja.
Robertson segir einn vandann
þann að annar hópurinn viti ekki
hvað hinn fæst við. Læknar sem til
dæmis stunda meðferð vegna bak-
verkja gætu haft gagn af að þekkja
til starfs annarra aðila sem slíka
meðferð veita og vita hvort og hvaða
árangri þeir ná. Telur hann að efla
þurfi samskipti þessara hópa, til
dæmis með ráðstefnum, til að þeir
sjái hvemig þeir geti hugsanlega
bætt hvor annan upp. Þá kemur
fram í riti Andersons að umburðar-
lyndi yfirvalda hér sé mikið gagn-
vart óhefðbundnum lækningum. Þau
séu treg til að banna nokkra slíka
starfsemi nema hún sé beinlínis
hættuleg.
Undir það tekur Sigurður Guð-
mundsson landlæknir og segir að lít-
ið hafi verið ritað um hjálækningar
hérlendis. Þó sé til dæmis vitað að
um og yfir 90% krabbameinssjúkl-
inga leiti einnig hjálpar í óhefð-
bundnum lækningum og mikil
breidd sé fyrir hendi hérlendis á
þessu sviði. Hann telur ekki hægt að
amast við hjálækningum meðan þær
valdi ekki skaða, ekki sé lofað ein-
hverju sem ekki sé hægt að standa
við og fólk sé ekki féflett. Hjálækn-
ingar geti stundum bætt upp hefð-
bundnar lækningar meðal annars
með því veita fólki góðan tíma.
Styrkur að geta
mælt árangur
Hann segir meginmuninn á þess-
um tveimur aðferðum einkum þann
að í hefðbundnum lækningum sé
árangur mælanlegur en naumast á
hinu sviðinu. Þó sé unnt að meta
árangur í hnykklækningum enda
teljist þær varla hjálækningar þar
sem þær hafi öðlast viðurkenningu
yfirvalda.
Sigurður segir lækna hafa skipst
nokkuð í tvo hópa í afstöðu sinni til
hjálækninga. Sumir telji þær ekki
eiga uppá pallborðið en aðrir styðji
þær og telji þær geta verið viðbót.
Landlæknir segir hjálækningum
vera styrkur að því að geta sýnt
fram á árangur.
Robert Anderson