Morgunblaðið - 07.12.2000, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 7. DESEMBER 2000 13
FRÉTTIR
Allt að fímmtíu leyfum til sjókvíaeldis verður úthlutað í Noregi á næsta ári
Greiðslu krafíst fyrir
leyfín í fyrsta skipti
Laxaleyfi hafa undanfarið gengið kaupurn
✓
og sölum í Noregi. A næsta ári verður
fyrstu nýju leyfunum í fímmtán ár úthlutað
og að þessu sinni verður krafíst Rjalds.
Steingerður Ólafsdóttir kynnti sér málið.
Á NÆSTA ári verður úthlutað allt
að fimmtíu leyfum til sjókvíaeldis á
laxi í Noregi. í fyrsta skipti verður
greiðslu krafist fyrir leyfin og mun
ákveðnum fjölda leyfa verða úthlut-
að á hverju ári hér eftir.
Nú þegar stunda 800 leyfishafar
laxeldi víðs vegar um Noreg. Þeir
sem fyrst fengu þeim leyfum úthlut-
að þurftu ekki að greiða fyrir þau en
þau hafa hins vegar gengið kaupum
og sölum síðan fyrir allt upp í nokkur
hundruð milljónir íslenskra króna
hvert.
Um þessar mundir er í smíðum
frumvarp til breytinga á lögum um
fiskeldi og er meirihluti fyrir því á
norska Stórþinginu að rétt sé að
krefjast greiðslu fyrir laxeldisleyfin.
Norski sjávarútvegsráðherrann
Otto Gregussen vildi fai-a uppboðs-
leiðina við sölu á leyfunum en hlaut
ekki stuðning Verkamannaflokksins.
Magnor Nerheim, deildarstjóri í
norska sjávarútvegsráðuneytinu,
segir í samtali við Morgunblaðið að
of snemmt sé að segja til um á hvaða
verði leyfin verða seld. „Ríkisstjórn-
in stendur um þessar mundir fyrir
verðmætamati á leyfunum en þau
eru misverðmæt með tilliti til stað-
setningar og fleira. Nú er verið að at-
huga hvemig á að verðleggja þessa
auðlind og hvaða kröfur á að gera til
þeirra sem fá leyfin. Þetta tekur
tíma en frumvarpið verður lagt fram
eftir áramót," segir Nerheim. Eitt af
því sem ríkisstjómin mun leggja til í
frumvarpinu er að hvert fyrirtæki
megi ekki eiga meira en 10% af lax-
eldisleyfum í landinu.
Fyrstu nýju leyfin í 15 ár
Þetta verður í fyrsta skipti í fimm-
tán ár sem nýjum leyfum er úthlutað
en hingað til hafa leyfishafarnir get-
að aukið framleiðsluna um ákveðið
magn árlega á hverjum stað. Ymsir
núverandi leyfishafar hafa mótmælt
áformum ríkisstjómarinnar um að
fjölga leyfum til laxeldis þar sem
vöxtur þeirra sem fyrir er verður
takmarkaður þess vegna. Þeir em
heldur ekki ánægðir með áður-
nefnda takmörkun á eignarhaldinu.
Fyrr í haust hafði Aftenposten eft-
ir prófessor við Viðskiptaháskólann í
Bergen að hvert laxeldisleyfi væri
um 30 milljóna norskra króna virði
en það samsvarar um 280 milljónum
íslenskra króna. Spurður hvort þetta
sé raunhæft verð segir Nerheim að
vissulega hafi einhver leyfi gengið
kaupum og sölum á slíku verði hing-
að til. Hins vegar hafi verð á laxi
lækkað síðan þetta verð var nefnt og
þar með verðmæti leyfanna einnig.
Hann vill þó ekki nefna upphæðir í
þessu sambandi.
Nerheim segir að þeir, sem fengu
leyfum úthlutað á sínum tíma þegar
laxeldi var ný atvinnugrein í Noregi,
hafi fengið þau endurgjaldslaust
vegna þess að þeir hafi tekið mikla
áhættu. „Laxeldið er nú orðin þrosk-
uð atvinnugrein og þeir sem vom
með í að byggja það upp em ekki
lengur til staðar. Leyfin hafa þegar
gengið kaupum og sölum og það er
því réttlætismál að þeir sem fá nýju
leyfin borgi fyrir það,“ segir Ner-
heim.
LaxaQarðafrumvarpið
Undanfarin ár hefur farið fram
nokkur umræða um samspil villtra
laxastofna og eldislaxins. Skipuð var
nefnd með fulltrúum allra hags-
munahópa og skilaði hún skýrslu á
síðasta ári um orsakir fyrir niður-
sveiflu norska villilaxastofnsins og
setti fram tillögur að stefnumótun til
að bæta ástandið. Þær tillögur em
nú til umræðu innan sjávarútvegs-
og umhverfisráðuneytanna í Noregi
og munu liggja til gmndvallar við
smíði nýs fmmvarps um svokallaða
laxafirði sem lagt verður íyrir Stór-
þingið á næsta ári. Þar verður m.a.
lagt til að sjö svæði við Noregs-
strendur verði algjörlega án laxeldis
og villti laxinn njóti góðs af.
Samband skot- og stangveiði-
manna í Noregi er meðal þeirra sem
áttu fulltrúa í nefndinni sem fjallaði
um laxafu’ðina. I samtali við Morg-
unblaðið segir Espen Farstad, upp-
lýsingafulltrúi sambandsins, að verj-
endur villta laxins hafi þegar sætt
sig við að laxeldi sé komið til að vera í
Noregi. Aftur á móti sé ýmislegt
óunnið í umhverfismálum og í að fyr-
irbyggja sjúkdóma til verndar villta
laxinum. Hann segir að nauðsynlegt
sé að setja mun strangari reglur um
aflúsun og merkingu á eldislaxi í
Noregi.
Mat á umhverfisáhrifum af laxeld-
isstöðvum er lögbundið í Noregi og
hefur verið það um árabil í því skyni
að styrkja villta laxastofna, að sögn
Nerheim. Ekki er leyfilegt að veita
leyfi ef laxeldið getur skapað meng-
unarhættu eða útbreiðslu sjúkdóma.
Einnig er staðsetning fyrirhugaðs
eldis metin m.t.t. bátaumferðar.
Að auki er tekið tillit til samspils
stofna eldislaxa og villtra laxa, að
sögn Nerheim. M.a. er ekki veitt
leyfi fyrir eldisstöðvum í nálægð við
mynni laxagönguáa til að skapa ekki
neikvætt samspil stofnanna. Hann
bendir á þá reynslu Norðmanna að
mun meiri hætta sé á að villtur lax
smitist af laxalús þegar hann er í
nánd við mikið af eldislaxi.
Sjávarútvegsráðuneytið á í við-
ræðum við umhverfisráðuneýtið og
fleiri um að gera umhverfismatið
umfangsmeira og á hvern hátt já-
kvætt samspil eldislax og villts lax
verður best tryggt, að sögn Ner-
heim. Hann treystir sér ekki til að
spá fyrir um hvort væntanlegt
frumvarp um bann við laxeldi á
ákveðnum svæðum verði samþykkt.
Framkvæmdastjóri Sæsilfurs gagnrýnir
ráðstefnu Veiðimálastofnunar
Engin hætta á erfða-
mengun frá eldislaxi
Morgunblaðið/Ásdls
María Hreiðarsdóttir, formaður Átaks, félags fólks með þroskahömlun,
afhenti Páli Péturssyni félagsmálaráðherra undirskriftalista félagsins.
Atvinna með stuðningi
Verkefninu að líkind-
um haldið áfram
TILRAUNAYERKEFNINU At-
vinna með stuðningi verður að öll-
um líkindum haldið áfram i a.m.k.
eitt ár til viðbótar að sögn Páls
Péturssonar félagsmálaráðherra.
Þá verður fleirum gefínn kostur á
að taka þátt í verkefninu. „Það er
ekki víst að hægt verði að sinna
öllum óskum en við getum bætt
töluvert í þetta,“ sagði Páll.
Atvinna með stuðningi er til-
raunaverkcfni sem hófst í mars
1999 og var ætlað að ljúka um
áramót 2000. Tilgangur þess var
að auðvelda fólki með þroska-
hömlun að fá störf á hinum al-
menna vinnumarkaði.
Átak, félag fólks með þroska-
hömlun, afhenti í gærmorgun Páli
Péturssyni félagsmálaráðherra
undirskriftarlista þar sem skorað
er á stjórnvöld að halda áfram
verkefninu Atvinna með stuðn-
ingi.
María Hreiðarsdóttir formaður
félagsins segir að alls hafi 324
skrifað undir áskorun Átaks.
„Við lögðum áherslu á að það
yrði frekari aukning á starfsfólki
í verkefninu Atvinna með stuðn-
ingi. Nú bíða 50 manns eftir því
að fá stuðning til þess að fá vinnu
á almennum vinnumarkaði,“ sagði
María.
GUÐMUNDUR Valur Stefánsson,
framkvæmdastjóri Sæsilfurs, sem
hefur uppi áform um sjókvíaeldi á
laxi á Austfjörðum, segir að vísinda-
mennirnir Fred Állendorf og Ian
Fleming, séu frægir fyrir það að
leiða fram rök gegn fiskeldi. Þeir
styðjist við gamlar og úreltar tölur í
sinni framsetningu og af þessum
sökum hafi fulltrúar frá fiskeldisiðn-
aðinum ekki séð sér fært að taka þátt
í ráðstefnu Veiðimálastofnunar 28.
nóvember sl., enda var þeim neitað
um að kalla til erlendan fyrirlesara,
Ole Torrisen, forstjóri Hafrannsókn-
astofnunarinnar í Björgvin, að sögn
Guðmundar Vals.
Hann segir að vísindamennirnir
séu taldir í hópi virtustu sérfræðinga
á sviði stofnerfðafræði af veiðiréttar-
eigendum og Veiðimálastofnun.
„Þessir aðilai’ hafa sýnt að þeir gera
allt sem í þeirra valdi stendur til þess
að stöðva fiskeldi. Hafi þeir ekki
sönn rök hagræða þeir sannleikan-
um. Fleming minntist t.d. hvergi á
það að í mörgum ám í Noregi hefur
ekki mælst meiri veiði en einmitt
núna á þessu ári. Hann styðst við
gamlar tölur. Strok úr kvíum hefur
hrapað úr 3—4% í 0,1% að meðaltali í
Noregi. Þótt svona tölur liggi á borð-
inu t.d. hjá sjávarútvegsráðuneytinu
hafa þeir ekki fyrir því að minnast á
svona staðreyndir," segir Guðmund-
ur Valur. Hann segir að íslendingar
geti flutt inn reynslu þeirra sem vel
gengur í fiskeldi, t.d. frá Norður-
Noregi, þar sem eru svipaðar að-
stæður og á íslandi. Menn hafi lært
af mistökunum og sýnt betri árangur
með hverju ári. „Fáum við frið til
þess að gera þetta almennilega og
notum bestu tækni sleppur svo að
segja enginn fiskur. Það er ekki
nokkur einasta hætta á erfðameng-
un að mínu mati,“ sagði Guðmundur
Valur.
Hverfandi líkur á slysi
Hann segir að á árunum 1994-
1997 hafi nokkur slys orðið og tals-
vert magn af fiski sloppið. Síðan hafi
staða mála gjörbreyst. Innan við
0,5% af 1998 árganginum slapp og
ljóst er að mun minna slapp af 1999
árgangnum. Þá bendir allt til þess að
0,1% sleppi af 2000 árganginum,
samkvæmt upplýsingum sem Guð-
mundur Valur hefur frá trygginga-
félögum. Líkurnar á því að slys
hendi og mikið magn fisks sleppi séu
hverfandi. Hann segir að sú tillaga
Flemings að hafa eldiskerin á landi
sé óraunhæf. í Noregi sé t.d. ekki ein
einasta landsstöð því ekki sé rekstr-
argrundvöllur fyrir slíkum stöðvum.
Hins vegar hafi mikið verið rann-
sakað að nota ófrjóa laxa. „Um leið
og hægt er að búa til ófrjóan stofn
sem er í lagi þá munum við nota
hann. Það er allt sem bendir til þess
að slíkii- stofnar verði til á næstunni,
hugsanlega strax á næstu árum,“
segir Guðmundur Valur.
Hann segir að það séu nánast eng-
ir sjúkdómar í fiskeldi í Noregi. Til
marks um það megi nefna að notað
er 1 kg af fúkkalyfjum að meðaltali
til þess að framleiða 1.000 tonn af
laxi. Norðmenn noti álíka mikið af
lyfjum til þess að framleiða 500 þús-
und tonn af laxi og notað er í einu
svínabúi.
Söfnun undir
fölsku flaggi
FORELDRAFÉLAG mis-
þroska barna hefur sent frá sér
tilkynningu þar sem fólk er beð-
ið um að varast fólk sem er að
safna styrktarhnum í væntan-
legt jólablað félagsins til styrkt-
ar misþroska bömum.
Tekið er fram að Foreldrafé-
lag misþroska barna standi ekki
fyrir slíkri söfnun og er fólk
beðið að láta félagið vita í síma
581-1110 eða bréfsíma 581-1111
um hvem þann sem hefur sam-
band við það í þessu skyni.