Morgunblaðið - 07.12.2000, Blaðsíða 62

62 FIMMTUDAGUR 7. DESEMBER 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Opið bréf til
fjármálaráð-
herra
ENN einu sinni er-
uni við framhalds-
skólakennarar neydd-
ir til að fara í verkfall
til að knýja á um
mannsæmandi laun. í
umræðum á Alþingi
fyrir skömmu sagðist
þú vera þeirrar skoð-
unar að bæta þyrfti
kjör kennara. Þessi
orð þín eru ekki í
samræmi við það til-
boð sem samningan-
efnd ríkisins hefur
lagt fram í þínu um-
boði. Þið bjóðið 3,9%
hækkun við undirrit-
un, 3% árið 2001, 3%
árið 2002 og 2,75% árið 2003. Þú
veist það mætavel að þetta er ekki
nóg til að bæta kjör eins eða neins.
Þetta dugar ekki einu sinni til að
halda í við verðbólguna.
Byrjunarlaun framhaldsskóla-
kennara eru í dag 109.112 krónur
á mánuði fyrir fullt starf. Sjálfur
hef ég að loknu fimm ára háskól-
anámi og með 21 árs starfsreynslu
131.473 kr. á mánuði fyrir fullt
starf. Ég er ekki vanur að ræða
laun mín við nemendur mína en
fyrir verkfallið spurðu sumir. Þeir
trúa þessu varla og finnst þetta
fáránlega lág laun fyrir það starf
sem ég vinn með þeim. Glögglega
kom í ljós að þeir hefðu að óbr-
eyttu ekki í hyggju að gerast
framhaldsskólakennarar.
Þegar menn meta eigin launa-
kjör er eðlilegt að bera sig saman
við aðra. Ég þekki 18 til 25 ára
gömul ungmenni með grunnskóla-
próf sem fá 150.000 kr. á mánuði
fyrir að afgreiða í verslunum í átta
stundir á dag. Þessi laun eru þau
komin með eftir 6 til 24 mánaða
starfsreynslu.
Þú segir okkur kennara vera
uppi í skýjunum að því er launa-
kröfur varðar. Þú nefnir prósent-
ur. Já, það þarf háar prósentur til
að hækka lág laun svo að þau verði
mannsæmandi. Við gerum kröfu
um að fá meðaldagvinnulaun okkar
hækkuð strax úr 135.000 kr. í
*180.000 kr. á mánuði. Þetta eru
heil 33% enda talar þú um þetta
eins og landráð. Með þessari
hækkun yrðu þó byrjunarlaun
framhaldsskólakennara þau sömu
og ungmennanna sem ég nefndi og
meðaldagvinnulaun framhalds-
skólakennara svipuð og meðalda-
gvinnulaun annarra háskólamenn-
taðra starfsmanna ríkisins. Á
næstu tveim árum gerum við síðan
kröfur um frekari hækkun. Ef
gengið væri að kröfunum yrðu
byrjunarlaun framhaldsskólakenn-
ara 190.000 krónur á mánuði að
tveim árum liðnum. Þetta geta
varla talist óeðlilega há laun miðað
við menntun og ábyrgð og miðað
v,ið ungmennin sem ég nefndi.
Samt gerir enginn ráð fyrir að
gengið sé að ýtrustu
kröfum, menn mætast
einhvers staðar við
samningaborðið. Hins
vegar hlýtur að teljast
mjög eðlilegt að 33%
leiðréttingin verði
gerð strax enda eru
ríkisstarfsmenn með
sambærilega menntun
þegar búnir að fá
hana. Þetta ætti ekki
að þurfa að ræða. Ég
held að öll þjóðin sjái
þetta nema ríkis-
stjórnin.
Ungmenni með
grunnskólapróf geta
byrjað að vinna 16 ára
gömul. Sjálfur var ég níu árum
lengur í skóla og hafði ekki aðrar
tekjur en sumarhýruna. Ég stund-
aði nám í efnafræði í fjögur ár og
lauk prófi frá bandarískum há-
skóla þar sem kennslugjöldin fyrir
hvern vetur eru nú rúmlega 2,2
milljónir kr. Ef fæði og húsnæði
eru talin með eru gjöldin 2,9 mil-
ljónir kr. fyrir veturinn. Þá er óta-
linn bóka- og ferðakostnaður.
Miðað við tilboð samninganefnd-
ar ríkisins yrðu mín dagvinnulaun
að tveim árum liðnum komin upp í
Kennarar
Þrjóska og þvergirð-
ingsháttur ríkisstjórn-
arinnar, segir Björn
Guðmundsson, ríður
ekki við einteyming í
þessari deilu.
148.905 kr. á mánuði, þ.e. þau yrðu
hin sömu og ungmennanna sem ég
nefndi. Með fullri virðingu fyrir
þeim tel ég að ég ætti að hafa tals-
vert hærri laun þó ekki væri til
annars en að enda ekki með miklu
lægri ævitekjur. Einnig finnst mér
óeðlilegt að ég fengi 33% hærri
laun ef ég stundaði vísindastörf
hjá ríkinu í stað þess að kenna. En
þér, Geir H. Haarde, þykir þetta
greinilega eðlilegt og réttlátt. Ég
skora á þig að útskýra fyrir þjóð-
inni og mér þessa afstöðu þína því
ég skil hana ekki og ég held að
þjóðin geri það ekki heldur.
Þrjóska og þvergirðingsháttur
ríkisstjórnarinnar ríður ekki við
einteyming í þessari deilu og sýnir
ekki annað en vanvirðingu á starfi
nemenda og kennara. Kannanir
hafa sýnt að þjóðin telur kennara
hafa alltof lág laun. Nýliðun í stétt
framhaldsskólakennara er óeðli-
lega lítil. Nemendur eiga það ekki
skilið að kennarar þeirra séu illa
launaðir og óánægðir. Gefðu samn-
inganefnd ríkisins umboð til að
ganga til samninga af alvöru þegar
í stað. Nemendur þarfnast okkar,
kennaranna, svo að framtíðar-
draumar þeirra geti ræst.
Höfundur er deildarstjóri í
efnafræði við FB.
Björn
Guðmundsson
NASSAU iðnaðarhurðir
Þrautreyndar við íslenskar aðstæður
W
SALA
UPPSETNING
VIÐHALÐSÞJÓNUSTA

EHF
Sundaborg 7-9, Reykjavlk
Sími 5688104, fax 5688672
i£teii,<á>i.dex„K
Að vera háskólakennari
HINN 16. nóvember
birti Morgunblaðið
grein eftir Þór White-
head, prófessor, þar
sem hann fjallar um
það starfsmat sem hef-
ur verið tekið upp við
Háskóla íslands,
Kennaraháskóla ís-
lands og e.t.v. víðar.
Eins og fram kemur í
grein Þórs felur þetta
starfsmat m.a. í sér að
laun háskólakennara
fara nú að nokkru leyti
eftir því hversu virkir
þeir eru í rannsóknum.
Af því að ég hef komið
nálægt því mati sem
þarna er til umræðu langar mig að
leiðrétta nokkur atriði í frásögn
Þórs og reyna að gefa lesendum
fyllri mynd af því sem þarna er um
að ræða.
I fyrsta lagi er nauðsynlegt að
taka fram að starfsskyldum há-
skólakennara er yfirleitt skipt í
þrennt, þ.e. kennsluskyldu, rann-
sóknaskyldu og stjórnunarskyldu.
Þar vegur kennsluskyldan þyngst í
upphafi starfsferils, þá rannsókna-
skyldan og stjórnunarskyldan
minnst. I áðurnefndu starfsmati er
tekið tillit til allra þessara þátta og
reynt að meta þá tU stiga. Mönnum
er svo skipað í launaflokka miðað
við heildarstigafjöldann og miðað
við þann fjölda kennslustiga og
rannsóknastiga sem þeir hafa aflað
sér. Menn afla sér kennslustiga með
því að uppfylla kennsluskyldu sína
en fá viðbótarstig fyrir að semja
kennslurit, leiðbeina framhaldsnem-
um, byggja upp kennslu í tiltekinni
grein o.fl. Rannsóknastig fá menn
fyrir að skrifa fræðilegar greinar og
bækur, flytja fyrirlestra á ráðstefn-
um eða á vegum háskóla og fræða-
félaga, íyrir að skipuleggja vísinda-
ráðstefnur, sinna ritstjórn fræði-
tímarita o.s.frv., en stjómunarstig
fyrir að sinna ýmsum stjórnunar-
störfum innan skóla síns. Af þessu
má sjá að þetta starfsmatskerfi á að
stuðla að því að háskólakennarar
séu sem virkastir á öllu starfssviði
sínu, enda vita þeir sem til þekkja
að þar hefur oft orðið nokkur mis-
brestur á.
Þegar á reynir skipta rannsókna-
stigin þó mestu um það í hvaða
launaflokki menn lenda, því að
menn þurfa oftast að hafa meira
fyrir því að safna þeim en kennslu-
stigunum. Þess vegna er eðlilegt að
Þór hafi einkum rætt
um þann þátt starfs-
matsins í grein sinni.
Eins og lesendur geta
væntanlega gert sér í
hugarlund er ekki ein-
falt mál að meta rann-
sóknavirkni manna til
stiga og það er erfitt
að búa til kerfi sem all-
ir eru sáttir við. Þór
segir réttilega í grein
sinni að matið sé
„næsta vélrænt“, en
ástæðan er auðvitað sú
að hjá slíku verður
ekki komist í mati af
þessu tagi. Þeir sem
eiga að meta rann-
sóknavirknina geta náttúrulega
ekki farið að lesa öll ritin. Þeir
verða að treysta á það að hið fag-
lega mat hafi farið fram áður. Slíkt
mat fer m.a. fram þegar menn
senda fræðilega grein til vísinda-
tímarits og óska eftir birtingu henn-
ar þar. Það er hins vegar býsna
misjafnt hversu vandfýsin tímarit
eru á það sem þau birta og hvaða
aðferðir eru notaðar til að meta að-
sent efni. Þess vegna efndi Prófess-
orafélagið til könnunar á því hvem-
ig staðið væri að ritstjórn íslenskra
fræðitímarita. I ljós kom að þar er
mjög misvel að verki staðið og það
skiptir máli í mati á þeim greinum
sem birtar era í ritunum. Ég hygg
að ég brjóti engan trúnað þótt ég
upplýsi að tímaritið Saga, sem er
tímarit á fræðasviði Þórs, hafi kom-
ið vel út í þeirri könnun. En það er
ekki rétt hjá Þór að greinar í öðrum
íslenskum tímaritum séu yfirleitt
metnar lægra en greinar í Sögu.
Allmörg íslensk tímarit standa álíka
vel að málum og Saga þótt sum geri
það ekki.
Önnur meginfullyrðing Þórs í
grein sinni er sú að matskerfið sem
háskólamir styðjast við hvetji menn
til greinaskrifa á ensku. Þetta er al-
rangt, a.m.k. að því er varðar menn
á sviði svokallaðra íslenskra fræða;
eins og okkur Þór til dæmis. I
fyrsta lagi er ekki sjálfgefið að
grein skrifuð á ensku og birt í er-
lendu tímariti sé metin hærra en
grein bfrt á íslensku í tímariti á
borð við Sögu. Það er því aðeins
gert að greinin sé birt í „alþjóðlega
viðurkenndu tímariti“, þ.e. tímariti
sem alþjóðlegar bókfræðistofnanir
hafa á lista sínum yfir þau rit sem
þær vinna úr. I öðru lagi er því alls
ekki þannig farið að öll þau tímarit
Fræðirit
Það er maklegt, segir
Höskuldur Þráinsson,
að greinar sem birtar
eru á alþjóðlegum vett-
vangi séu metnar hátt.
sem eru alþjóðlega viðurkennd á
þennan hátt birti eingöngu greinar
á ensku. Þau eru gefin út víða um
lönd og birta greinar á ýmsum mál-
um þótt þar fylgi jafnan útdráttur á
ensku og ensk lykilorð til að auð-
velda alþjóðlegum bókfræðistofn-
unum að vinna með efnið. Tímaritin
þurfa hins vegar að uppfylla tiltekin
skilyrði varðandi ritstjórnarhætti
og það er í sjálfu sér ekkert því til
fyrirstöðu að tímarit gefin út á ís-
landi komist á listann, enda held ég
að íslensk tímarit hafi komist á
hann. I þriðja lagi vil ég fullyrða að
það væri miklu auðveldara fyrir
okkur Þór til dæmis að fá tvær
greinar birtar á íslensku í innlendu
tímariti á borð við Sögu eða Is-
lenskt mál en koma einni grein að
hjá virtustu alþjóðlegum tímaritum
á okkar fræðasviði. Þannig er auð-
veldara fyrir okkur að vinna okkur
inn 20 rannsóknastig fyrir greinar
birtar á íslensku í íslensku tímariti
en 15 rannsóknarstig fyi'ir grein
birta á ensku í alþjóðlega viður-
kenndu tímariti. Og ef ritstjórnir
Sögu og Islensks máls tækju á sig
rögg, gætu þær kannski komið
þessum tímaritum á hinn eftirsótta
lista, bætt þannig hag íslenskra
sagnfræðinga og málfræðinga og
vakið um leið meiri athygli á ís-
lenskum rannsóknum á alþjóðlegum
vettvangi. Greinarnar þurfa ekki að
vera á ensku til þess.
Af því sem hér hefur verið rakið
ætti að vera ljóst að reynt hefur
verið að taka tillit til þess gæðamats
sem fram fer á vegum tímarita þeg-
ar að því kemur að meta tímarits-
greinar til rannsóknastiga. Þótt
tímarit á sviði íslenskra fræða séu
þar ekki í hæsta tímaritaflokknum
eru aðstæður samt þannig hér á
landi að við sem störfum á þessu
fræðasviði stöndum betur að vígi að
þessu leyti en félagar okkar á ýms-
um sérhæfðum sviðum raunvísinda
til dæmis. Það er vegna þess að við
eigum miklu auðveldara með að fá
Höskuldur
Þráinsson
Að semja af öðrum
ÞRÖSTUR Ólafsson
hefur gengið fram fyr-
ir skjöldu og hvatt
kennara, sem og aðra
opinbera starfsmenn,
til þess að láta af kröf-
um sem stefni efna-
hagslífinu í hættu.
Meðal röksemda hans
er að þeir verði að
sýna ábyrgð þar sem
ríkið hafi gefið loforð
og tiltekin fyrirheit í
samningum við aðila
vinnumarkaðins fyrr á
árinu. Með aðgerðum
kennara og kröfum
starfsmanna ríkisins
sé verið að krefjast
þess að ríkið brjóti þau loforð.
í dag (28. nóvember) heyrðist
svo í nýkjörnum varaformanni ASÍ
sem benti á það að fyrirhugaðar
breytingar í skattamálum ógni
þeim sáttmála sem gerður var fyrr
á árinu. Að auki hefur verið bent á
verðlagsþróun og gengisþróun.
Samningar opinberra starfs-
manna hafa tæpast áhrif á þessa
þætti nema óbeint. Ekki síst þegar
tillit er tekið til þess að öll þessi
atriði liggja fyrir áður en samið er
við opinbera starfsmenn og virðist
því ríkisstjórnin sjálf hafa stefnt
samningum hins almenna vinnu-
markaðar í hættu, - með öðru en
samningum við kenn-
ara.
Forysta Kennara-
sambandsins hefur
bent á að viðmið sem
sett voru 1997, um
samninga, stóðust
ekki. Eg átti sæti í
einni aðlögunarnefnd
þá og get vottað að þá
var það stefna ríkisins
að aðlögunarsamning-
ar ættu ekki að valda
meira en nokkurra
prósentna kostnaðar-
auka.
Það fór allt úr
böndum enda er ekki
deilt um þann launa-
mun sem kennarar hafa lýst sem
leiðréttingarkröfu. Þar er um sam-
bland leiðréttinga og tilfæringa að
ræða. Málflutningur ráðamanna er
því útúrsnúningar á staðreyndum.
Öll sú deila sem stendur á síðum
dagblaða og í hátalarakerfum ann-
arra fjölmiðla er þó hreinn hégómi.
Ekki hafa margir bent á það sem
er líklega alvarlegasta málið í
kjaradeilunni. Það snýst um samn-
ingsrétt kennara, þ.e. hvaða rétt
hefur ríkisvaldið til þess að semja
við aðila úti í bæ um það að op-
inberir starfsmenn hafi ekki
samningsrétt? Er það lagalega og
stjórnarskrárlega réttmætt að
Kennarar
Spurningin er, segír
Magnús Þorkelsson,
hvor sé nú betri brúnn
eða rauður?
gera slíkt samkomulag í herbergj-
um úti í bæ án þess að önnur sam-
tök séu spurð eða fái færi á að tjá
sig um málið?
Það sem er skondnast er þó það
að með þessu fer ríkisstjórn Dav-
íðs Oddssonar í sömu föt og ríkis-
stjórn Steingríms Hermannssonar
fór í á sínum tíma. Þá gagnrýndu
Sjálfstæðismenn þáverandi fjár-
mála- og forsætisráðherra harka-
lega fyrir að afnema samninga
BHMR frá 1989 með bráðabirgða-
lögum í nafni þjóðarsáttar í ágúst
1990.
Þar sem ríkisstjórnin 1990 svipti
starfsmenn sína samningsrétti eft-
ir á, hefur núverandi ríkisstjórn
tekið hann af áður en starfsmenn
hennar komast að borðinu. Spurn-
ingin er hvor sé nú betri bránn eða
rauður?
Höfundur er framhaldsskóla-
kennari.
Magnús
Þorkelsson