Morgunblaðið - 07.12.2000, Page 64

>4 FIMMTUDAGUR 7. DESEMBER 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Svar til Jóns
Hafsteins
Jónssonar
HEILL og sæll.
Þú skrifar mér bréf
í Morgunblaðinu vegna
greinar minnar í nýút-
kominni bók, „Minn-
ingar úr Menntaskól-
’anum á Akureyri". Þar
berð þú brigður á heið-
arleika minn og dóm-
greind og ýjar þess ut-
an að því að ég hafi
þar sakað þig um
ósæmilega pólitíska
innrætingu.
Hið rétta í málinu er
að ég minnist þar lítil-
lega á svokallaða
„seilufundi", sem ég
sat á þessum árum og
hlut þinn í einum þeirra. Þar lét ég
þess getið að á þessum fundi hafir
þú fjallað „á nokkuð fræðilegan hátt
um rökhyggju og díalektíska efnis-
hyggju." Lengra er nú ekki gengið í
•*týsingum á þessum fundum. Þess
utan leyfi ég mér að fullyrða í krafti
kynna minna af þér að þú hafir
verið einlægur aðdáandi sovésks
kommúnisma og hafir rætt af tals-
verðum fjálgleik um sæluríkið fyrir
austan þar sem glæpir þrifust ekki.
Ef þú kannast ekki við þessa lýs-
ingu, verður að hafa það. Að mínu
leyti stend ég við hana. Ef nokkuð
er, ber þessi lýsing vott um meiri
hógværð en mér er töm og efnið
gefur tilefni til.
Talsvert rými í skrifum þínum fer
í að rifja upp einhverjar deilur þínar
við Morgunblaðið. Virðist mega
ráða það af skrifum þínum að þú
hafir komist í lista yfir áskrifendur
blaðsins og dreift til þeirra einblöð-
ungi með upplýsingum um Vietnam-
stríðið. Það mál er mér með öllu
óviðkomandi.
Ar mín í menntaskóla og háskóla
eru óhjákvæmilega tengd því sér-
kennilega tímabili sögunnar, sem
markast annars vegar af uppreisn-
inni í Ungverjalandi og hins vegar
af vorinu í Prag, sem umbreyttist í
fimbulvetur 1968. Á þessum tíma
voru Sovétríkin efnahagslega með
sterkasta móti, voru að vinna mikil
afrek á sviði geimvísinda og stóðu á
Niátindi hemaðarmáttar síns. Jafn-
framt voru komnar djúpar sprung-
ur í ímynd fyrirmyndarríkis
sósíalismans þar sem skein í ömur-
legan raunveruleika alræðisins.
Trúboð hinna innvígðu hélt þó
áfram á svipuðum nótum enn um
sinn. Átti það ekki síst við um gras-
rótarstarfið: þessir sellufundir voru
að sjálfsögðu hluti af því „fræðslu-
starfi" sem þar fór fram. Það sem
upp úr stendur er að sjálfsögðu sú
Tvöfalt sterkara
% APÓTEKIN
ótrúlega tryggð við
spilaborgina og þrá-
kelknin við að lýsa
henni eins og hún átti
að vera samkvæmt
kenningunni, sem
einkenndu þetta
„fræðslustarf1. Ef þú
kannast nú ekki við að
hafa verið virkur þátt-
takandi í þessu spil-
verki, finnst mér það
athyglisvert en það
kemur ekki með öllu á
óvart.
I starfi mínu sem
þingmaður hef ég átt
þess kost að kynnast
mörgum þeirra þjóða,
sem lifðu undir jámhæl Sovétríkj-
anna. Blekkingavefurinn, sem
spunninn var af áróðursmeisturum
þessa alræðisríkis, og endurtekinn
Skólaminningar
Á þeim tíma varð ég
sem námsmaður, segír
Tómas Ingi Olrich,
aldrei fyrir pólitískum
þrýstingi af hálfu
hinna „borgaralegu í
kennarastétt“.
samviskusamlega áratugum saman
af sósíalistum í lýðræðislöndunum,
hefur nú verið afhjúpaður. Mið- og
Austur-Evrópuþjóðimar, sem nú
vinna að því að endurreisa samfélög
sín undir merki lýðræðisins, viður-
kenna að þjóðskipulag þeirra, efna-
hagur og öll grunngerð hafi skaðast
varanlega af þessum ósköpum og
telja að áratugir líði uns sárin verði
að fullu gróin.
Þú kvartar í bréfi þínu til mín yfir
þeirri fullyrðingu minni að hinir
„borgaralegu í kennarastétt"
Menntaskólans á Akureyri hafi ekki
stundað pólitíska innrætingu. Nú
verður þú að gæta þess að ég er að
lýsa reynslu minni af kennurum
skólans þau sjö ár sem ég var þar
við nám. Mér er ljúft að endurtaka
það hér, að á þeim tíma varð ég sem
námsmaður aldrei fyrir pólitískum
þrýstingi af hálfu hinna „borgara-
legu í kennarastétt" og gilti einu
hvar ég stóð sjálfur í stjórnmálun-
um á þeim tíma. Um hið gagnstæða
bera þeir þá vitni, sem telja sig hafa
orðið fyrir því. Geta menn svo lagt
mat á stöðuna í ljósi vitnisburða.
Að sjálfsögðu er hugsanlegt að
undir hugtakinu „borgaralegur"
flokkir þú sem gamall sósíalisti alla
þá sem ekki deildu með þér hug-
sjónum. í mínum huga er hugtakið
þó nokkuð þrengra, eins og fram
kemur í minningarbrotum mínum.
Að lokum skal það tekið fram að
ef heimildir mínar um farangurstjón
þitt í Sovétríkjunum eru ekki
traustar, er mér ljúft að biðja þig
velvirðingar á því.
Höfundur er alþingismaður.
Stretchbuxur kr. 2.900
Konubuxur frá kr. 1.690
Dragtir, kjólar,
blússur og pils.
Ódýr náttfatnaður.
Nýbýlavegi 12, sími 5544433
Ævintýri um sumartíma
I GOMLU ævintýri
er sagt frá eskimóa
sem klippti eitt fet of-
an af rúmfeldinum sín-
um og saumaði neðan
við hann, til þess að
sér yrði hlýrra á fótun-
um þegar haustaði.
Frumvarp 11 þing-
manna um sérstakan
tvöfaldan sumartíma
sem nýlega var lagt
fram á Alþingi, minnti
mig á ævintýrið um
þennan ráðagóða
eskimóa. Sjaldan hef
ég séð svo margar
góðar greinar um eitt
málefni hér á síðum
Morgunblaðsins, stundum margar
á dag, allt um þá rökleysu sem fylg-
ir frumvarpinu. Það sem sérstak-
lega vakti athygli mína, var að allir
voru á móti þessu frumvarpi þing-
mannanna, en þó af mjög margvís-
legum ástæðum. Sagt er að reynsl-
an sé ólygnust og það má með sanni
segja að komið hafi fram í þessum
greinum.
Við Islendingar höfum einmitt
vonda reynslu af hringli með klukk-
una. Fyrir 1968 voru sífellt uppi
gagnrýnisraddir um ókosti þess að
breyta klukkunni, en síðan tekinn
var upp stöðugur tími hér, hefur
ríkt um það góð sátt.
Oft hef ég undrast vinnubrögð á
Alþingi, en ef rök þessara þing-
manna, sem nú leggja fram frum-
varp um tvöfaldan sumartíma, geta
talist gild á Alþingi, minnkar enn
álit mitt á þeirri stofnun.
Vonandi fer þessi tilraun út um
þúfur eins og í fyrri fjögur skiptin
sem slík umræða hefur farið fram á
Alþingi, en hvað gengur Vilhjálmi
Egilssyni til? Málið hefur ekki á sér
pólitískt yfirbragð, enda vandséð
að nokkur geti hagnast pólitískt á
slíku uppátæki.
Allt fyrir Evrópusambandið
Helstu rökin fyrir frumvarpinu
virðast þau, að samræming við
stefnu Evrópusambandsins sé okk-
ur nauðsynleg í þessu máli, en önn-
ur rök sem fram koma í greinar-
gerðinni, eru vægast
sagt ekki boðleg. Eft-
irfarandi setning úr
greinargerðinni fannst
mér skondin: „hér
gæti skapast sérstök
sumarstemmning eins
og gerist í nágranna-
löndum í Evrópu."
Með allri virðingu fyr-
ir löggjafarvaldi Al-
þingis, er mér til efs að
hægt sé að flytja land-
ið á suðrænar slóðir
með því einu að stilla
klukkuna tvisvar á ári.
Áður en ég lýk um-
ræðu um greinargerð-
ina, tel ég að öllum vit-
rænum markmiðum sem þar koma
fram, væri betur náð með því að að-
laga vinnutíma dagsbirtu eftir
föngum, að vori og hausti án þess að
breyta klukkunni.
Einu gildir yfir hásumarið, þegar
dagsbirtan nær yfir allan þann tíma
sem við erum vakandi. Það er ein-
faldlega ekki hægt að flytja dags-
birtuna yfir á síðari hluta dagsins,
án þess að skerða hana að sama
skapi á morgnana.
Sagan um rúmteppi eskimóans er
líka bara ævintýri.
Frakkar og
Bretar sammála
Nýleg könnun í Frakklandi sýnir
að yfir 70% þjóðarinnar eru and-
vígir sumartíma og forsætisráð-
herra Frakklands er einn aðal bar-
áttumaður fyrir afnámi sumartíma
þar.
Bretar íhuga að taka upp fastan
tíma BEST (British Energy Saving
Time) og frést hefur að hliðstæð
hugmynd sé í athugun hjá fram-
kvæmdastjórn Evrópusambands-
ins. Þá fyrst gætum við orðið öðrum
til athlægis, ef við yrðum einir eftir
með nýjan tvöfaldan sumartíma,
sem ég legg til að þá yrði kallaður
VERST (Vilhjálmur Egilsson’s
Remarkably Silly Time).
Hagræði við óbreytta klukku
GMT (Greenwitch Mean Time)
er sá tími sem við nú notum, en sú
Tími
Mér til efs að hægt sé að
flytja landið á suðrænar
slóðir, segir Stefán
Sæmundsson, með því
einu að stilla klukkuna
tvisvar á ári.
tímasetning snertir mest þrjá þætti
samfélagsins; rannsóknir, fjar-
skipti og samgöngur. Tölvur eru
snar þáttur í okkar daglega lífi og
snerta nær alla starfsemi. Þar eru
sennilega mestu hagsmunirnir að
hafa óbreyttan tíma, því kostnaður
yrði gífurlegur við breytingu á tíma
og leiðréttingar vegna mistaka sem
því fylgja, hafa kostað nágranna-
þjóðir okkar ómældar upphæðir og
tafir af ýmsu tagi. Sem flugmaður
get ég fullyrt, að það hagræði sem
við höfum af því að nota núverandi
tíma (GMT), verður seint metið til
fulls.
Nægir þar að nefna að öll tíma-
skráning sem snertir flugáætlanir,
flugumferðarstjórn, veðurspár og
fjarskipti er aþjóðleg og fylgir mið-
tíma Greenwich.
Ruglingurinn sem skapast þegar
klukkunni er breytt í Evrópu og
Bandaríkjunum að vori og hausti,
er okkur og flugfarþegum til mik-
illa óþæginda, sérstaklega vegna
þess að klukkunni er breytt með
viku millibili í austri og vestri.
Niðurlag
Alþingi hefur áður borið gæfu til
að láta þetta frumvarp daga uppi,
vonandi er að sama málsmeðferð
verði okkur að þessu sinni ódýr
áminning um að líta um öxl og láta
reynsluna verða okkur að kenn-
ingu.
Látum ævintýrin bara vera sölu-
vöru í jólabókunum okkar þetta ár-
ið.
Höfundur er flugmaður.
X.
Stefán
Sæmundsson
Það kemur ekk-
ert fyrir mig!
ER EKKI í lagi að
aka eftir einn bjór? Er
ég bara ekki betri
ökumaður? Mér finnst
það að minnsta kosti
stundum.
Ekki er óeðlilegt að
þeir sem aka eftir að
hafa neytt áfengis
finnist það sjálfum
eða að þeir reyni að
réttlæta hegðun sína
með þessum rökum.
Hvað með hálfan
bjór?
Vísindamenn hafa
margsannað að jafnvel
hálfur bjór hafi áhrif á
hæfni ökumanna til að aka til hins
verra. Það er talið að strax við 0,2
prómill áfengis í blóði dragi úr
hæfni ökumanns til aksturs og
mætti ætla að það jafngilti hálfum
bjór hjá sumum einstaklingum.
En hvaða áhrif hefur
áfengið á ökumenn?
Nefnum nokkur dæmi:
1. Ökumaður undir áhrifum
áfengis á erfiðara með að einbeita
sér að einum þætti lengi í einu og
einbeitingin minnkar auk þess sem
hæfnin til að einbeita sér að tveim-
ur eða fleiri atriðum samtímis
minnkar verulega. Þessi eiginleiki
er mjög mikilvægur hjá ökumanni.
Að þurfa að fylgjast samtímis með
bíl á ferð og gangandi vegfaranda
getur orðið mjög erfitt.
2. Viðbragð lengist
verulega og við 0,4-0,5
prómill (u.þ.b. einn
sterkur bjór að meðal-
tali) getur það aukist
um 35%. Þetta skýrir
meðal annars hvers
vegna ölvaðir öku-
menn lenda gjarnan í
aftanákeyrslum.
3. Eftir einn bjór
getur mistökum í
akstri fjölgað allt að
25%. Rangar ákvarð-
anir geta skipt sköp-
um þegar taka þarf
ákörðun á innan við
einni sekúndu, eins og
oft vill verða í akstri.
4. Samhæfing milli tauga og
vöðva versnar. Hreyfingar stýris
verða erfiðari, notkun bensíngjaf-
ar, kúplingar og bremsu verður
ónákvæmari. Þetta skýrir hvers
Olvunarakstur
Er ekki í lagí að aka eft-
ir einn bjór? spyr Einar
Guðmundsson.
vegna erfiðara er fyrir ökumenn
undir áhrifum að halda bflnum á
réttum stað á götunni og þegar
skoðuð er tjónatíðni ölvaðra öku-
manna má rekja 49% þeirra til
þess að ekið er á mannvirki, ljósa-
Einar
Guðmundsson
staura, umferðarmerki eða kyrr-
stæða bíla.
5. Sjón og heyrn verður lakari.
Ökumaðurinn á erfiðara með að
greina aðra einstaklinga, sérstak-
lega í myrkri. Hann sér verr til
hliðana og greinir því síður um-
ferðina, bíla eða fólk sem ekki er
beint framan við bílinn.
6. Dómgreind minnkar og hæfn-
in til að meta aðstæður rétt einnig.
Þetta gerir það að verkum að við
erfiðar eða hættulegar aðstæður er
viðkomandi mjög hættulegur. Fólk
með skerta dómgreind telur sig
geta ekið eftir að hafa neytt áfeng-
is. Þó það hafi haft þann ásetning í
huga í upphafi að aka ekki undir
áhrifum er hann ekki lengur í huga
fólksins þegar það finnur bíllykil-
inn í vasanum á leið heim.
Þessir örfáu punktar um áhrif
áfengis á aksturshæfni ættu að
duga til að sannfæra okkur um að
akstur og áfengi sé lífshættuleg
blanda og nú þegar jólin fara í
hönd er mikilvægt að hafa þetta í
huga.
Endum ekki jólagleðina með ölv-
unarakstri.
Höfundur er forvamafulltrtíi
Sjóvár-Almennra hf.