Morgunblaðið - 07.12.2000, Qupperneq 70

MORGUNBLAÐIÐ
#70 FIMMTUDAGUR 7. DESEMBER 2000
UMRÆÐAN
Mánaðarlaun framhalds-
skólakennara í dagvinnu
í þremur löndum
MEÐAL þess sem
var skoðað í ferð
samninganefnda
kennara og ríkisins til
Noregs og Danmerk-
ur í febrúar 1997 voru
laun framhaldsskóla-
kennara. Síðan hefur
mikið v_atn runnið til
sjávar. I meðfylgjandi
töflum sést hins vegar
rennslið í launatöflum
kennara frá 1997 til
haustsins 2000. Beinn
samanburður á laun-
um verður ekki gerður
í skjótri svipan en
hægt er að gefa vís-
bendingar með innbyrðis saman-
burði til að sjá launabreytingar í
hverju landi á tímabilinu.
Hinn dæmigerði kennari sem hér
er skoðaður er háskólamenntaður í
fagi (fjögur námsár/aðjunkt) að
viðbættri kennslufræðimenntun.
Norskir kennarar fá yfirleitt
launahækkanir sínar í krónutölu,
ekki prósentum. Nýútskrifaður
kennari hækkar í
launum um NKR
23.600 frá 30. apríl sl.
til næstu áramóta eða
um fimm launaflokka.
Tveir flokkar eru hluti
af aðalkjarasamningi
opinberra starfs-
manna, tveir flokkar
vegna skólasamnings
og síðan einn flokkur
um næstu áramót sem
helgast af lengingu or-
lofs flestra norskra
launþega. Vinnufram-
lag hvers kennara er
ákveðið í upphafi
hvers skólaárs og það
sem er umfram vinnuskyldu er
greitt sem yflrvinna.
Flóknara er að gera samanburð
innbyrðis á milli danskra fram-
haldsskólakennara en þeir breyttu
um launakerfi nýlega. Þeir semja
um laun sín að hluta til í miðlægum
samningi en u.þ.b. 6% af launum
sínum semja þeir um við skólann
þar sem þeir starfa. Aður var sam-
Samanburður
Kennarar bera saman
laun sín og félaga sinna
erlendis. Ingibergur
Elíasson ber hér saman
laun íslenskra kennara
við laun danskra og
norskra.
ið um öll laun miðlægt. Danskir
kennarar sem hefja störf eftir
breytinguna ná hámarkslaunum
eftir 5 ára starf í kennslu en áður
tók 13 ár að ná hámarkinu. Kenn-
arar fá viðbótargreiðslu eftir 18 ár,
svonefnt „17-árstillæg: DKR
1018,56“ og hærra „pedagogikum
tillæg“ (sem allir kennarar fá) eftir
21 ár í kennslu en mismunurinn er
DKR 857,28. í töflu 1 er „pedagog;
ikum tillæg" reiknað inn í launin. I
töflu 2 eru tilsvarandi laun ís-
lenskra framhaldsskólakennara.
Við umreikning má nota gengis-
skráningu, t.d. frá 26. október sl.
en þá voru ÍKR 100=NKR 9,17 og
ÍKR 100=DKR 9,77
Tölurnar í töflunum eru námund-
aðar í næstu heilu tölu þannig að
þær eru ekki af fyllstu nákvæmni
enda er markmiðið með þessum
samanburði aðeins að gefa yfirlits-
mynd af mánaðarlaunum samsvar-
andi kennarahóga í þremur lönd-
um; Danmörku, íslandi og Noregi.
Höfundur er kcnnari.
Tafla 1 NKR NKR IKR IKR
Noregur 1997 2000 % 1997 2000
Byijandi 15700 20258 29 143969 185766
Hæst eftir 28 ár 21025 25725 22 192799 235898
Danmörk DKR DKR IKR IKR
Byrjandi 19930 23797 27 194716 232497
Byrjandi + 6% 25225 246448
Hæst eftir 13 ár 27545 269115
Hæst eftir 5 ár 28749 280878
Eftir 5 ár + 6% 30473 297721
Tafla2 ÍKR ÍKR
Island 1997 2000 %
Byrjandi 101367 115756 14
Hæst e.18 ár 118585 135419 14
Ingibergur Eh'asson
Kjarasamningar og
skipting þjóðarkökunnar
1 GÓÐIR íslending-
ar! Nú verðum við að
fara að gera upp við
okkur á hvernig ís-
landi við viljum búa.
Er það ósk okkar að
þjóðarbúið skili stöð-
ugt meiri arði með því
m.a. að auka mengun-
ina og arðurinn af því
renni svo allur í vasa
örfárra manna? Er
það ósk þjóðarinnar
að almennt launafólk,
sem lagði grunninn að
stöðugleika í efna-
hagslífinu með þjóð-
arsamningunum, njóti
ekki arðsins? Þrátt
fyrir það að í þjóðfélaginu hafi
ekki verið hljómgrunnur fyrir
þeim kauphækkunum sem kjara-
dómur færði æðstu stjórnendum
þessa lands á silfurfati strax í lok
síðustu alþingiskosninga tóku þeir
við þeim og réttlættu þær. Kenn-
arar eru hógværir í sinni kröfu-
gerð miðað við launahækkun fjár-
málaráðherra sem tók við 121.000
króna launahækkun umræddan
kosningadag og lagði þannig lín-
urnar fyrir kauphækkanir kjör-
tímabilsins því að eftir höfðinu
•S dansa limimir. Rökin sem ráða-
menn notuðu til að verja kaup-
hækkun sína voru m.a. að greiða
yrði góð laun fyrir þessi störf
þannig að í þau veldist hæft fólk.
Ef lagt er saman þetta viðhorf og
viðbrögð samninganefndar ríkisins
við sanngjörnum kröfum fram-
haldsskólakennara get ég ekki
fengið aðra útkomu en að ráða-
mönnum þyki ekki
ástæða til að hæft fólk
sinni þessum störfum.
Það skiptir e.t.v. ekki
máli fyrir þá sem
stjórna íslensku sam-
félagi hvort menntaðir
kennarar fást til
starfa í skólum lands-
ins. Þeir eru sjálfsagt
búnir að koma börn-
um sínum til mennta
eða hafa efni á að
kaupa dýra einka-
kennslu fyrir þau. En
viljum við hin þessa
framtíðarsýn? Viljum
við sjá misréttið auk-
ast stig af stigi? Er
það framtíðarsýnin að sjá fátækra-
hverfi myndast eða er fátæktin
Kennarar
Er það framtíðarsýnin
að sjá fátækrahverfi
myndast, spyr Eiín
Erna Steinarsdóttir,
eða er fátæktin í lagi
ef hún er falin inn á
milli þeirra sem betri
efni hafa?
kannski allt í lagi ef hún er falin
inn á milli þeirra sem betri efni
hafa? Ég geri mér grein fyrir því
að ekki er endalaust hægt að auka
þensluna og á bakvið launin verður
að vera framleiðni en það er ekki
hægt að láta almennt launafólk
bera alla ábyrgðina. Það er búið að
leggja sitt af mörkum til að við-
halda stöðugleikanum sem þeir
ríku hafa nýtt sér til að raka arð-
inum í eigin vasa. Síðasti kjara-
samningur ASI er ekki í neinu
samræmi við þær hækkanir sem
embættismenn, stjórnendur fyrir-
tækja og ýmsir menntamenn sem
hafa sterka markaðsstöðu fá. Fyr-
ir honum var ekki heldur hljóm-
grunnur í þjóðfélaginu því fólki
fannst sanngjarnt að þetta fólk
fengi launabætur, hann heldur
ekki einu sinni í við verðbólguna.
Launafólk ætti ekki lengur að láta
þetta óréttlæti yfir sig ganga. Við
getum lagt okkar af mörkum ef
ríkisstjórnin tryggir meira réttlæti
í samfélaginu. Það er ekki seinna
vænna að styrkja það stéttlausa
þjóðfélag sem við íslendingar höf-
um verið svo hreyknir af til þessa.
Munum að engin keðja er sterkari
en veikasti hlekkur hennar. Við
kennarar förum fram á að ráða-
menn þjóðarinnar komi niður úr
skýjaborgum sínum og líti á okkur
niðri á jörðinni, því staðreyndin er
sú að þrátt fyrir mikla eftirspurn
eftir kennurum er launum þeirra
haldið niðri með handafli. Við vilj-
um benda á að nú er hægt að leið-
rétta launin því kjarasamningar
eru lausir.
Höfundur er leikskólastjóri og leik■
skólasérkennari að mennt.
Elín Erna
Steinarsdóttir
Samningar
óskast
HVERS vegna eru
framhaldsskólakennar-
ar í verkfalli? Hvað eru
þeir að gera? Hvernig
líður þeim? Hvernig
kemur þetta niður á
fjölskyldum þeirra?
Hvað með allar skuld-
bindingar fjölskyld-
unnar? Hvað eru nem-
endur að gera og
hvernig líður þeim?
Hvað með framtíðar-
áform þeirra? Á hve
mörgum bitnar þetta
verkfall beint og hver
eru margfeldisáhrifin?
Hvað verður um nýja
námskrá og skólaþró-
un? Hvaða áhrif hefur þetta á ís-
lenskt þjóðfélag þegar til lengri tíma
er litið? Já, hvers vegna er hin svo-
kallaða kennaradeila í hnút og hvað
er til ráða?
Ég verð að segja alveg eins og er
að mér líður bölvanlega í þessu verk-
falli, ekki síst með tilliti til nemenda
minna og afkomu fjölskyldunnar svo
og þjóðarhags. Þetta er í fyrsta sinn
sem ég fer í verkfall og ég var svo
barnalegur að halda að til þessa
óyndisúrræðis myndi aldrei koma.
Eg skynjaði andrúmsloftið þannig að
það væri nánast þjóðarsátt um það
að leiðrétta kjör kennara. Mér var
sagt að forystumenn framhalds-
skólakennara hefðu mánuðum sam-
an leitað eftir viðræðum um endur-
skoðun á kjarasamningi þeim er
rann út 1. nóvember sl. og ég taldi að
hótun um verkfall, eina vopn stéttar-
innar, myndi nægja til þess að um
leiðréttingu yrði samið. Síst af öllu
bjóst ég við löngu og harðvítugu
verkfalli á stórpólitískum nótum.
Eru kennarar stjórnar-
andstæðingar?
Mér virðist sem svo að krafa kenn-
ara um launaleiðréttingu og kaup-
hækkun sé komin niður (eða upp) á
pólitískt plan. Landslagið sem við
blasir er hin hefðbundna tvískipting,
stjórn gegn stjórnarandstöðu, hægri
gegn vinstri eða hvað þetta svart-
hvíta umhverfi kallast. Kennarar eru
flokkaðir með stjórnarandstæðing-
um, einu talsmenn þeirra á Alþingi
eru úr röðum stjómarandstöðu-
flokkanna. Stjórnarliðar verjast af
krafti og skjóta á andstæðinga sína á
þingi og kennara í sömu andrá.
Vissulega er ég þakklátur fyrir allan
stuðning og það er sama hvaðan gott
kemur en ég verð samt enn að opin-
bera fávisku mína og bamaskap. Ég
bjóst nefnilega við faglegri umræðu
um kjör framhaldsskólakennara og
framtíð skólans með vísun í þróun
þjóðfélagsins, burtséð frá flokkspóli-
tík.
Ekki skiptir máli hvaða flokki ég
greiði atkvæði mitt hverju sinni í
kosningum.
Ég h't svo á að ríkisstjórn á hverj-
um tíma endurspegli vilja meirihluta
þjóðarinnar og því finnst mér það í
hæsta máta lýðræðislegt að hvetja
sitjandi stjórn til dáða, meta það sem
hún gerir vel og gagnrýna það sem
miður fer. Ég verð ekki sjálfkrafa
stjómarandstæðingur þótt aðrir en
þeir sem fá atkvæði mitt myndi
stjórn. Það er rangt að stimpla
kennarastéttina stjómarandstæð-
inga. Ég tel það hlutverk almennings
og fjölmiðla að veita stjórnvöldum
aðhald, hvorki að fylgja né fordæma
í blindri flokkshollustu.
Leiðrétting mikilvæg
Ríkisstjórn íslands hefur reynst
mörgum vel og á Alþingi hafa ýmis
þjóðþrifamál fengið sanngjama af-
greiðslu. Það sem ég hef séð til
menntamálaráðherra hefur iðulega
endurspeglað metnað og framsýni
og enginn efast um dugnað Bjöms
Bjamasonar. Sólveig Pétursdóttir
dómsmálaráðherra hefúr verið fylg-
in sér og krafist fjármagns til að efla
löggæslu og forvamir gegn fíkniefn-
um svo dæmi séu tekin.
Hugsanlega mætti
Bjöm taka hana sér til
fyrirmyndar, fylgja
sannfæringu sinni bet-
ur eftir og berjast fyrir
meira fjármagni til
menntamála.
Ég hef það á tilfinn-
ingunni að Björn vilji
að kjör kennara verði
leiðrétt og að hann sé
ósáttur við það hvað
framhaldsskólakennar-
ar hafa dregist langt
aftur úr öðram há-
skólamenntuðum ríkis-
starfsmönnum. Og ég
held því statt og stöð-
ugt fram að það sé meirihlutavilji
fyrir því að leiðrétta kjör kennara
þannig að dagvinnulaun þeirra verði
sambærileg við meðaldagvinnulaun
raunhæfra samanburðarhópa. Málið
er einfalt í mínum augum. Það á að
vera hægt að semja um þessa leið-
réttingu án þess að kollvarpa efna-
Kennarar
Það á að vera hægt að
semja um þessa leiðrétt-
ingu, segir Stefán
Þór Sæmundsson, án
þess að kollvarpa
efnahagsstefnu
ríkisstj órnarinnar.
hagsstefnu ríkisstjórnarinnar eða
efnahag þjóðarinnar. I annan stað
verður síðan að ganga til samninga
um kauphækkanir til næstu tveggja
eða þriggja ára eins og á hinum
svokallaða almenna vinnumarkaði.
Ósanngjarn áróður
Það er rangt og ósanngjarnt að
hamra á því að kennarar heimti yfir
70% kauphækkun og að þeir neiti að
snúa aftur til vinnu fái þeir ekki
þessa hækkun. Þetta er a.m.k. ekki
minn skilningur á málinu. Ég lít svo
á að mistök hafi verið gerð í kjara-
samningunum 1997 og það sé beggja
hagur og raunar allra hagur að þau
mistök verði leiðrétt. Með vilja og
skynsemi að leiðarljósi á að vera
hægt að finna þessari leiðréttingu
farveg. Síðan verður að semja um
eðlilegar kauphækkanir og þar
hljóta menn að mætast á miðri leið
að venju.
Engum hður vel í þessu verkfalli
og það er ákaflega brýnt að leysa
deiluna áður en menn fara að ganga
lengra í pólitísku skítkasti og
óhemjugangi.
Gífuryrðin veita aðeins sár sem
gróa seint og illa. Ég vona að stjóm-
völd og talsmenn þeirra hætti að
básúna áðumefnda prósentutölu
sem elur aðeins á tortryggni og
andúð í garð kennara og vekur
gremju í kennarahópnum. Sá áróður
að kennarar hafi ekki lengur samúð
almennings byggist á þessari mis-
túlkun.
Að mínu mati snýst málið ekki um
frekju eða óraunhæfar launakröfur
heldur sanngjarna kröfu um leiðrétt-
ingu. Deilan verður ekki leyst í
áróðursstríði.
Málið verður aðeins til lykta leitt
við samningaborðið en þá verður
samninganefnd ríkisins að hafa vilja
til að semja og umfram allt umboð til
að ganga til samninga um leiðrétt-
ingu og eðlilegar kauphækkanir. Það
væri óskandi að við gætum farið að
vinna saman í stað þess að leggjast í
skotgrafirnar eða vega úr launsátri.
Samningar óskast og það strax.
Höfundur er íslenskukennari og for-
vamafulltrúi f Menntaskólanum á
Akureyri.
Stefán Þór Sæ-
mundsson