Ný félagsrit - 01.01.1872, Qupperneq 77

Um lagaskóla á íslandi.
77
frain, öll þjó&in sem einn mabur1. Einmitt í þessu
máli, lagaskólamálinu, á öll þjóöin afe sækja fram sem
1) |>á fyrst fengu Norðmenn háskóla sinn fl811), er öll þjóðin,
auðmenn og fátæklíngar, karlar og konur, lögðust á eitt og skutu
saman fe til hans, hver eptir sínu megni, og var þó harðæri í
landi og ófriður. þá treystist strjórnin (í Danmörku) eigi að
þybbastlengur við, og lét leyflnu til háskóla-stofnunarinnar (kon-
úngsbréf 2. Sept. 1811) fylgja heitorð um féstyrk nokkurn, enda
þótti mörgum, sem Norðmenn hefði þá mátt segja: „þú þurftir
ekki guð, eg gat!" — Hálfa öld höfðu þeir knúð á náðardyr stjórn-
arinnar um þessa þjóðarnauðsyn, og fengið svipuð svör og vér
Islendíugar, því þeir voru þá undirlægjur Dana, eins og vér
nú, og það var nóg til þess að gjöra sér eins dælt við þá og
við oss nú á tímum. Mest var barið við féleysi — eins oghjá
oss! — svo köliuðu menn háskólastofnun í Noregi óþarfa hinn
rnesta, því nóg fengist embættismanna-efni frá Kaupmannahafnar
háskóla; —en það voru ósaunindi, því að svo voru Norðmönnum
orðnar hvumleiðar Hafnarferðirnar til háskólagaungu, að síðustu
árin komu að meðaitali eiuir 20 norskir stúdentar til Kaup-
mannahafnar háskóla á ári (1808 kom ekki nema einn stú-
dent þángað frá Noregi), en úr Danmörku meir en ferfalt
fleiri, og leiddi þar af, að embættin 1 Noregi, einkum hin æðri,
fylltust af Dönum. (5geð Norðmanna á Hafnarferðum kom mest af
því, að þær reyndust þeiin lángtum óhollari og ávaxtarminni
en Dönum að jafnri tiltölu, einkum að því leyti, að margir
Norðmenn, sem komust barnúngir og óreyndir í svall og sukk
í stórum stað, fjarri föðurhúsum, fóru þángað ónýtisför, eða
komu heim aptur spilltir og ónýtir landi sínu, en nýtustu
og beztu mennirnir ílengdust í Danmörku opt og tíðum, enda
voru Danir heldur ekki seinir að eigna sér þá. Svo þótti sumum,
sem Noregur væri of afskekkt land til þess, að háskóli gæti þriflzt
þar, uá horni veraldar”, og nokkrir létu sér um munu fara, að
þessi háskólasótt Norðmanna væri ekki annað en „smásmuglegur
og ógerðarlegur þjóðernis-rembíngur.” þenna flokk urðu og stökn
Norðmenn til að fylla, og þar á meðal hinn nafntogaði fræðimaður
Treachow\ þó snerist hann síðan, og varð fyrstur kennari í
heimspeki við Kristjaníu-háskóla. — þegar boðskapurinn um
konúugsleyflð til háskóla-stofnunarinnar kom til Noregs, varð
þjóðin öldúngis frá sér numin af fögnuði, og hátíð haldin um
land allt og þóttist enginn geta nógsamlega lofað mildi kon-