Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1908, Page 31

33
veggir og örmjótt sund á milli. Á að gizka hefir það verið einn
veggur með gangi í gegnum. Um 15 faðm. austur frá þessari rúst
liggur önnur í beinni stefnu af henni að kalla má. Hún er óglöggv-
ari, en sést þó nokkurn veginn. Hún er skift í tvær tóftir,
mjög jafnar að stærð, og eru dyr á milliveggnum milli þeirra.
Útidyr eru aðeins á eystri tóftinni og eru þær á suðurveggnum við
austurgafiinn. Báðar til samans eru þessar tóftir tæpar 20 álnir að
lengd, en fullar 12 áln. á breidd. Eigi sér grænan lit á rústum
þessum og alt bendir til þess, að ærið langt muni síðan bærinn
lagðist í eyði. Engin sögn er heldur um bann. Rústirnar einar
minna á hann.
Vestur á móanum, spölkorn frá rústunum, eru tvær smátóftir,
sín á hvorum stað. Hin syðri er í norðurhalt vestur frá bæjarrúst-
inni og eigi langt frá læknum. Þær eru allnýlegar, eigi eldri en
frá 18. öld í mesta lagi. Verið getur raunar, að þær séu bygðar
ofan á eldri tóftir og víst er um það, að undir binni nyrðri er lítið
eitt hærra en í kringum hana er. Um það verður ekkert full-
yrt, enda gerir það ekkert til. Því auðséð er, að kofar þessir
hafa verið notaðir mjög löngu seinna en bærinn lagðist í eyði, og
þá án efa frá Laxfossi. Og ólíklegt er, að svo litlir kofar hafi verið
beitarhús fyrir sauðkindur, svo langt frá bænum, því ekki hafa þeir
rúmað meira en 10—12 kindur hvor. Þykir mér þvi líklegra, að
þetta. hafi einmitt verið kiðahúsin, sem móarnir hafa verið kendir
við vegna notkunarinnar. Kiðhúsin voru notuð heiman að, þau því
helzt nefnd í daglegu tali og staðurinn settur í samband við þau.
Fekk hann því ósjálfrátt nafn af þeim. En við það gleymdist hið
upprunalega nafn bæjarins. Á þenna hátt er eðlilegt að hugsa sér
þetta. Því óefað hefir bærinn átt annað nafn í fyrstu. Og það hefir
vakað fyrir þeim, sem komið hafa fram með þá tilgátu, að bærinn
kynni að hafa heitið »Kiðastaðir«, — því það er auðsæ tilgáta. En
hér er ekki hægt að geta neins til. Og mér er heldur ekki hægt
að gefa neinar frekari upplýsingar um þetta fornbýli.
Uppdrátt læt eg íylgja, og er hann ætlaður til að gefa ljósari
hugmynd um þenna stað. En eigi má ætlast til, að hann sýni
stærða- og fjarlægðahlutföll nákvæmlega. Til þess skortir mig bæði
kunnáttu og hentugleika. Það skal taka fram, að hann nær ekki
yfir ásinn nema suðvestantil og ekki yfir mýrarblettinn nema sunnan-
til, og móarnir ná dálítið lengra austur heldur en hann nær.
6