Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 05.01.1986, Blaðsíða 36

98
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
árunum 1436—1456. Næsta Kötlugos og hlaup, sem getið er í rituðum
heimildum, varð árið 1580.19 Vart er líklcgt, að Kúabót hafi vcrið í
byggð svo lengi. Jarðfræðilegar athuganir sýna, að gos hefur orðið í
Kötlu um 1490.211 Engar heimildir geta um þetta gos en af gjóskulaginu,
sem það myndaði, má ráða að það hefur verið í meðallagi miðað við
önnur Kötlugos á sögulegum tíma.21 Hugsanlegt er að jökulhlaupið,
sem lagði Kúabót í eyði, tengist þessu gosi,22 en einnig hefur verið
stungið upp á því, að Dynskógar, sem getið er í Oddamáldaga um 1480
og ekki eftir það, hafi eyðst af völdum eldgoss seint á 15. öld.21
Fundnir rnunir, sem að svo stöddu er hægt að nota til tímaákvörðun-
ar, scgja aðeins til um hámarksaldur þeirra. Þannig er leirkersbrot nr.
5047 ckki framlcitt fyrr en á 15. öld svo ckki hefur bærinn farið í eyði
fyrir þann tíma. Sömuleiðis virðist litla madonnan nr. 5023 líklega vera
framleidd á 15. öld.
Þær upplýsingar sem nú liggja fyrir benda til þess, að bærinn í Kúa-
bót hafi eyðst í lok 15. aldar í hlaupi af völdum Kötlugoss. Gjóskulaga-
fræðin samhliða þögn ritaðra heimilda um bæinn í Kúabót hafa ráðið
mestu um þá niðurstöðu.
Niðurstöður
Að lokum verða hér dregin saman helstu atriði rannsóknarinnar.
Bærinn í Kúabót hefur vcrið stór og veggir hans hlaðnir úr hraun-
grýti, nema veggir baðstofu, sem voru úr torfi. Hann skiptist í sjö
tóttir, auk ganga, kirkjutóttar á hlaði og útihústóttar norðvestan við
bæjarhúsin. Framhhð húsanna var um 40 m löng. Húsaskipan var sú, að
austast var eldhús með stafni fram á hlað. Þar næst stofa með stoðum
með veggjum, bekkjum með langhliðum og palli við austurenda. Frá
stofu var innangengt til skála sem var vestan við hana. Fjórföld röð
stoða var í skála, mcð veggjum og við frambrún seta. Vestast í skálatótt
voru merki um þiljaða forstofu, sem hefur verið gengið inn í af hlaði.
Vestan við forstofu var búrtótt. Þar í gólfi voru merki um eldstæði.
Vestast í bæjarröðinni var skcmmutótt mcð gafli fram á hlað. Göng
lágu norður úr forstofu og úr þeim hefur verið gengið til vinstri inn á
salerni og til hægri um göng til baðstofu. Lokræsi var undir gangagólfi
19. Sigurður Þórarinsson: Katla og annáll Kötlugosa, Árbók fcrðafclagsins 1975, bls. 140-142.
20. Sama hcimild.
21. Sigurður Þórarinsson: Grcinargcrð um gjóskurannsóknir í Kúabót II, óprcntuð skýrsla.
22. Sama heimild.
23. Einar Ólafur Svcinsson: Byggð á Mýrdalssandi, Skírnir 1947, bls. 206-207.
J