Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 05.01.1986, Blaðsíða 65

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 05.01.1986, Blaðsíða 65
ELDBJÖRG 127 hefðu hvarvetna haft hneigð til að búa til nýja tyllidaga, eftir að lúterski rétttrúnaðurinn tók að útrýma gömlum katólskum hátíðum, þá væri það furðuleg tilviljun, ef næstum því sama nafnið hefði orðið til um svo til sama daginn á íslandi, í Noregi og Svíþjóð án þess að nokkur tengsl væru á milli. Ennfremur er ljóst, að Eldbjörg er ekki þekkt sem katólskur dýr- lingur, og engar sagnir fara heldur af henni sem neins konar alþýðudýr- lingi á miðöldum í líkingu við t.d. Guðmund biskup góða. Petta er því ekki pápisk siðvenja að uppruna. Hitt er alkunna, að katólska kirkjan sýndi víða mikið langlundargeð gagnvart þjóðlegum heiðnum sið- venjum og leitaðist raunar hvarvetna við að innbyrða þær og fá þeim sitt kristilega yfirbragð eða finna þeim með einhverju móti stað innan ramma eigin helgihalds. Þessa steinu má rekja allar götur aftur til Greg- oriusar páfa mikla um 600. Þess vegna var ekki algjört samræmi í helgi- haldi katólsku kirkjunnar á miðöldum, og einstök biskupsdæmi gátu átt sína aukadýrlinga og þolað einhvcrjar aukahátíðir af umburðarlyndi sínu, þótt móðurkirkjan hefði ekki átt frumkvæði að þeim.37 Það er því líklegast, að nafnið Eldbjörg sé tilbúningur úr eldra orði eða orðum og menn hafi verið hættir að skilja merkingu þess, a.m.k. þegar tekið var að amast við siðvenjunni í Svíþjóð á 18. öld. Nú vill svo til, að í norskum skjölum frá 14. og 15. öld kemur fyrir heiti á degi um jólaleytið, sem menn hafa helst skilið sem eldsdag jóla og talið eiga við lok jólanna 6. eða 7. janúar. Það kemur fyrst fyrir í hand- ritinu AM 12, 4to af lögum Magnúsar konungs Hákonarsonar. Þar stendur ællzdag iola sem önnur handrit hafa þrettanda dag iola. Þetta ltandrit hefur verið talið frá fyrra hluta 14. aldar, en fornlegt bæði að stafsetningu og málfari.38 í bréfi frá 1419 stcndur a œlsdag jola, í öðru frá 1458 a elzs dagh jola og í hinu þriðja frá 1465 a elsdagh jola.y> Stundum þykir það illt fræðimanni, að skrifarar skuli fara eftir fram- burði án þess að skýra uppruna. Af samhengi orða í bréfunum verður ekki ljóst, um hvaða jóladag er að ræða. Eina haldreipið er lagahandrit- ið, sem notar ællzdag í staðinn fyrir þrettánda dag. Og við það verður að búa, uns annað kemur í ljós. Ekki verður nú bent á neina skynsamlegri íslenska endurgerð eða ráðningu þessara samstafa en einmitt orðið eldsdagur. Það ber engan árangur, þótt reynt sé að hugsa sér mislestur úr rómverskri tölu í for- riti, t.d. XIII, XIV eða XX, sem væru líklegastar, ef átt væri við ein- hvern lokadag jólanna, þrettánda, fjórtánda eða tuttugasta dag. í fyrsta lagi er nánast ógerningur að lesa els úr rómverskum tölustöfum, nenra
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.