Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 05.01.1986, Síða 59

ELDBJÖRG
121
inga frá 1330. Að öðru leyti verður ekki séð, að Knutsdagur 10. júlí
hafi átt nokkurn sess á íslandi, og ekki kemst hann inn í íslensk almanök
fyrr en 1837, þegar Finnur Magnússon tekur að gefa út árlegt almanak,
sem að verulegu leyti var sniðið að danskri fyrirmynd.
Knútsdagur 7. janúar kemst mun fyrr inn í tímatal Islendinga. Hann
er að vísu ekki í almanökum Guðbrands biskups og Arngríms lærða frá
1576 og 1597, en hann er kominn í nokkur rímhandrit frá miðri 17. öld
og almanök Þórðar biskups Þorlákssonar frá 1671 og 1692. Þetta er
auðvitað eitt lítið merki um aukin dönsk áhrif samfara erfðahyllingu og
einveldistilskipun nálægt miðri 17. öld.
I rímhandritunum frá 17. öld stendur við 7. janúar ýmist Knútsdagur,
Kanuti dagur eða Kanutus, og í einu þeirra, AM 175, 8vo, er þessi
setning: S. Knut i hel sleginn 1130. í handriti frá 1704 stendur hinsvegar
Knútur hertogi, og svo er einnig í almanökum Þórðar Þorlákssonar, en
í almanökum Jóns biskups Árnasonar frá 1707 og 1739 einungis Knútur.
í almanaki sínu frá 1707 hefur hinn konungholli Jón hinsvegar breytt
gamalli minnisvísu um páskakomu á þá lund, að í stað
Þrjú ný frá Þrettánda
þarf minnast tungl finna
kemur
Þrjú ný frá Knút kongi
kannt minnast tungl finna.211
I Lesrími Odds Hjaltalín frá 1817 stendur Knútsdagur, og í almanaki
Finns Magnússonar frá 1837 stendur bæði Knútur hertogi og Knútsdagur
í sviga. Unt það orð er til eldra dæmi í Sjálfsævisögu sr. Þorsteins Pét-
urssonar á Staðarbakka (d. 1785), sem segir svo um andlát Bjarna Hall-
dórssonar sýslumanns á Þingeyrum í ársbyrjun 1773:
Vciktist sérdcilis með jólum vcturinn cftir. Lá scrdeilis um þann tíma, scm vant var
að halda jólaleiki, og andaðist kvöldið cftir Knútsdag, þá liann var vanur að gjöra á
stað gcsti sína úr veislunni.21
Hér virðist kvöldið eftir merkja að kvöldi þess dags, því að sam-
kvæmt æviskrám andaðist Bjarni sýslumaður 7. janúar. Rúmri öld síðar
minnist Guðmundur Jónsson frá Húsey í Hróarstungu á aftakaveður,
sem gerði þennan dag árið 1886:
Þá gerði hinn illræmda byl þann 7. janúar, sem kallaður var Knútsbylur, kenndur við
daginn, Knútsdag.