Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Ukioqatigiit

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 05.01.1986, Qupperneq 61

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 05.01.1986, Qupperneq 61
ELDBJÖKG 123 þáttum. Og um nafn tyllidagsins fer ekkert milli mála, því bæði er það tvítekið og tengt við eldsvoða sem skýringartilraun. Eins og séra Jón tekur sjálfur fram er ógerningur að fullyrða, hvort Þórdís Henriksdóttir og niðjar hennar hafa lagt sérstaka rækt við eld- bjargarmessu vegna cldsvoðans á Skriðuklaustri, sem varð laust fyrir 1600, eða hvort þessi siður lifði hjá fjölskyldunni af öðrum sökum. Henrik Gerkens (d. 1582) er talinn hafa verið frá Hamborg, en annars er lítið vitað um uppruna hans og lífshlaup eða hvenær hann kemur til íslands, fyrr en hann verður umboðsmaður konungsjarða í Borgarfirði og við Húnaflóa kringum 1570. Hann var reyndar bartskeri að iðn.2r> Hugsast gæti, að bæði nafn og venja hefðu borist hingað með þessum utlenda manni og haldist við hjá afkomendunum. En eins líklegt er, að hér sé um ævafornan sið að ræða, sem kynni að hafa öðlast endurvakn- ingu af áður nefndum eldskaða, t.d. vegna þess að hann hefði verið lagður niður eftir siðaskiptin og eldsvoðinn þá talinn refsing dulinna máttarvalda fyrir vanræksluna. Um sambærilegan sið í öðrum löndum er einungis vitað úr álíka ungum heimildum og bréfi séra Jóns Halldórs- sonar, og skulu þáu nú rakin. í suðvestanvérðri Svíþjóð og Suður-Noregi þekkjast allt frá því snemma á 18. öld svipuð heiti, sem oftast tengjast 7. janúar, en líka þrettándanum, tuttugasta degi jóla 13. janúar og jafnvel kyndilmessu 2. febrúar. Hér er um að ræða orðmyndirnar Ellbors Skahl, Eldsborgs Skal, 0lborskveld, 0lbors skaal, lldborgs skaal, 0lbærminne, Elbjor-Minde, Elbjorskvelden, Eldbjorgsminne og reyndar langtum fleiri afbrigði, a.m.k. í stafsetningu. f Færeyjum er frá 18. öld til orðtækið að drekka Herborgar- minni þriðjudaginn í föstuinngang (sprengidag), en yngri dæmi eru um að drekka Herbergaminni. Þetta heiti virðist hinsvegar ekki hafa komist inn í almanök á Norðurlöndum.26 Elst þessara heimilda er dómabók úr Bohúsléni frá réttarhöldum yfir tvennum hjónum, sem höfðu verið sökuð um viðurstyggilega heiðna hjátrúariðkun daginn eftir þrettánda dag jóla árið 1723. Sú útskrift er á þessa leið: Landsmannen Simon Dahlberg framstalte för Ratten Böndcrna Rasmus Ohlsson och Rasmus Andersson med baggc theras hustrur Ingeborg Mattsdotter och Barbro Parsdotter i Krogstad Prasteg. för thet the áhr 1723 dagen cftcr 13:de dag hiul skola föröfwadt wideskiepelse i thct the uthi en Skál lagdt öhl bröd kiött hár och naglar och thet uthi Elden ofrat sedan thc förut druckit Eldens Skáhl med then utlátelsen Ellbors Skáhl: Gud bcware wárt hus ifrán Eld ocli Brand och Thiufwe hand. Thenne wederstyggeliga widskicpclsc kunde the instámde icke förneka utan bcki- ándc att sá ár tillgánget som förbemált ár; men förklara att thet icke skiedt uti nágon
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.