Eimreiðin - 01.05.1898, Síða 3

83
skoðanir á hverju því máli er fyrir kynni að koma og greiða
skyldi atkvæði um.
Vjer skulum vona að þeir tímar komi, að mennirnir verði
svo þroskaðir. A þeim tímum verður aldrei hætt við því, að þing-
bundnar stjórnarskipanir og venjur verði vanbrúkaðar, og í raun
og veru verður þjóðin þá fyrst nægilega þroskuð til þess að hafa
þeirra full not, og þá fyrst verður rödd þjóðarinnar rödd guðs, af
því að hún vill þá það eitt, sem satt er og rjettlátt.
Því miður verður þess þó lengi að biða, að slíkri hugsjón
veitist framkvæmd, og sem stendur verðum vjer með kinnroða
að játa, að vjer erum harla langt frá takmarkinu. Urskurður
meirihlutans er ekki ætíð vottur um óskir og vilja þjóðarinnar,
og þótt vjer getum ekki hiklaust fallizt á skoðanir þeirra stjórn-
málagarpa og heimspekinga, er sagt hafa, að »meirihliitinn hefði
ætíð rangt fyrir sjer«, verðum vjer þó að játa, að hugtök eins og
t. d. »almenningsálitið«, »rödd þjóðarinnar«, »dómur meirihlutans«
o. fl. eru jafnvel á vorum dögum blátt áfram staðlaus hremmiyrði
og hugarburður, sem vjer höfum nú einu sinni vanizt á að brúka,
trúa á, óttast og þrælka undir; jeg vil jafnvel leyfa mjer að segja,
að þessi hugtök sjeu sem stendur enn staðlausari en tröll og for-
ynjur, þótt þau veki engu minni ugg og hjátrú; en ef vjer at-
hugum þau frá sjónarmiði lífeðlisfræðinnar og sálarfræðinnar,
verður optast reyndin sú, að þetta eru vanþroska hugsmíðar, er
myndazt hafa í sjúkum heila, afleiðingar nokkurra einkennilegra
atriða í sálarlífi manna, einkum hermihvatarinnar, og móttækileika
fyrir hugsanainnblástur.
Það er nú æltunarverk mitt í þessari grein, að færa stuttlega
sönnur á þetta frá sjónarmiði lífeðlisfræðinga, og þannig, ef til
vill, komast að þeirri niðurstöðu, að orðtakið: Vox populi, vox
dei sje með engu móti rjettmætt á vorum dögum, fremur en það
hefur verið það á umliðnum öldum, enda þótt vjer verðum stöðugt
að vona, að það megi öðlast fullt gildi í framtiðinni, þegar mann-
kynið hefur náð svo miklum andlegum þroska, að menn verða
ekki einungis gæddir hlýjum fjelagsanda, heldur og verða rjettsýnir
og sjálfstæðir, með öðrum orðum hafa fengið sjálfstætt manngildi.
Flestir munu hafa tekið eptir því, að því nær ætíð verður stór
breyting á mönnum þegar þeir koma saman í hóp; ef til vill hafa
þeir hver um sig reynzt oss alúðlegir, friðsamir og rjettsýnir
menn; en þegar þeir svo koma saman á mannamót, aðalfund eða
6*