Eimreiðin - 01.05.1898, Blaðsíða 24

104
þegar menn tóku að koma sjer upp svefnskálum og hættu að sofa i
eldhúsinu. Og sje þetta rjett ályktað, — en á því teljum vjer engan
vafa, — þá liggur nærri að álíta, að aðalákvæðin um brunabæturnar sjeu
enn eldri. Þessi ákvæði byrja sem sje tneð því, að ákveða sem grund-
vallarreglu fyrir brunabótunum, að í »hvers manns hýbýlum sjeu jafnan
3 hús, sem til skaðabóta sjeu mælt, ef upp brenna«, nefnilega stofan, eld-
húsið og búrið. f*ar sem nú hin eiginlegu bæjarhús upprunalega vóra
ekki fleiri en þessi þrjú hús, þá er það ljóst, að hugsunin hefur í fyrstu
verið sú, að öll hin eiginlegu bæjarhús eða íbúðarhús skyldu vera
mælt til skaðabóta. Akvæðið um að kjósa, hvort menn vildu heldur
vátr)íggja skálann eða eldhúsið, virðist því vera yngra en vátryggingar-
lögin sjálf, og þvi hafa verið bætt við þau seinna, er það tók að ger-
ast siður að auka tölu bæjarhúsanna, svo að þau urðu 4, sem sje auk
hinna þriggja fvrtöldu einnig sjerstakt svefnús eða skáli. Orðalagið í
ákvæðinu: »e/ maður á bæði eldhús og skála« o. s. frv. virðist
þó bera það með sjer, að þessi viðbót sje nokkuð gömul og hljóti
að stafa frá þvi tímabili, er enn var almennast, að bæjarhúsin
væru þrjú, en hitt undantekning, að þau væru fjögur. Að menn
hafa ekki viljað gera frekari breytingu og þannig vikið frá hinni eldri
reglu, að öll bæjarhúsin skyldu vera vátryggð, hefur þá líklega sumpart
komið til af þvi, að menn hafa álitið, að skaðabótarskyldan gæti hæglega
orðið of tilfinnanleg, ef hún hefði náð til allra fjögra bæjarhúsanna, og
og sumpart af þvi, að þar sem að eins sumir bændur áttu 4 bæjarhús,
en aðrir ekki nema 3, þá mundi það jafnaðarhlutfall, sem vátryggingin
var byggð á, hafa raskazt, með þvi að þeir, sem áttu 4 bæjarhús, hefðu
fengið meiri skaðabætur en þeir, er ekki áttu nema 3, ef brunnið hefði
hjá báðuvn, og hefði þá hinum fyrri verið ivilnað á kostnað hinna. —
Sje nú öll þessi skoðun á þessurn fornu brunabótarákvæðum rjett, þá
hljóta þau að stafa frá heiðni, og þá hlýtur líka skiptingin i hreppsfje-
lög að hafa verið komin á svo snemma, og einhvers konar sveita-
stjórnarskipun komin á fót, hvort sem hún hefur verið alveg eins og
hún varð síðar eða ekki.
Aptur álitum vjer, að ákvæðin um fátækraframfærsluna stafi ekki
frá heiðni, en hafi fyrst orðið til eptir að kristni var i lög tekin. Vor
skoðun er sú, að i heiðni hafi menn ekki haft neina lögbundna fátækra-
framfærslu, en að það hafi þá algerlega verið komið undir frjálsum
vilja manna, hvort þeir vildu hjálpa ómögum og þurfamönnum eða
ekki. Petta útilykur náttúrlega ekki, að menn, þegar hallæri eða þess
konar bar að hendi, hafi haldið fundi og á þeim komið sjer saman um
að hjálpa nauðstöddum nágrönnum sinum. En það hafa menn þá gert
annaðhvort af því, að menn hafa álitið, að velferð sveitarfjelagsins lægi