Eimreiðin - 01.09.1904, Síða 36

196
Árelíus eignar óttaleysi þeirra við dauðann »tómri þverúð«, sem
hefði þó átt að koma við skyldar taugar í þeim, og kveður það gagn-
stætt óttaleysi Stóunga, sem sé »göfugt og sprottið af skynsemi*.
Epiktet kveður það (IV, 7, 6) stafa af »vitfirring og vana«, en hon-
um hefur ranglega verið borið á brýn að hafa hnuplað frá kristin-
dóminum. Platóningar vóru hins vegar í þann veginn að verða
forystuskóli og kenning þeirra var veruleg trúarbrögð, ekki að
eins heimspekilegt kerfi, og áhugi þeirra á erlendum guðvísindum,
einkum guðfræði Austurlanda, hlaut að koma því til leiðar, að
þeir kyntu sér kristna trú, og af því vóru þeir nauðbeygðir til að
gera sér grein fyrir afstöðu sinni gagnvart henni, einmitt af því,
að kenningar þeirra áttu að svo mögru sammerkt með henni. Ur
hóp (Ný)-Platóninga eru og þau rit komin, er vér vitum eitthvað
að mörkum um.
Pótt Celsus sé oss því með öllu ókunnur maður, þá
verða rit hans þó meira virði af því, að hann heyrir til andlegri
stefnu, er drotnandi var í fornaldarlok. En af því að hann jafnframt
er rökfimur hugspekingur1 og gáfaður maður, þá getum vér vænst
þess að græða á lestri bókar hans mikilsverðan fróðleik á, hvað
það var, er Grikkir fundu kristindóminum til foráttu.
I innganginum kveðst hann vandlega hafa kynt sér rit kristinna
manna. I’að sætir og mestu furðu, hversu mikla þekking hann hefur
bæði á ritum hins gamla og nýja testamentis og fræðslu ýmissa annarra
trúflokka, einkum Gnostíka. Hann virðist og meðal annars þekkja öll
fjögur guðspjöllin, er hann segir: »Sumir hinna trúuðu hafa endur-
samið frumrit guðspjallanna þremur og fjórum og fleirum sinnum, til að
fá staðist árásir þær, er á þau yrðu gerðar«.
Hann hefur þar ádeilur sínar, er hann lætur Gyðing einn ráðast
harðlega á dæmisögur nýja testamentisins í samtalsformi. Jómfrúfæð-
ingin er skröksaga, er Kristur hefur sett saman til að leyna, hvemig í
öllu lægi, að móður hans hefði maður hennar skilið við fyrir hjóna-
bandsbrot. Að Jórdanskírninni, dúfunni og himnaröddinni eru ekki
önnur vitni en Jesús sjálfur og annar afbrotamaður, er hann vitnar til.
Barnamorð Heródesar og ferðalag hinna þriggja konunga úr Austur-
löndum er áþreifanlegur tilbúningur. Af hræðslu þeyttist Jesús sveit úr
sveit með 10—11 lítilmótlegum mönnum, hinum verstu tollheimtu-
mönnum og »skipurum« (gramur leiðréttir Órígenes: nei, fiskimönnum).
Pegar á bemskuskeiði var honum komið til Egiptalands til að forða
honum frá lífláti. Sá guð, sem tveim sinnum ómakaði engil sinn vegna
þess arna, hafði þá engin ráð með að bjarga syni sínum, ef hann
væri heima. Hið sanna er, að Jesús hefur dvalið í Egiptalandi til að
1 = Tænker.