Eimreiðin - 01.05.1908, Blaðsíða 4

84
stöðu allir saman, þeirri einu niðurstöðu, er nokkuð sjálfstæðis-
pólitískt vit er í, og gerðu heyrum kunnugt, að slíkværi merking
ávarpsins. Og ekki verður annað séð, en að hinir reglulegu
ávarpsmenn hafi fylgt þessari stefnu síðan og haldið henni fast
fram. Er með þessu, að eigi litlum mun, breytt yfir »bresti«
ávarpsins, sem síðan má telja sjálfstæðis-ávarp.
Nokkru eftir útkomu blaðamanna-ávarpsins birtu 20 þingmenn
stjórnarflokksins, þar á meðal þeir, er skrifað höfðu undir ávarpið
(sem blaðamenn) með fyrirvara um áðurnefnt atriði, »yfirlýsing«
(17. des.) um það, að þeir (þrátt fyrir ávarpið) héldu sér við
»þann samkomulags-grundvöll, sem þingmenn af öllum flokkum
komu sér saman um í Danmerkurförinni«, ennfremur, að þeir væru
eigi samþykkir fyrsta þingmanni Árnesinga (ritstj. Pjóðólfs), sem
ritaði undir ávarpið fyrirvaralaust. Hver sá »grundvöllur«, ná-
kvæmlega tiltekinn, hafi verið, sem »lagður‘ var í þingmannaför-
inni til Danmerkur, er víst engum til fullnustu ljóst enn þá; en
víst var: I fyrsta lagi, að það var enginn s jálfstæðisgrundvöllur,
og í öðru lagi, að enginn af Danmerkurförunum gat bundið þjóð-
ina til fylgis við hann, enda hefir ekki heldur það komið fram, að
þeir hafi einu sinni »bundið« sjálfa sig, þótt þeir hreyfðu lauslega
ýmsum atriðum »sambandsmálsins« á skemtiferðalagi. Lítið mark
varð því að þessari yfirlýsingu, og ávarpsmenn stjórnarmegin virt-
ust (eftir ýmsum orðum þeirra að dæma), er á leið veturinn, ekki
fráleitir því, að hagræða skoðunum sínum eftir því sem málið
ræddist og skýrðist.
þannig var ástatt orðið um sjálfstæðis-skoðanir hinna leið-
andi manna í flokkunum, er vora tók 1907; en að ástandið var
þó komið í þetta horf, er alls ekki var óvænlegt, úr því sem var
að ráða, var mestmegnis að þakka hinum greinilegu umræðum
um málið, er ýmsir menn lögðu skerf til og vikið skal að síðar.
Svo sem ráðið verður af framanskráðu, mátti skilja orðin
»frjálst sambandsland« á tvennan hátt, — en ekki heldur, í
grundvallaratriðinu, nema tvennan: Sambandsland er hugsanlegt í
ríkinu og »frjálst« getur það kallast (með hinni teygjanlegu merk-
ingu þess orðs), að svo miklu leyti sem það er ekki kúgað,
þrælkað eða þvíuml. En með þessum skilningi, að Island sé frjálst
sambandsland í ríkinu danska, er fallist á innlimunina, og með
samningum á þeim grundvelli er hún viðurkend lögformlega. Pvi
að land í ríkinu er = innlimað í ríkið. Pessvegna var sjálfsagt