Eimreiðin - 01.05.1908, Side 24

104
gleðilegt, að félagið þó í fátækt sinni líka á þenna hátt reyndi til
að uppfylla tilgang sinn eftir i. grein laganna »að styðja og styrkja
íslenzka tungu og heiður hinnar íslenzku þjóðar.«
þrátt fyrir alla þessa miklu örðugleika, þrátt fyrir heilsuleysi
og stutt líf, varð Jónas Hallgrímsson ágætur náttúrufræðingur með
miklum hæfilegleikum, skarpvitri athugunargáfu og ágætri dóm-
greind, en þessir hæfilegleikar eru skáldunum sjaldan gefnir. Pó
eigi sé hægt að jafna Jónasi saman við aðra eins náttúrufræðinga
eins og Eggert Ólafsson og Svein Pálsson, af því hann varð svo
skammlífur, þá varð árangurinn af störfum hans þó allmikill; hef ði
líkaminn verið hraustur,. hefði Jónas eflaust orðið framúrskarandi
vísindamaður.
Jónas varð frumkvöðull þess, að allmikill fróðleikur um Island
safnaðist saman í sóknalýsingum og veðurbókum, og eru þeir
fjársjóðir enn lítt notaðir; hann ritaði eldfjallasögu, sem var miklu
betri en það, sem áður hefði verið ritað um það efni, hann samdi
ágætar skýrslur um brennisteinsnámur og hafði glögt auga fyrir
jarðfræði landsins, og var hinn fyrsti, sem sýndi þýðingu grá-
steinshrauna á Islandi, aldur þeirra og hlutfall til annarra jarð-
myndana; Jónas var hinn fyrsti, sem rannsakaði kaldaversl á Is-
landi og hitageislun jarðvegsins, og hefir hvorugt verið rannsakað
síðan; han gjörði ýmsar mikilsverðar athuganir um jarðfræði og
landfræði einstakra héraða, þó honum ekki entist aldur til að koma
því í eina heild; hann athugaði ýmislegt, er snertir dýralíf, og
safnaði náttúrugripum, hann ritaði einnig skýrslur um fornmenjar
á íslandi o. s. frv. Pó Jónas Hallgrímsson ekki gæti framkvæmt
það, sem hann ætlaði sér, þá hefir hann þó, þrátt fyrir stuttan
starfstíma og heilsuleysi, aukið þekkinguna um náttúru Islands á
ýmsan hátt.
Pað er enginn efi á því, að það hefir mjög aukið þunglyndi
Jónasar Hallgrímssonar hin seinustu ár, að vonir hans brugðust,
að hann sá fyrir fram, að honum var ómögulegt að framkvæma
lífsstarf sitt, sem hann hafði haft svo eldlegan áhuga á; andinn
var að sönnu reiðubúinn, en holdið var veikt; guðmóður vísind-
anna varð að lúta í lægra haldi, þegar líkaminn bilaði. Jónasi
mun þá varla hafa dottið í hug, að ljóðmæli hans og ritsnild
mundu hafa verulega þýðingu til frambúðar fyrir hina íslenzku
þjóð, að minsta kosti ekki aðra eins þýðingu og raun varð á;
ekki sést, að neitt hafi vakað fyrir meðvitund hans í því efni, en