Eimreiðin - 01.05.1908, Blaðsíða 30

I IO
sandi bygð, bæði að því er snertir skáldin yfirleitt og eins hin ís-
lenzku, og hún er að auki hættuleg allri þroskaviðleitni.
Hvað er það, sem gerir menn tíðast að skáldum? Eðlisgáfan,
munu sumir svara; og að vísu er hún nauðsynleg með, en hún er
ekki einhlít, því að »gáfur« fá einatt ekki neytt sín, geta ekki brotist
út, afhjúpast. Aðrir (og þar á meðal Guðm ?) mundu að líkindum
halda því fram, að allsnægtir og góða daga, áhyggjulaust líf, þyrfti til
þess, að skáldgáfan blómgaðist og bæri ávöxt. En þetta er misskiln-
ingur. Það sem alla jafna gerir menn að skáldum er: Þrautir og bar-
átta; í skáldskapnum eins og öllu öðru, upp á tindinn verður ekki kom-
ist nema með erfiðismunum — per ardua ad astra! Fjölmörg mæt-
ustu skáld heimsins hafa orðið að berjast fyrir lífinu, jafnvel orðið að
þola neyð; en einmitt vegna þess hafa þau getað framleitt ódauðleg
verk, að þau sjálf urðu að taka þátt í baráttu og striti lífsins: Þau
reyndu neyð og gátu því sagt frá neyðinni — þau gátu sagt frá líf-
inu, þjáningum þess og gleði, því að gleðin fylgir ekki ætíð sællífinu.
Og það er lífið, eins og það er hér á jarðríki, sem á að vera við-
fangsefni skáldanna; sú »þyrnum stráða« hlið þess eigi síður en hin,
er spegilfögur virðist, því að menningaráhrif þeirra eru þar einna
mikilsverðust. Þar sem knýjandi hugsanaafl er inni fyrir, þar sem
reynsluþrunginn áhugi brýzt um, hamlar »tímaleysi« sjaldnast því, að
í ljós verði látið, sem í bijósti býr. Menn geta hugsað, þótt þeir
sitji ekki altaf með pennann í hendinni, og þeir sem eru listhæfir
þurfa ekki óratíma til að setja fram hugsanir sínar.
Og sannast þetta ekki á sjálfum íslenzku skáldunum, svo ekki sé
lengra leitað? Sannast þetta ekki á sjálfum Guðmundi á Sandi? Hvernig
er hann orðinn skáld og hvað er það af skáldskap hans, sem mest er
um vert? Mundu það ekki vera hörkur tilverunnar, sem skáldgáfa
hans hefir þróast við, og mundi gildi hans ekki einmitt vera þar, sem
hann kveður um klaka lífsins? Vafalaust! Eða hyggja menn, að skáld-
fákur hans hefði þrifist betur og orðið fjörugri við troðinn stall alls-
nægtanna, þar sem ekki þekkist þröng í búi, þar sem sofið er vært
og áhyggjulaust fyrir morgundeginum, þar sem nóg er að éta án þess
að strita: Guðmundur meira skáld, ef hann hefði fæðst jarðeigandi og
alist upp sem erfingi ásauða í hundraðatölum ? Nei, það held ég ekki.
Mér er næst að ætla, að hann hefði þá alls ekki orðið skáld.
Og finnast ekki dærai þess heima á íslandi, að maður, sem orti
með fágætu fjöri, aðdáanlega, meðan hann að flestra vitund átti í
basli (erlendis), misti flugtakanna, að því er virðist, og varð sem horf-
inn öllu skáldmagni, er landssjóður fór að xhlynna að honum« ?
Það sézt því, er nokkurri athugan er beitt, hversu sú skoðun er
í lausu lofti, að því að eins geti skáldin notið sín, að þau lifi eins og
»blóm í eggi« og alin sé önn fyrir þeim — sjálf eigi þau aðeins að
»skálda og skrifa!« En hér við bætist og, að þessi »barlómur« er,
eins og áður hefir verið tekið fram, hættulegur bæði einstaklingunum
og þjóðfélaginu; miðar að því að telja dug úr þeim, er að upplagi
væru fúsir til þess að brjótast áfram á eigin spýtum, og verður þannig
til þess að ræna þjóðina kröftum: Deyðing á kjarki einstaklinganna,
eyðing á afli þjóðfélagsins. —