Eimreiðin - 01.05.1908, Blaðsíða 32

112
Sögnefnið er því ærið og mikilvægt. Og vel er, að höf. hefir
valið það hlutverkið að lýsa eymdartilveru konunnar í lífsstríðinu,
því að, enn sem komið er, er hún »sá er minna má«.
En meðferð efnisins — þessa líftekna og raunkenda efnis?
Höf. hefir komið frásögninni í eins konar æfisöguform, er sú per-
sóna sjálf segir frá, sem sagan er um. Gæti auðvitað vel á þessu farið,
en afarhætt er við, að þess háttar sögur verði um af einræmislegar —
alt í sama tón, alt séð með sömu augunum; væri höf. hægra að láta
miklu fleira koma til greina, mætast, rekast á, andstæður í skoðunum
og athöfnum, ef hann leiddi fleiri verur talandi en eina fram á sjónar-
sviðið og gæfi þeim fult frelsi. Þá gæti höf. betur hulið sig og látið
persónur sínar lifa sjálfstæðu lífi. í’essa einræmis kennir í sögunni
að nokkru, og það er skoðun mín, að auk þess sem það gerir hana
fjörminni, en hún að líkindum ella hefði orðið, þá geti sannleika
hennar einnig orðið það óhagur, að Ólöf segir sjálf frá öllu; menn
geta rengt frásögnina.
En einmitt sökum þessa, að aðeins ein manneskja talar, hefir
höf. auðveldar tekist að koma að öllum sínum einkennum í
hugsunar og stílshætti. Ólöf þarf aldrei að hugsa og tala öðru
vísi en Ólöf, og Ólöf verður þar alloftast — Guðm, Friðjónsson. í’etta
raskar ekki gildi sögunnar að áreiðanleik í mínum augum, því að
Guðm. þekkir það, sem hann skrifar um. En þeim, sem ekki þykir
neitt varið í að fá heila bók fulla af ummerkjum »sérvizku« Guð-
mundar á Sandi, verður þetta til lítillar hugarhægðar. Menn þurfa að
hafa vanist Guðmundi, til þess að þeim geti fallið einkenni hans í geð;
hann velur hugsunum sínum einatt svo hjáleitan og, að því er sumum
þykir, svo fráleitan búning.
Á þessa »hlið« Ólafar hefir verið ráðist allóvægilega: Gys gert
að orðfæri höf., líkingum hans, »smekkleysi«, með því að rífa ýms
orðatiltæki og nokkrar setningar á stangli út úr bókinni og hampa
þeim framan í fólk ásamt »viðeigandi skýringum«. En slíkt eru mark-
leysu ritdómar. Að sínu leyti alveg á sömu bók lærðir og ritdómar
Kolskeggs hér um árið (um kvæði Guðmundar), sem var dáindisgott
og að mörgu skemtilegt sýnishorn þess, hvernig ritdómar eiga ekki
að vera skrifaðir, ef þeir eiga nokkurt réttmæti að hafa.
Að sjálfsögðu má talsvert að orðfærinu finna. Ekki það, að það
sé óíslenzkulegt, eða hinar mörgu líkingar sé gripnar úr fjarlægum
hugmyndageimi! Rammíslenzk eru flest orðatiltækin, líkingarnar í sam-
ræmi við átthaga atburðanna. En óvanalegar og því óviðkunnanlegar
eru sumar setningar höf., vafasamt, hvort þær geta talist samkvæmar
eðli málsins, eins og það líka er vafasamt, hvort líkingar hans eru
allar viðeigandi.
Til dæmis:
»Tók til að gera meiri kröfur til mín«, ætti að vera: tók að
gera o. s. frv. Ekki »að taka fyrir sig verkin«, heldur taka að sér.
Að tala um að »sakir standi« er ekki rétt mál. »Snúðaði að mér«
á líkl. að vera — svarf að mér? Sagt er alment: bera e-n (e-ð) fyrir
brjósti (ekki sbrjósti sinu«), sömul. kensla fór fram (ekki »kensla var
háð«), bera í bætifláka fyrir e-n (ekki »fyrir e-m«). Sumstaðar segir