Eimreiðin - 01.05.1908, Blaðsíða 65

45
Ritsj á.
Í'ORV. THÓRODDSEN: LÝSING ÍSLANDS. I. Khöfn. 1907.
Þetta er byijun á miklu riti og merkilegu, sem menn hafa lengi
þráð, en enginn treyst sér til né heldur verið fær til að rita hingað til.
Jónas Hallgrímsson áleit það eitt af því nauðsynlegasta og fyrsta, sem
gera þyrfti, að semja fullkomna lýsingu á landinu og hafði einsett sér
að vinna að henni af öllum kröftum. En honum entist ekki aldur til
að sýna, hvað hann hefði getað í því efni, enda er hætt við að van-
efnin hefðu reynst talsverð, þótt honum hefði orðið lengra lífs auðið.
Því þótt örðugleikarnir á að semja slíka bók, svo viðunandi sé, séu
nú miklir, þá voru þeir þó margfalt meiri á hans dögum, jafnlítt og
landið, strendur þess og hafið í kringum það var þá enn rannsakað.
Síðan hann leið hefir afarmikið verið gert í þessu efni, þó mikils sé
enn í vant, svo að fullnægjandi sé. En ekki er það lítils vert að fá
nú í einni bók greinilegt yfirlit yfir alt, sem menn nú vita um ísland.
Og það fá menn óefað í þessari bók; því af öllum núlifandi mönnum
er enginn jafnfróður í þessum efnum eins og prófessor Þorv. Thoroddsen,
sem bæði hefir sjálfur ferðast um alt landið og skoðað það með eigin
augum, og líka þekkir alt, sem aðrir hafa rannsakað og um það ritað
bæði innanlands og utan.
það ber það líka fyllilega með sér þetta 1. hefti, að þetta verður
stórmerkileg bók, sem mikið er að græða á fyrir alla. Því á því þurfa
einmitt allir að halda, að fá sem bezta þekkingu á landinu, sem þeir
búa í. Hún er nauðsynlegt skilyrði fyrir því, að menn læri að búa í
landinu og geti hagað sér samkvæmt þeim náttúruskilyrðum, sem fyrir
hendi eru. Og í því efni má margt og mikið læra af þessu eina hefti,
hvað þá heldur af öllu ritinu, þegar það verður fullbúið.
í þessu hefti er fyrst skýrt frá hnattstöðu íslands og stærð, lýst
sjónum í kringum landið (dýpi, botni, eðli, lit, hita, hreyfing, straumum,
ísreki o. s. frv.) og ströndum þess (áhrifum sævar á ströndina, lóna-
myndun, flóum, fjörðum, nesjum, höfnum, eyjum o. s. frv.) og loks
landslagi yfirleitt (almennri fjallalögun, blágrýtisfjöllum, móbergsfjöllum,
hellum, yfirborðsmyndunum, söndum, dalamyndun, skriðum, botnum
o. s. frv.). — Er þar ekki hvað minst varið í lýsinguna á hafinu 1'
kringum landið, þó hitt sé líka mikil kostafæða, ekki sízt þar sem
framsetning öll og stíll er frábærlega lipur.
Óþægilegar prentvillur virðast að hafa slæðst inn á bls. 101. Þar
stendur, að Bálkastaðanes gangi fram »vestan« við Hrútafjörð og skilji
hann frá Miðfirði. Hér mun eiga að standa »austan«. Þar stendur
og að Blönduós sé »vestan« við Húnafjörð, en á víst að standa »austan«,
sem allir geta séð af uppdrætti landsins.
í heftinu eru 24 myndir til skýringar og skilningsauka og auka
þær að mun gildi bókarinnar.
V. G.
10