Eimreiðin - 01.05.1908, Síða 66

146
JÓN ÞORKELSSON OG EINAR ARNÓRSSON: ríkisréttindi
ÍSLANDS. Skjöl og skrif. Rvík 1908.
Milliríkjanefndarmönnunum íslenzku hefir verið legið á hálsi, af því
að þeir hafi ekki lagt neinar drögur fyrir, að slík bók sem þessi yrði
samin. Það sést að vísu ekki á formálanum og verður ekki ráðið af
neinu, er á prenti hefir birzt, að hún sé rituð að undirlagi þeirra. En
ég tel víst, að þetta stafi af því, að hinir háttvirtu nefndarmenn hafi
svo snemma orðið þess áskynja, að bókin væri í vændum, að tilstillis
þeirra þurfti ekki við. Það var orðið þjóðkunnugt heima, löngu áður
en þeir létu í haf, að danskur vísindamaður fékst við rannsóknir á
því atriði málsins, er hún fjallar um, og að hann hafði bók í smíðum
um efni hennar. Það dugir því ekki að drótta slíku hirðuleysi að
jafnalvörufullum áhugamönnum og ráðsettum og gagnhygnum stjórnmála-
skörungum og þessum trúnaðarmönnum þjóðar vorrar — nefndar-
mönnunum — að þeir hafi ekki haft neinn hug á viðbúnaði við
opinberum andsvörum gegn afneitun Dana á íslenzkum ríkisréttindum.
Slíkt er landsins »útvöldu« alls ekki ætlandi.
Sumum kann að virðast lítil þörf á slíkum ritum og rannsóknum.
Sjálfstæðismál vort eigi að útkljá eftir því sem oss sé nú hollast og
haldkvæmast, en ekki samkvæmt fornum réttindum og gömlum lagaboð-
um. Slíkt stoði oss og lítið, ef ágreiningur gerist með oss og Dönum
um sjálfstæði vort og sjálfstjórn. Aflið eitt og valdið skeri þá og skapi
um viðskifti vor og þeirra. Ég held að mig misminni það ekki, að
brytt hafi á líkum skoðunum og ummælum meðal sumra stjórnarliða. Það
er auðvitað hverju orði sannara, að máli þessu á að ráða til að lykta
samkvæmt réttum þörfum vorum nú, en ekki samkvæmt gömlum
sáttmálum og ákvæðum, er ef til vill hafa aldrei átt við eða eru
nú orðin úrelt og ótæk, þótt þau hafi verið hin þörfustu á þeim tímum,
er þau voru samþykt og samin. Þessu hefir og ekki verið neitað,
hvorki af Landvarnarmönnum né öðrum. Vér eigum heimting á, að
öllum sjálfstæðiskröfum vorum sé sint, ef vér viljum varpa oss þeirri
byrði á bak, er af því leiðir, og þær reka sig ekki á alþjóða-heill og
bagsmuni, hvað svo sem gömul og gildandi lög kunna að skipa fyrir
um þau efni. Það eru siðferðis-réttindi vor, er öllum sögulegum og
lagalegum landsréttindum eru æðri. En það er samt mikill og meinlegur
misskilningur, að lagaleg réttindi séu einskis virði. Það er satt að segja
mesta furða, að bornar skuli brigður á verðmæti þeirra. AUir vita, að
einstaklingunum þykir ekki að þvf, er þeir geta lögtrygt sér siðferðis-
réttindi sfn, hversu skýlaus sem þau eru, gert þau líka að lagaréttindum.
Að vísu er nokkru öðru máli að gegna, er þjóðir eiga í hlut. Það er
hvorki til alþjóða-dómstóll né alþjóða-framkvæmdarvald. Einstökum
þjóðum veitir að því leyti ólíku hægra að brjóta lög hverri á annarri,
en einstaklingunum hverjum á öðrum. En alt fyrir það eru lagaleg
réttindi dýrmæt hverri þjóð og ekki sízt smáþjóðum, er veitir ekki af
að týgja sig sem traustustum verjum, að föng eru á. Sáttmálar og
samningar þjóða og ríkja í milli eru oftast færðir í letur, hvort sem
þeir eru birtir í lagaformi eða ekki. Það verður því að mun auðveldara
að skera úr því, ef lagaréttindi eru rofin og að engu höfð, heldur en
ef það eru siðréttindin ein, sem traðkað er. En það mælist ekki vel