Bókasafnið - 01.06.1996, Page 47

Gamli og nýi tíminn mœtist. (Ljósm.: Edda Sigurjónsdóttir).
langa ítarlega athugun og samanburð milli helstu bóka-
safnskerfa loks tekin ákvörðun um að velja breska bóka-
safnskerfið Libertas fyrir þjóðarbókhlöðusöfn. Var gengið
frá samningum við SLS Informadon systems Ldt. 30 apríl
og innlendum aðila um kaup á vélbúnaði 10. maí 1990 og
kerfið tengt neti Háskóla íslands síðar á því ári. Að undan-
genginni samkeppni hlaut kerfið nafnið Gegnir hér á landi.
Spjaldskráning leggst af
Spjöld fyrir tölvuskráð efni voru reglulega prentuð fyrir
skrár safnanna allt til 1990, er prentun var hætt úr
BiblioFile nema fyrir útibú Háskólabókasafns sem enn
þurftu á þessari þjónustu að halda um hríð. Disklingaskrár
voru þá látnar brúa> að bilið uns almenningsaðgangur
Gegnis var opnaður sumarið 1991 og var skráningarþáttur-
inn svo tekinn í notkun þá um haustið. í ársbyrjun 1992
voru settir upp skjáir í mörgum útibúum og þar með voru
spjaldskrár þeirra einnig úr sögunni.
Færslur úr ýmsurn áttum fluttar í tölvukerfi
Uppruni færslna í Gegni er af margvíslegum toga. Saztec
lét draga hluta tölvufærslnanna út úr erlendum gagnabönk-
um, fyrst og fremst úr UTLAS gagnabankanum (Uni-
versity of Toronto Library Automated System) en einnig
var leitað í öðrum gagnabönkum, svo sem OCLC (Online
Computer Library Center). Það sem ekki fannst tölvuskráð
var slegið inn skv. áðurnefndri forsögn sem bundin var í
samningi. Fyrirtækið afhenti síðustu tölvufærslurnar á seg-
ulböndum árið 1991. Allar færslurnar frá Saztec voru vél-
lesnar inn í kerfið ásamt öðrum færslum safnanna í tölvu-
tæku formi, svo sem úr „Ómark“, sem notað hafði verið
fyrir íslenska bókaskrá, og BiblioFile. Er því verki lauk var
búið að snúa meginhluta spjaldskráa um erlend rit safn-
anna beggja í tölvutækt form og flytja í Gegni ásamt ís-
lenskum ritauka síðasta áratugs (1979-90) og Samskrá um
erlend tímarit (NOSP).
Tölvutaka íslensks efnis afiur í tímann
Það var augljóst frá upphafi að hagkvæmast væri að
vinna að tölvuskráningu íslenska hlutans hérlendis. Vitað
var að lítið myndi finnast af íslenskum færslum í erlendum
gagnabönkum og auk þess yrðu þær aldrei eins vandaðar og
ítarlegar og krefjast þyrfti fyrir þjóðbókasafn. Gerð var til-
raun hér heima með skönnun spjaldskártexta, færslna úr
Árbók Landsbókasafns íslands, íslenskri bókaskrá og
Ritaukaskrá Landsbókasafns í tölvutækt form. Ymsir ann-
markar á þeirri aðferð komu í ljós, spjöld höfðu verið leið-
rétt með mismunandi leturgerðum, letur úr spjaldafjölrit-
urum var oft of feitt, þannig að ð og ó og fleiri stafir sem
líktust hver öðrum runnu saman. Og í útgefnum bóka-
skrám höfðu markvisst verið notaðar ýmsar leturgerðir til
þess að greina á milli bókfræðiatriða. Það reyndist því erfitt
að kenna skannanum svo margháttaðan lestur sem þurfti
og var horfið frá þeirri hugmynd og þess í stað ákveðið að
slá handvirkt inn það sem ekki var þegar til í tölvutæku
formi.
Skráningarþáttur tekinn í notkun
Notendatölvur voru settar upp í báðum söfnunum árið
1991 og afturvirk tölvuskráning á íslensku efni hófst þá um
haustið, er skráningarþáttur kerfisins var tekinn í notkun
(1. okt. 1991). Samþykki ráðuneyta hafði þá fengist til að
ráða sérstakan viðbótarmannafla til þessa mikla verks og
skiptu söfnin með sér verkum samkvæmt áætlun. Síðan þá
hefur verið unnið óslitið að afturvirkri skráningu íslenskra
rita. Nú, tæpum fimm árum síðar er búið að skrá mikinn
meiri hluta íslensks efnis í samrunasafninu, en það hýsir
eins og kunnugt er meginhluta íslenskrar útgáfu. Allt efni á
Bókasafnið 20. árg. 1996 47