Dagblaðið Vísir - DV - 30.12.1981, Qupperneq 10

10
DAGBLADIÐ & VÍSIR. MIÐVIKUDAGUR 30. DESEMBER 1981.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
John Anderson, fyrrverandi forsetaframbjóðandi ÍUSA:
Ennmeðaugun
áHvfta húsinu
„Ég reiði mig á að augu margra muni opnast er fram líða
tímar."
John Anderson er einn af litríkari
bandarískum stjórnmálamönnum.
Hann segir kornbændum að hann sé
fylgjandi kornsölubanni til Sovétríkj-
anna, byssueigendum að hann sé á
móti sölu skambyssa og lætur taka
mynd af sér þar sem hann situr á
hnjám styttunnar af Abraham Lin-
coln í Washington. Hann neitar að
kyssa börn og segir yfirleitt enga
fimmaurabrandara í ræðum sínum.
Þessu eru Bandarikjamenn ekki van-
ir. Fyrir um 15 árum var Anderson
einn íhaldssamasti þingmaður
Repúblikanaflokksins. Þá byrjaði
hann að færast til vinstri. Þegar hann
bauð sig fram til forseta á siðasta ári
var hann talinn frjálslyndur.
Washington flokkar hann sennilega
sem róttækling nú.
Dæmisem
gengurekki upp
Anderson hefur verið virkur gagn-
rýnandi Reagan-stjórnarinnar. Hann
má ekki heyra á nafn forsetans
minnzt svo hann byrji ekki að hella
úr skálum reiði sinnar. „Reagan er
hið óbreytta ástand holdi klætt,”
'segir hann við fréttaritara DV, þar
sem við erum að tala um bilið milli
ríkra og fátækra þjóða. „Hann vill
ekki breyta Alþjóðabankanum.
Hann vill ekki breyta Alþjóðafjár-
festingabankanum. Þetta er ekki
nógu gott. Við búum í heimi þar sem
hið.hlutfallslega bil milli hinna ríku
og hinna fátæku heldur áfram að
aukast. Ég held að þetta skapi hættu-
legra ástand með hverjum áratugnum
sem líður. Og fyrir Reagan að halda
að við getum grafið okkur niður og
sagt nei, aldrei, nei, við viljum ekki
breyta aðferðum okkar sem sumar
eru yfir 40 ára gamlar er afneita
framtíðinni.”
Anderson er líka óánægður með
efnahagsstefnu Reagans innanlands.
„Við höfum tvær stefnur sem rek-
ast algerlega á. Önnur er útþenslu-
stefna — lægri skattar — og hin að-
haldsstefna — háir vextir. Efnahags-
stefnan er læst milli þessara tveggja
mylluhjóla og því er hún í molum.”
Samhyggjan getur
splundrazt
Fyrir tæpum tveimur áratugum
greiddi Anderson atkvæði á þingi á
móti öllu því sem gat hugsanlega
bætt aðstæður hinna fátækari. Hann
var á móti ókeypis mat til skóla-
barna, aðstoð við aldraða til að
greiða lækniskostnað þeirra og hverri
þeirri fátækraaðstoð sem demókratar
reyndu að fá samþykkta í þinginu.
Nú kveður við annan tón.
„Ég hef miklar áhyggjur af því að
samhyggjan í þessu landi. . .
splundrist,” segir hann nú. „Ég vil
ekki vera spámaður dómsdags og
eyðingar og spá því að þetta endi í
óeirðum, en það gerðist á sjöunda
áratugnum og getur vel gerzt aftur á
þeim níunda. Sérstaklega ef þeir fá-
tæku örvænta um að þeir geti látið
enda mætast og Reagan helduráfram
harðlínustefnu sinni.”
Stefna hans í hernaðarmálum er
jafneinbeitt. Anderson segir að það
sé verið að leika sér að eldi þegar sagt
er að vígbúnaðarkapphlaup sé bezta
leiðin til að komast að samninga-
borðinu.
„Það er hægt að byggja svona upp
hernaðarmátt þangað til annar aðil-
inn í örvæntingu hugsar sem svo:
„Jæjavið skulum sjá hvort við get-
um ekki með einni snöggri aðferð
náð yfirhöndinni og útilokað að and-
sla:ðingurinn geti svarað í sömu
mynt”.
Anderson heldur því fram að
Bandaríkjastjórn sé „að pota stafi á
milli rimlanna í búrinu að rússneksa
birninum” og kallar það „götu-
strákaaðferðir”.
„Sovétmönnum finnst þeir vera
hræðilega óöruggir og þegar við til-
kynnum mynduglega að við skorum á
þá i vígbúnaðarkapphlaup þá halda
þeir auðvitað að við séum að notfæra
okkur kringumstæðurnar.
Við erum að afhenda Sovétríkjun-
um á slifurbakka málefnið sem ætti
að vera okkar. Að við séum friðsælt
lýðræðisríki. Að okkar velferð bygg-
ist ekki á viðhaldi hernaðarvalds
heldur á vilja fólksins. Með þessu er-
um við að framleiða friðargöngur
eins og Evrópa hefur ekki séð áður á
eftirstríðsárunum. Mér finnst það
skelfilegt að land okkar skuli í hugum
manna vera myndað sem sérlega
árásargjarnt og ábyrgðarlaust land.
Ég held að núverandi ríkisstjórn
verði að bera mikla ábyrgð á þeirri
röngu mynd af Bandaríkjunum.”
Aiþjóðastjórn
Þess háttar gagnrýni á Reagan-
stjórnina hefur ayðvitað oft heyrzt.
Óánægja Andersons með rikisstjórn-
ina gerir hann ekki einstakan meðal
bandarískra stjórnmálamanna. Það
er sú lausn sem hann boðar á vanda-
málum heimsins sem einkennir hann.
Anderson finnst að við ættum að
fara að hugsa um alþjóðastjórn, sem
ti| dæmis gæti úthlutað auðlindum.
„Við tölum bara um að setja nógu
mikið hervald í Mið-Austurlönd til
að stöðva Sovétmenn. Það getur ver-
ið að þeir hafi einhverjar áhyggjur
líka. Að það geti verið samsæri um
að neita þeim um aðgang í Persafló-
ann. Það er ekki ósanngjarn ótti hjá
þeim og við ættum að vera reiðubún-
ir að tala um framtíðarúthlutun auð-
linda í heiminum þannig að þeir geri
sér grein fyrir að við ætlum ekki að
neita þeim um aðgang með valdi.
Með því að vera svolítið alþjóðlegri í
máli og gerðum getum við sýnt Sovét-
mönnum að þeir muni ekki verða út-
undan. Þannig mundi ég fara að
þessu en slíkur hugsunarháttur er al-
gerlega útlendur þessari ríkisstjórn,”
segirAnderson með áherzlu. Hann
virðist hafa gaman af að tala um
hvað þurfi að gera.
Annað forsetaframboð
Hann verðu órólegri þegar ég spyr
hann hvað hann ætli að gera — í
sambandi við næstu forsetakosning-
ar. Hann segist ekki geta útilokað
annað framboð; hann hafi svo miklar
áhyggjur af stefnumálum núverandi
ríkisstjórnar. „Ég veit ekki hvað ég
mun gera eftir 3 ár,” segir hann. „Ég
vil fá að. . . þjóna landi mínu á hvern
þann hátt sem ég tel hagkvæmast-
an.”
En þegar við höldum áfram sam-
tali okkar verður greinilegt að for-
setakosningarnar eru honum ofarlega
í huga. Ég spyr hann um þá kenningu
að fólk hafi ekki endilega kosið
Reagan af því að hann væri íhalds-
samur heldur af því að þeir vildu
breytingu frá Carter.
Anderson samþykkir það. „Og ég
reiði mig á þá staðreynd að augu
margra muni opnast er fram líða tím-
ar og fólk geri sér ljóst að hlutirnir
breyttust, en ekki ti hins betra.”
En ef það er satt, er þá nokkur
þörf fyrir fleiri flokka? Er ekki annar
alltaf valkostur fyrir hinn?
„En demókratarnir hafa engan
valkost umfram repúblikana. Þeir
seldu sig eiginhagsmunasamtökunum
jafnvel verr en repúblikanarnir þegar
þeir greiddu atkvæði með skatta-
frumvarpinu síðasta ágúst. Mondale
gagnrýndi Vestur-Evrópuríkin nýlega
fyrir að vigvæðast ekki nóg. Hann
hefur ekki, né hafa aðrir leiðtogar
Demókrataflokksins, látið í ljósi við-
Hka áhyggjur og ég hef látið í ljósi við
big-
I stað þess að tala einungis um her-
vald verðum við að geta nálgazt
spurninguna um frið og stöðugleika á
allt annan hátt,” bætti Anderson við,
Anderson hefur átt heima í
Washington síðastliðna áratugi. Það
sem einkennir kannski þá borg um-
fram aðrar höfuðborgir heims er að
þar hafa fæstir ráðamenn neitt nýtt
til málanna að leggja. Tveggja flokka
kerfið í Bandaríkjunum hefur ekki
skapað tvær andstæðar stjórnmála-
hreyfingar með mismunandi stefnu-
skrár heldur miklu frekar eina stétt
stjórnmálamanna með mismunandi
áherzlur. John Anderson var hluti af
þessari valdastétt, „sannkallaður
flokks-maður”, þangað til hann
ákvað fyrir rúmu ári að bjóða sig
fram til forseta sem óháður fram-
bjóðandi. Hann komst ekki í Hvíta
húsið en náði í 7 prósentetkvæða eft-
ir að skoðanakannanir höfðu sýnt
hann með um 25 prósent um
þremur mánuðum áður.
Lítið hefur heyrzt frá honum síðan
en greinilegt er að Anderson lítur enn
Hvita húsið hýru auga í hvert sinn
sem hann keyrir niður Pennsylvania
Avenue í Washington.
Þórir Guðmundsson,
Bandarikjunum.
„Þeir geta ekki stundað stjórnmái svona eins og áhugamenn,"segir John Anderson um Reagan-stjórnina.