Dagblaðið Vísir - DV - 25.03.1987, Blaðsíða 12

12
MIÐVIKUDAGUR 25. MARS 1987.
Neytendur____________________________dv
Innanhússmengun alvar-
legasta umhverfisvanda-
málið til aldamóta
Krankleika starfsfólks má oft rekja til „sjúkra bygginga"
Þaö er margt í nútíma skrifstofubyggingum sem brýtur niður mótstöðu starfs-
mannanna. Einna verst er vélræn loftræsting i byggingum þar sem ekki er
hægt að opna. Á myndinni er bent á fimm hættuleg atriði i „sjúkri byggingu":
1) Mengað loft úr loftræstikerfinu. 2) Óhollar lofttegundir frá flúrljósunum. 3)
Gluggar sem ekki er hægt að opna. 4) Eitraðar lofttegundir frá Ijósprentunarvél-
um. 5) Formaldehið er stundum að finna i gólfteppaliminu. 6) Mengað vatn er
i vatnsleiðslunum.
Það sem milljónir skrifstoíúmanna
um heim allan hefur lengi grunað hef-
ur nú verið staðfest. Rannsóknir sýna
að nútíma skrifstofubyggingar geta
verið skaðlegar heilsu manna.
Þetta lásum við i virtu bresku dag-
blaði á dögunum.
I mestri hættu eru þeir sem vinna í
skrifstofubyggingum sem ekki hafa
opnanlega glugga. Um 90% af skrif-
stofubyggingum í Bretlandi eru
þannig og þvi með vélræna loftræst-
ingu. Talið er að rekja megi alls kyns
krankleika starfsfólksins beint til loft-
ræstingarinnar. Þetta er höfuðverkur.
þurr húð og almennur sljóleiki.
Sjúkdómar, sem rekja má til bvgg-
ingarefna. verða æ algengari og geta
í sumum tilfellum orsakað mjög
hættulega sjúkdóma eins og lungna-
sjúkdóminn sem kallaður hefur verið
hermannaveiki.
Margir hönnuðir og læknar gera sér
ekki grein fyrir hvað veldur ýmsum
sjúkdómunum. Nú standa yfir rann-
sóknir, sem kostaðar eru bæði af ríki
og einkaaðilum, á því fyrirbæri sem
algengt er í Bretlandi, lítil framleiðni
og fjarvistir á vinnustað.
Hringrás sama loftsins
Flest vandamálin er að finna í bygg-
ingum sem eru með loftræstingu og
gluggum sem ekki er hægt að opna.
Starfsfólkið andar þá að sér lofti sem
er á hringrás um kerfið og fer að iíða
illa.
Almenningur fór fyrst að tengja alls
konar krankleika við aðbúnað á
Holl húsrád
Fersktsalat
Blaðsalat helst betur ferskt ef það
er látið þoma á eldhúsþurrkublaði og
síðan pakkað inn í blaðið og geymt
þannig í kæliskápnum.
Eldhúsþurrkublaðið þurrkar upp
vökvann úr salatinu og heldur því
lengur eins og nýju.
Málningar-
burstinn
Þegar þú ert að mála skaltu aldrei
dýfa málningarburstanum lengra ofan
í málninguna en svo að helmingur
háranna standi upp úr. Ef þú lætur
hárin ofan í málninguna fer hún bók-
staflega talað út um allt.
Glugga-
málning
Þegar þú málar gluggakarma skaltu
búa til strimla úr dagblaðapappír,
væra þá í vatni og „líma“ á rúðumar
við karminn.
Blautu dagblöðin tolla á rúðunni á
meðan þau em rök og er auðvelt að
ná þeim af eftir að málað hefur verið.
vinnustað á manntalsskrifstofunni í
Kew í London árið 1984. Fjöldi fólks
veiktist og sumir féllu í öngvit við
vinnu sína. Ástæðan var rakin til loft-
ræstikerfisins. Um 100 þúsund pund-
um var varið til þess að ráða bót á
því og byggingunni var lokað í tíu
vikur.
í fyrra fundust við rannsókn sýklar
í loftræstikerfi stórbyggingar heil-
brigðisráðuneytisins í London eflir að
starfsmenn fóru að finna fyrir lasleika.
Þar til nú hafa litlar rannsóknir far-
ið fram og því jafhvel verið haldið fram
að sjúkleiki starfsfólksins væri af and-
legum toga. En nafntogaðir breskir
læknar, eins og dr. Tony Pickering í
Manchester, hafa fundið órækar sann-
anir þess að sjúkleika fólks megi rekja
beint til „sjúkra bygginga“.
í athugun Pickerings er getið um
tíða og mikla höfuðverki sem fólk þjá-
ist af á vinnustað. Einnig sljóleika og
bólgnar slímhimnur sem eru algengir
kvillar í húsum sem loftræst em á
vélrænán hátt. í byggingu með vél-
rænum rakagjöfum líða starfsmenn-
imir af sárindum í augum, þyngslum
fyrir brjósti og þurri húð.
í einni byggingu í Manchester, sem
Pickering rannsakaði, unnu tveir
þriðju hlutar starfsfólksins við vél-
ræna loftræstingu en einn þriðji
hlutinn gat opnað glugga. Helmingi
fleiri þeirra sem unnu við vélrænu
loftræstinguna áttu við heilsufarsleg
vandamál að stríða en hinna sem gátu
fengið ferskt loft inn um glugga.
Annar aðili, dr. David Harper, hefur
verið fenginn til að rannsaka tíu sjúk-
ar skrifstofubyggingar á sl. ári. Hann
segir að e.t.v. verði hægt að koma með
vísindalegar skýringar á hinni út-
breiddu „mánudagsveiki" og hana
megi að einhveiju leyti rekja til
„sjúkra bygginga".
Sjúkdómseinkennin koma fram þeg-
ar starfsmennimir koma til vinnu
sinnar á ný á mánudagsmorgni í byij-
un vinnuvikunnar, eftir að hafa verið
í heilbrigðara umhveifi heima hjá sér
um helgina.
Loftræstikerfin em sett í samband á
ný og staðnað loftið fer á hreyf'mgu
og „síðdegis em starfsmennimir orðn-
ir sljóir, með sáran háls og höfuðverk".
Harper áætlar að í níu af hverjum tíu
skrifstofubyggingum sé þetta vanda-
mál til staðar.
Fleira hættulegt en loftræsting-
in
En það em fleiri ástæður en loft-
ræstikerfin fyrir krankleika starfs-
fólks í „sjúkum byggingum". Límið,
sem notað er til þess að líma gólftepp-
in á gólfið í nútíma skristfofubygging-
um, inniheldur stundum formaldehíð
sem getur orsakað bæði höfuðverk og
flökurleika.
Eiturefni geta borist frá ljósprentun-
arvélum. Augnsjúkdómar geta orsak-
ast af ýmsum kemiskum efnum, sem
er að finna á skrifstofunni, þegar þau
komast í samband við útfjólubláa
geisla flúrpípulýsingarinnar.
Nú í aprílmánuði fer í gang á vegum
umhverfiseftirlitsins í Bretlandi um-
fangsmikil könnun á „sjúkum bygg-
ingum“. Þessi rannsókn fer fram í
rannsóknarstöðvum byggingariðnað-
arins þar í Iandi.
Hundruð skrifstofubygginga í
Bandaríkjunum eru nú rannsakaðar
með tilliti til þessa „sjúkleika". Laur-
ence Kirsch, sérfræðingur í innan-
hússmengun, heldur því fram að
innanhússmengun eigi eftir að verða
eitt af erfiðustu umhverfismálunum
það sem eftir lifir af þessari öld.
Þýtt.-A.BJ.
LHraipoUur einu
íviku
Lifur ætti að vera á matseðlinum
hjá okkur að minnsta kosti einu
sinni í viku. Hún er mjög holl og
í henni lífsnauðsynleg efni eins og
járn.' Snöggsteikt lifur með ýmsu
góðgæti er líka herramannsmatur.
Lifrarpottur
Reiknið með ca 150 g af lifur á
mann. Skerið lifrina í ca 2ja cm
þykkar sneiðar. Hreinsið mestu
æðarnar í burtu. Takið himnuna
af ef ykkur sýnist svo. Veltið lifr-
inni upp úr hveiti og steikið síðan
í heitri feiti á pönnu og látið stykk-
in svo í pott. Steikið nokkrar
sneiðar af beikoni og látið í pott-
inn. Einnig er gott að hafa ríkulega
af lauk - hann fer einnig út í pott-
inn. Síðan er mjög gott að steikja
niðurskorna gulrót og láta hana
út í pottinn.
Látið síðan sjóða í 10-15 mín.
Þykkið sósuna með örlitlu hveiti,
bragðbætið með salti, pipar, soja-
sósu og rjóma (ef vill). Berið fram
með soðnum kartöflum eða kart-
öflustöppu og sýrðum gúrkum.
Rabarbarasulta passar alveg sér-
staklega vel með svona steiktri
lifur.
Þá er einnig hægt að breyta til
með það sem haft er með lifrinni.
Hægt er að nota rauða eða græna
papriku, skera hana þá niður og
steikja með og sjóða síðan með í
pottinum. Ferskir sveppir passa
líka vel með lifur.
Lambalifur er bæði holl, góð, ódýr og ekki alltof fitandi.