Dagblaðið Vísir - DV - 25.03.1987, Blaðsíða 18

18
MIÐVIKUDAGUR 25. MARS 1987.
Andleg vanþekking
á alkóhólisma
Töluverð umræða heíur nú farið
fram varðandi stefriumótun vfir-
valda í áfengisvamarmálum fram til
aldamóta. Einn er þó sá hópur sem
lent hefúr utangarðs við þessa um-
ræðu nú sem áður, þótt síst skyldi,
en það eru fangar og það fólk sem
leiðst hefur út í afbrot undir áhrifum
áfengis eða lyfja.
Við sem störfum að meðhöndlun
áfengissjúklinga vitum það að
skjúklingur kemur aldrei til með-
ferðar við áfengissýki íyrr en fokið
er í flest skjól. Oft er þetta kallað
að komast á botninn.
Ýmislegt virðist geta orðið til þess
að flýta fyrir þeirri ákvörðun að fara
í meðferð. Algengust er líklega
hræðslan við dauðann en fleira getur
hjálpað til. Eitt af því sem hjálpar
og ég vil nefha til að færa inn í þessa
umræðu er afbrot, oft alvarlegs eðl-
is, sem virðast alloft flýta fyrir þeirri
ákvörðun að sjúklingurinn leiti sér
meðferðar. Flestir sem til meðferðar
koma ná bata og í samræmi við
aukna sjálfsvirðingu fer þetta fólk
einnig að virða landslög og verður
í mörgum tilfellum fyrirmyndar
þjóðfélagsþegnar. En það sleppa
ekki allir svona vel þó vitað sé að
glæpur er næg refsing í sjálfu sér
því margir eru teknir og settir inn í
fangelsi, fársjúkir af alkóhólisma,
eftir að hafa framið einhvem glæp
undir áhrifúm áfengis eða lvfja, jafn-
vel þó Ijóst sé að viðkomandi sé
KjaHaiinn
Ingjaldur Arnþórs-
son,
ráðgjafi hjá
sjúkrastöðinni Von
alkóhólisti og á allan hátt andlega
heilbrigður þegar áhrifa efnanna
nýtur ekki við og myndi aldrei
fremja neinn glæp algáður.
Breyting á siðferðisvitund
sjúkdómseinkenni
Við stærum okkur svo af því í
ræðu og riti, bæði innanlands en þó
sérlega utanlands, hve langt við sé-
um komin í meðhöndlun alkóhól-
isma, hve vel við skiljum greiningu
sjúkdómsins, að öll breyting á sið-
ferðisvitund alkóhólistans, þegar
hann drekkur, séu sjúkdómsein-
„Fyrir mér er þetta álíka gáfulegt og að
standa fyrir utan brennandi hús og deila
um það af hverju húsið brennur í stað
þess að kalla til slökkviliðið.“
kenni og við refsum ekki sjúklingrun
■fyrir að leita sér ekki hjálpar. Við
refsum hefdur ekki alkóhólista fyrir
að vilja ekki hætta að drekka frekar
en blindum manni fyrir að neita að
nota hvíta stafinn. Þrátt fyrir alla
þessa vitneskju um sjúkdóminn, eðli
hans og hegðun sýktra einstaklinga,
lokum við þá inni í fangelsum sem
hefur aldrei leitt til neins annars en
að viðkomandi sjúklingur viðheldur
sínu ömurlega framkomumunstri og
fer alltof oft (eðlilega) út í afbrot
aftur að síðustu afplánun lokinni.
Hverjum er greiði gerður?
Þannig erum við að eyða tíma,
peningum, vinnu og mannslífum í
að viðhalda alúreltu refsingakerfi.
Fyrir mér er þetta álíka gáfulegt og
að standa fyrir utan brennandi hús
og deila um það af hveiju húsið
brennur í stað þess að kalla til
slökkviliðið. Ef rið Htum á einfalt
mál, eins og ölvunaraksiur, þá sjáum
við það strax að þegar siðferðisvit-
und einstaklingsins gefur honum
grænt ljós á að keyra þegar hann
er ölvaður þá er viðkomandi farinn
að stofria sjálfum sér og öðrum í stór-
hættu í hvert sinn sem hann drekkur
og það má öllum ljóst vera að fæstir
eða engir hætta að drekka vegna
ökuleyfissviptingar. Hverjum er þá
greiði gerður með því að taka öku-
prófið af einstaklingi sem ekur undir
áhrifum? Jú, sama alúrelta refsinga-
kerfinu sem vill loka síbrotamenn
inni, sem virðist halda að einangrun
sé betri en fræðsla. Væri ekki nær
að snúa sér að því sem skiptir máli
sem hlýtur að vera að færa fræðsl-
una og þekkinguna, sem við erum
alltaf að monta okkur af, til þeirra
sem gerst hafa brotlegir og þurfa á
henni að halda. Það má ekki skilja
orð mín svo að ég álíti alla þá er aka
eða hafa ekið undir áhrifum alkóhól-
ista, alls ekki, en væri ekki fræðsla
um sjúkdóminn æskilegri en öku-
leyfissvipting? Væri ekki einmitt
þekkingin líklegri til breytinga en
þekkingarleysið? Til að gera breyt-
ingu þarf þor, við verðum að koma
okkur upp úr þeim forarpytti and-
legrar vanþekkingar og að álíta
alkólisma aumingjaskap, til kominn
vegna skorts á vilja. Við verðum að
ráðast á einkennin á byrjunarstigi
með markvissri fræðslu, byggðri á
þeirri miklu þekkingu sem við þegar
höfúm aflað okkur um sjúkdóminn.
Það á að skikka fólk, sem þvælst
hefúr út í afbrot undir áhrifum, hvort
heldur sem um er að ræða ölvunar-
akstur, kynferðisafbrot eða líkams-
árásir, til að sitja undir og meðtaka
fræðslu um alkóhólisma og hvernig
bregðast megi við svo hlutimir end-
urtaki sig ekki í sífellu, í stað
einangrunar, ökuleyfissviptingar og
annarrar niðurlægingar.
Ingjaldur Arnþórsson
„...þrátt fyrir alla þessa vitneskju um sjúkdóminn, eðli hans og hegðun sýktra einstaklinga lokum við þá inni
í fangelsum."
Skoðanakannanir
Á næstu vikum verður efalaust
mikið um skoðanakannanir vegna
alþingiskosninganna 25. apríl. Nið-
urstöður einnar slíkrar birtust
raunar í DV 9. mars sl. Eftir kosning-
ar hefst síðan hefðbundin rökræða
fjölmiðla um hver hafi gert bestar
kannanir og þá gefa menn sér gjam-
an þær forsendur um ágæti kannana
sem henta viðkomandi í það skiptið.
Oftar en ekki fer þessi samanburður
fram á röngum forsendum. Gmnn-
hugsun á bak við skoðanakannanir
er sú að sérhvert úrtak þjóðar, valið
af handahófi, beri keim af heildinni.
Samkvæmt lögmálum líkindareikn-
ings eru mestar líkur til að handa-
hófsúrtak gefi rétta mynd af
þjóðinni. En hvað em líkumar mikl-
ar?
Skoöanakönnun -
Líkindareikningur
Heildarúrtak n = 353
Nákvæmni á líkindum % = .01
Nákvæmni á mörkum % = .01
Allt rétt - líkindi þess %: ,0000134
Fleirir kannanir? (J/N):
Undirritaður hefur samið reiknilík-
an til að reyna að meta nákvæmni
niðurstaðna úr skoðanakönnunum.
Meðfylgjandi tafla sýnir niðurstöður
þessa reiknilíkans ef þvi er beitt á
síðústu skoðanakönnun DV. Fyrsta
línan. sýnir fylgi Alþýðuflokksins.
Af 353 sem afstöðu tóku ætluðu 69
að kjósa þann flokk. Samkvæmt því
er líklegasta kjörfylgi flokksins
19,5% eða sama tala og birtist í DV.
Næsta tala segir hins vegar að líkur
þess að fá þessa niðurstöðu í skoð-
anakönnun, þ.e. 69 kjósendur
Alþýðuflokks í úrtaki 353ja kjó-
senda, ef raunvemlegt kjörfylgi
Alþýðuflokksins er 19,5%, er aðeins
5,35%. 94,65% líkur em þannig fyrir
því að kjörfylgið sé ekki 19,5%. Engu
að síður er 19,5% líklegasta kjörfylg-
ið og verulegar líkur til þess að það
liggi í nánd þessarar tölu. Ef næsta
nágrenni er skoðað og reiknaðar lík-
ur þess að fá niðurstöðu könnunar-
Jákvæð Líklegasta Líkur 50% líkur 90% líkur
svör hlutf.% þess % bil % . bil %
69 19,5 5,35 18,2-21,0 16,2-23,2
56 15,9 5,80 14,6-17,2 12,8-19,2
135 38,2 4,37 36,5-40,0 34,1-12,5
56 15,9 5,80 14,6-17,2 '12,8-19,2
25 7,1 8,25 6,2- 8,0 5,1- 9,5
4 U 19,65 ,8- 1,6 ,4- 2,3
5 1,4 17,67 1,0- 1,9 ,6- 2,7
3 ,8 22,50 ,6- 1,2 ,3- 2,0
Kjallariiin
Sigurbjörn
Guðmundsson
verkfræðingur
innar fyrir Alþýðuflokkinn ef
kjörfylgi er 19,4%, 19,3% o.s.frv.
kemur í ljós að 50% líkur em fyrir
því að kjörfylgi á bilinu 18,2-21,0%
gefi þessa niðurstöðu og þar með að
50% líkur em á því að kjörfylgi sé
utan þessara marka. Með sama hætti
má finna að 90% líkur em fyrir því
að kjörfylgið sé á bilinu 16,2-23,2%
og þar með 10% líkur enn að það
liggi utan þessara marka.
Líkanið gefur betri mynd
Fyrir þá sem kunna nokkuð fyrir
sér í líkindareikningi er rétt að taka
fram að reiknilíkanið gerir ráð fyrir
að lögmál um tvíliðadreifingu
(binomial-) gildi og hver lína er
reiknuð fyrir sig án tillits til áhrifa
hinna. Ef taka ætti tillit til samspils-
ins færðust mörkin líklega eitthvað
út, þ.e. ég tel líkanið gefa heldur
betri mynd af ástandinu en það er í
raun. Neðsta talan gefur nokkra
hugmynd um þetta en þar em reikn-
uð út frá margliðudreifingu líkindi
þess að 353 manna úrtak gefi niður-
stöðu samkvæmt könnuninni ef
kjörfylgið er í raun það sem líkleg-
asta hlutfall sýnir. Líkindi þess em
aðeins 0,0000134%. Einnig er vert
að benda á að reiknilíkanið reiknar
flatarmál undir líkindaferli í stað
þess að skoða einstakar tölur eins
og gefið er í skyn hér að ofan. Reikn-
að er með ítmn og sett semskilyrði
að mismunur líkinda í endapunktum
verði að liggja innan tiltekinna
marka og að flatarmál verði sömu-
leiðis að liggja innan ákveðinna
marka frá því sem að er stefnt. Hér
var krafan í báðum tilvikum 0,01%.
En aftur að könnunum DV. Ef
niðurstöður síðustu 10 kannana em
skoðaðar í ljósi framantalinna talna
um líkleg mörk fyrir kjörfylgi Al-
þýðuflokksins kemur í ljós að
ástæðulaust er að tala um vemlegar
sveiflur á því. Fimm af tíu hundraðs-
tölum liggja innan 50% markanna
fyrir síðustu könnun. Hins vegar
gefa þær í heild vísbendingu um
vemlega fylgisaukingu flokksins nú
frá því sem var á ámnum 1983-4.
Svipaða sögu er að segja um fylgi
annarra flokka. Það er erfitt að
benda á einn flokk öðrum fremur
sem hefur tapað fylgi, nema þá helst
Bandalag jafnaðarmanna, en um það
sjást engin líkindamörk þar sem
líkanið reiknar slíkt ekki ef hlut-
deild í úrtakinu er engin.
Margt fleira mætti segja um skoð-
anakannanir en hér verður látið
staðar numið. Þó get ég ekki stillt.
mig um að bæta við einni athuga-
semd um kannanir DV. Því hefiir
verið haldið fram, og það með réttu,
að mikið skorti á vísindalega ná-
kvæmni við val á úrtaki við kannan-
ir DV.
Hins vegar hefur Í)V sýnt fram á
með ótvíræðum hætti að aðferð
blaðsins við val úrtaksins gefur engu
síðri niðurstöður um hugsanlegt
kjörfylgi en þær kannanir þar sem
beitt er vísindalegri aðferðum.
Reykjavík 11. mars 1987,
Sigurbjörn Guðmundsson.
„Hins vegar hefur DV sýnt fram á það
með ótvíræðum hætti að aðferð blaðsins
við val úrtaksins gefur engu síðri niður-
stöður um hugsanlegt kjörfylgi en þær
kannanir þar sem beitt er vísindalegri
aðferðum.“