Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.1992, Qupperneq 30

30
LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1992.
Omista tapaðist en
stríðið heldur áfram
- málið verður rekið sem marniréttindamál fólks í baráttu við strangtrúaða
Óttar Sveinsson, DV, Tyrklandi:
Nú er orðið ljóst að Sophia Hansen
mun ekki sjá dætur sínar fyrr en á
síðari helmingi næsta árs - í fyrsta
lagi. Dætur hennar munu því vænt-
anlega fjarlægjast enn meira móður
sína og ísland á sama tima og þær
venjast siðum strangtrúaðra íslama.
Eftir atburði síðustu viku liggur fyr-
ir að orrusta hinnar íslensku móður
er töpuð en stríðið mun halda áfram.
Engu að síður er ljóst eftir atburðina
að von móðurinnar um að fá bömin
heim til íslands hefur verulega
minnkað - ekki síst með tilliti til
þess að faðirinn hefur marglýst því
yflr að hann muni aldrei senda stúlk-
umar til íslands. Hann hefur einnig
sýnt fram á með ýmsum hætti að
hann muni nota mjög óhefðbundnar
aðferðir, á íslenskan mælikvarða, til
að standa við orð sín.
Á næstu mánuðum mun hins vegar
verða barist á allt öðrum vígstöðvum
en þeim sem málsaðilar hafa einbeitt
sér að síðustu mánuði, bæði hér í
Tyrklandi og heima á íslandi. Þar
sem dómari í undirréttardómstól í
einu af tugum hverfa í Istanbul hefur
allt að því viðurkennt að hafa verið
hlutdrægur við úrskurð sinn á
fimmtudag er ljóst að mál Sophiu er
nú nær eingöngu farið að snúast um
mannréttindi, trúarbrögð, póhtík og
efnislega ílókna lagalega málsmeð-
ferð fyrir Hæstarétti og í tyrkneska
dómsmálaráðuneytinu.
Eftir að ljóst varð að móðirin mun
örugglega ekki hitta börnin sín í bráð
er spumingin hjá Sophiu og öllu því
fólki, sem hefur stutt hana, því þessi:
Ætla menn að láta ganga yfir sig eða
ekki? Máhð virðist hka vera komið
að talsverðu leyti til íslenskra stjórn-
valda og eru vonir Sophiu á ýmsan
hátt bundnar við stuðning þeirra. Á
fimmtudag kom einmitt berlega í ljós
- að áhti Sophiu og föruneytis henn-
ar - að það bar árangur að embættis-
og stjórnmálamenn heima á íslandi
óskuðu eftir rækilegu lögreglueftir-
liti við dómhúsið í Istanbul. Og það
sem meira er: Viðbrögð tyrkneskra
stjórnvalda einkenndust greinilega
af ábyrgð.
Dætumar aólagast
Tyrklandi
Dætur Sophiu, Dagbjört, 11 ára, og
Rúna, 9 ára, eru greinilega farnar að
aölagast tyrknesku lífi þó að þær
hafi búið mikinn meirihluta lífs síns
á íslandi. Hins vegar búa þær við
talsvert annað líf en venjuleg tyrk-
nesk böm því faðir þeirra, afi, amma
og aðrir ættingjar era strangtrúað
íslamstrúarfólk.
„Mér féhust hendur þegár ég sá að
stelpumar htu ekki einu sinni á
Sophiu. En meðan á fundinum stóð
vaknaði þó smávon hjá mér þegar
önnur þeirra leit á hana,“ sagði
Gunnar Guðmundsson lögmaður við
DV þegar hann lýsti fyrsta fundi Sop-
hiu með dætrum sínum í mars, eftir
úrskurð dómara um umgengni.
„Það þýðir htið fyrir systumar að
loka sig inni í skáp núna og segja:
„Ég vil fara til íslands", sagði Gunn-
ar. Stúlkumar verða að bera slæður
til að hylja hár sitt. Af þessum sökum
mega þær til dæmis ekki fara í sund
því þá sést hárið. Rósa Hansen, syst-
ir Sophiu, segir að stúlkumar megi
Sophia Hansen með Rúnu og Dagbjörtu hér heima skömmu áður en þær fóru með föður sínum til Tyrklands.
DV-mynd Brynjar Gauti
ekki nota salemispappír þegar þær Aðhehsakarlmönnummeðhanda- Útlit dætra Sophiu var ahs ekki
gera þarfir sínar - þær noti tuskur bandi er einnig bannað. Þetta fékk slæmt að sjá. Hins vegar era þær
sem þær eiga að þrífa sjálfar. blaöamaöur DV að reyna á miðviku- heldur hvítar í andhti og grannar en
dagskvöldið þegar hann hitti þær.
Þegar blaðamaður rétti þeirri eldri
höndina þar sem hún stóð í gættinni
við hlið föður síns setti hún báðar
hendur sínar upp að brjóstinu, hristi
höfðið en horfði afsakandi augum á
þennan rnahn sem henni þótti þó
greinhega spennandi aö fá í heim-
sókn ásamt fleira fólki frá íslandi.
Það sem strangtrúuð börn mega
meðal annars ekki gera er að horfa
á sjónvarp, drekka gosdrykki og nota
rafmagnstæki eða önnur nútíma
áhöld. Leikföng mega börnin helst
ekki eiga eða nota og karlmenn má
ekki tala við að fyrra bragði.
ekki sérstaklega horaðar miðað við
önnur börn.
HalimAl
viðmótsþýður
Síðustu viku hefur afstaða Halims
Al th íslenskra fjölmiðla greinilega
gjörbreyst. í sumar vildi hann lítið
sem ekkert við þá ræða en það var
annað uppi á teningnum þegar hann
boðaði til íslensks fréttamannafund-
ar á heimili sínu með stúlkunum á
miðvikudagskvöld hér í Istanbul.
Halim A1 hefur raunar jafnvel sóst
eftir þvi sjálfur að komast í samband
við fjölmiðla undanfarna daga.
Á og fyrir fréttamannafundinn á
heimhi hans var deginum ljósara að
þetta var hann búinn að undirbúa í
langan tíma - að koma fram sem
hamingjusamur fjölskyldufaðir með
dætrum sínum tveimur til að sýna
íslenskum almenningi fram á að
þeim liði vel - sýna fram á að það
sem sagt hefði verið um ofbeldi og
hla meðferð á systrunum stæðist
ekki.
Allir eiga erfitt með að fuhyrða um
það sem maður sér ekki sjálfur, það
er hvort stúlkurnar eru beittar harö-
ræði. Þó liggur fyrir myndbandsupp-
taka frá í vor þar sem dæturnar lýsa
miklu ofbeldi föðurins, tyrkneska
afans og ömmunnar. í málum sem
þessu er afar sjaldgæft að böm búi
th svo slæmar sögur um foreldra
sína. Þegar svona ber á góma er al-
mennt talið að börnin segi sannleik-
ann en séu um leið hrædd um að því
foreldri, sem sagt er frá, berist vitn-
eskja um það sem barnið greinir frá,
eins og raun bar vitni á myndbands-
upptökunni.
En hvað sem öðru líður er, þegar
á heildina er htið, ekki hægt að segja
annað en að Halim A1 og dæturnar
hafi komist vel frá blaðamannafund-
inum. Þetta virtist ekki óhamingju-
samt fólk. Maðurinn var mjög vin-
gjarnlegur og kátur en þó greinilegt
að hann er var um sig og ekki beint
afslappaður. En miðað við umtal ís-
lensks almennings um vondan
Tyrkja var þarna um að ræða fremur
vingjarnlegan mann.
Hahm A1 er Tyrki sem bjó á íslandi
í 9 ár og á tiltölulega gott með að eiga
tjáskipti við fólk þaðan. HaUm A1
sýndi þó þá hUð á sér sem er vem-
lega „götótt". Hann hefur aUs ekki
verið sjálfum sér samkvæmur í frá-
sögnum af afstöðu sinni. Á mánudag
sagði hann til dæmis við blaðamann
DV að hann myndi semja við Sophiu
hvernig sem dómurinn færi en dag-
inn eftir kvaðst hann telja úthokað
að semja við hana og hennar fólk. Á
miðvikudag sagði hann að stúlkurn-
ar færa ekki aftur th íslands fyrr en
í fyrsta lagi 18 ára og daginn eftir,
þegar dómur gekk, sagði hann að
þær myndu aldrei fara th íslands.
Út á þetta gengur málið greinhega
hjá honum. Hann er í heilögu stríði
og notar greinilega th þess öh meðul
sem völ er á. Þau era aUnokkur því
hann nýtur stuðnings þingmanns,
þúsunda trúbræðra sinna, ljölskyldu
og fjölda lögfræðinga. Því er spurt í
dag: „Er þetta ekki vonlaust?"
Tyrkir mjög
vingjarnlegir
Mörgum íslendingum hefur Utist
LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1992.
43
hla á forræðismál Sophiu og HaUms
A1 í því ljósi að Tyrkir séu erfitt fólk.
Eftir dvöl í Tyrklandi hér í vikunni
hefur annað komið á daginn. Tyrkir
eru afar vingjarnlegt fólk sem aUt
vhl fyrir gesti gera, hvenær sem er
og hvar sem er.
Samskipti heimamanna innbyrðis
eru einnig mjög aðdáunarverð, th
dæmis ef miðað er við íbúa norðan-
verðs Miðjarðarhafsins. Hróp og köll
eru óalgeng, kurteisi er aUsráðandi
og í bílaumferðinni fær maður á th-
finninguna að ahir ætU í sameiningu
að láta daginn ganga fyrir sig slysa-
og óhappalaust. Æsingur og stress
virðist mjög óalgengt fyrirbæri og
því sem nefnist hugsanleg árásar-
hneigð er best að lýsa með eftirfar-
andi orðum eins innfædds viðmæl-
anda DV: „Tyrkir horfa á þig og
skoða en þeir ráðast ekki að þér.“
Sophia og hennar fólk hefur eign-
ast marga góða kunningja og vini
eftir dvöl þeirra hér í Istanbul enda
mjög auðvelt að kynnast fóUcinu -
jafnvel líka ef Utið er á einföld og
almenn samskipti við strangtrúar-
fólk.
Með hUðsjón af þessu atriði, Tyrk-
landi og Tyrkjum, er forræðismálið
ahs ekki erfitt en hitt er aht annað
að hópur strangtrúaðra lifir sam-
kvæmt allt öðrum reglum en „nú-
tímatyrki" þegar til kastanna kemur.
Halim Al fagnar sigri eftir réttarhöldin i fyrradag.
DV-simamynd Óttar Sveinsson
:■
Sophia og Rósa systir hennar fyrir utan dómhúsið í Istanbul.
DV-símamynd Öttar Sveinsson
Það er án efa stærsti vandinn í máli
Sophiu því forræðismáUð hefur snú-
ist upp í hreina og klára trúarbragða-
dehu. Jafnvel héraðsdómarinn í mál-
inu er tahnn tengjast ofsatrúarfólki
á einhvem máta.
Hinn almenni Tyrki er á hinn bóg-
inn mjög mótfahinn framferði
strangtrúaðra í forræðismáUnu. Það
sem mest fer fyrir brjóstið á þeim er
að stúlkumar tvær fái ekki að lifa
frjálsu og eðlilegu nútímalífi.
Reyna að
hraða málinu
Þau atriði, sem lögmenn Sophiu
munu nú einbeita sér að vinna að
gagnvart tyrkneskum dómstólum og
stjómvöldum, era þessi:
„Við munum kreíjast þess að allar
reglur við málsmeðferðina verði
þannig að báðir aðhar fái að tjá sig
um sínar málsástæður - þeir fái að
leggja fram sín gögn eins og almennt
þekkist í dómsmálum í Tyrklandi.
Lögin hér eru byggð á svissnesku
réttarfari og málsmeðferð fyrir dóm-
stólum þar,“ sagði Gunnar í samtaU
við blaðamann DV í gær.
„Þau brot, sem helst áttu sér stað
í þessu máU, eru þau að sönnunar-
gögnum, sem nauðsynlegt var að
leggja fram, svo sem rannsókn á and-
legu ástandi stúlknanna, var hafnað
af dómara. Einnig virti hann ekki
réttarfarsreglur um að gefa aðhum
kost á að tjá sig um málsaðstæður
andstæðingsins. Jafnframt munum
við halda áfram með sakamáUð en í
því felst að Halim A1 er kærður fyrir
margítrekuð brot á ákvörðun dómar-
ans um umgengnisrétt. Síðan mun
þeim málum verða haldið áfram sem
höfðuð voru vegna afskipta tyrk-
nesks þingmanns af þeim mikla
mannijölda sem var fyrir framan
dómhúsið 24. september og aðkasti
sem Sophia og fólk hennar varð fyrir
þann dag.
Gunnar segir að Sophia og hennar
fólk muni einnig snúa sér th tyrk-
neskra yfirvalda og óska þess að
máUnu verði hraðað eins og kostur
er.
Vonirvið
fund í dag
Talsverðar vonir era bundnar við
fund í Istanbul í dag, laugardag, sem
boðaður var fyrir thstuðlan mann-
réttindasamtaka í Tyrklandi. Þar
munu sérfræðingar um málefni
barna flytja erindi um velferð barna
og málefni þeirra.
„Það verður fróðlegt að sjá hvað
kemur út úr þessum fundi. Þarna
kemur fram hópur mannréttinda-
fólks sem vhl sýna að í Tyrklandi er
fólk sem berst gegn aðgerðum
strangtrúaðra. Þarna er kominn
fram hópur sem styður við bakið á
Sophiu," sagði Gunnar lögmaður.
Úm næstu aðgerðir varðandi ís-
lensk stjómvöld sagði Gunnar: „Við
byrjuðum í gær þegar við hittum
Iiigva Ingvason sendiherra, með að-
setur í Danmörku, en hann mun af-
henda trúnaðarbréf sitt tyrkneskum
stjómvöldum á þriðjudag. Hann
bauð Sophiu að leggja henni Uð í
baráttu hennar eins og kostur er. Við
munum einnig fara á fund Jóns Bald-
vins og Þrastar Ólafssonar, sem hef-
ur unnið í þessu máh fyrir hönd ut-
anríkisráðuneytisins, og leggja
áherslu á að stuðningurinn haldi
áfram."
Égberstáfram
„Mér líður mjög hla. Þetta var eng-
an veginn sanngjam dómsúrskurður
og ekki rétt meðferð hjá dómstólnum
hér í Istanbul," sagði Sophia Hansen
við DV í gær. „Síðustu tvö réttarhöld
hef ég ekki fengið aö segja eitt orð
um hver hugur minn og tilfinningar
eru vegna þessa máls. Þar sem
strangtrúaðir eru búnir að gera þetta
að trúarstríði og geta engan veginn
hugsað sér að „dætur sínar" ahst upp
hjá mér og í kristnu samfélagi þá
kemur það mér mjög einkennhega
fyrir sjónir hvaða aðstæður þeir
sjálfir bjóða stúlkunum upp á.
Siðferðhega finnst mér ekki rétt að
börnin ahst upp hjá föður sínum.
Faðirinn hefur gengið í Uð með mjög
hættulegum flokki fasista sem ekki
hikar við að beita ofbeldi og vopnum
th að fá vhja sínum framgengt í einu
og öhu og taka sér algjörlega lögin í
hendur.
Stúlkurnar þurfa aö lifa við harð-
stjóm föður síns og hafa yfir sér
vopnaöa lífverði allan sólarhringinn.
Það kemur th með að brjóta þær nið-
ur að vita að við þeim blasi byssu-
hlaup. Þetta ógnar þeim og þær lifa
greinhega við þann ótta dag hvern
að ef þær gera ekki aUa hluti rétt og
þóknast ekki öllum verði þeim refs-
að. Þetta tel ég mjög óhehbrigt upp-
eldi og aðstæður fyrir böm að lifa
við. Ég get engan veginn sætt mig
við þetta og mun halda áfram að beij-
ast og áfrýja málinu áfram th Ank-
ara. Þar ætla ég að beijast fyrir því
að úrskurði dómarans hér í Istanbul
verði hnekkt," sagði Sophia Hansen.