Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.1999, Blaðsíða 8

8
LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 1999 JjV
fréttir_______________
Fjárlög 2000:
Góðærið í frysti Seðlabankans
Fjárlög fyrir áriö 2000 voru af-
greidd sem lög frá Alþingi á fimmtu-
dag. Tekjur ríkissjóðs eiga sam-
kvæmt þeim að nema 210 milljörð-
um króna en útgjöldin 193,3 millj-
örðum.
í bók Gunnars Helga Kristinsson-
ar prófessors, Úr digrum sjóði, sem
fjallar um fjárlagagerð hérlendis,
kemur fram að útgjöld ríkisins
hækkuðu á árunum 1971 til 1995 að
meðaltali um 15% frá því fjárlög
voru samþykkt þar til endanleg nið-
urstaða lá fyrir. Samkvæmt því
mætti reikna með að þegar árið 2000
verður gert upp hafi útgjöldin auk-
ist um nærri 30 milljarða króna, úr
193,3 milljörðum króna og farið í
rúma 222 milljarða.
Rekstrarafgangur næsta árs er
áætlaður 16,7 milljarðar króna og
vonast hefur verið til að hægt væri
að nýta hann til niðurgreiðslu
skulda ríkisins. En það er þó hæg-
ara um að tala en í að komast. Gríð-
arlegur halli á viðskiptum íslend-
inga við útlönd, en gert er ráð fyrir
38 milljarða króna halla á komandi
ári, setur ríkissjóði skorður hvað
varðar niðurgreiðslu á erlendum
skuldum vegna gjaldeyrisstöðunnar
og velji ríkisvaldið aö greiða niður
innlendar skuldir eykst fjármagn í
umferð með tilheyrandi þenslu-
hættu. Niðurstaðan verður því lík-
lega sú að stórar fjárhæðir verða
frystar inni á reikningum ríkisins
hjá Seölabankanum þar til betra
færi gefst til að koma þeim i lóg.
Skot út í loftiö
„Ég held að í raun sé skotið mjög
út i loftið vegna þess að þau byggja
á áætlunum," segir Ögmundur um
fjárlögin 2000. „Endurskoðuð þjóð-
hagsspá breytti til dæmis forsend-
um varðandi hugsanlegar tekjur
ríkissjóðs á komandi ári um fimm
milljarða. Það ríkir mikil óvissa
varðandi tekjuhliðina því hún
byggist á veltunni í þjóðfélaginu og
um hana verður ekki sagt neitt
ákveðið fyrirfram. En þó óvissan sé
fyrst og fremst í tekjuhliðinni eru
einnig ýmsir óvissuþættir i út-
gjaldahliðinni, eins og til dæmis
kjarasamningar sem eru lausir á
árinu þótt það eigi reyndar ekki við
um þorra opinberra starfsmanna
fyrr en undir lok ársins.“
Ögmundur segir að nú sé meiri
óvissa í verðlagsþróun en hefúr
verið. „Það eitt að nú skuli upplýst
að verðbólgan frá því í desember í
fyrra þar til í desember nú hafí ver-
ið 5,6% er ákveðið hættumerki og
menn eru að spá verðbólgu á næsta
ári á milli 4% og 5%. Þetta eru stór-
ir óvissuþættir,“ segir hann.
Á kostnaö lítilmagnans
Að sögn Ögmundar felast helstu
kostir fjárlaganna f því að þegar
mikið tekjustreymi er inn í ríkis-
sjóð skuli menn reyna að greiða
niður skuldir. „Það er að sjálfsögðu
gott,“ segir hann, en hefur síðan lít-
ið annað gott að segja um fjárlögin.
„Rekstrarafgangurinn á ríkis-
sjóöi verður til á kostnað öryrkja,
aldraðra og á kostnað láglaunafólks
og millitekjuhópa sem eru hlaðnir
sífellt stækkandi skattbyrðum með
því að láta ekki skattleysismörk
fylgja launaþróun. Þegar rekstrar-
afgangur er líka á kostnað bama-
fólks en bamabætur lækka á næsta
greiða niður erlend lán, fær miklu
minna svigrúm til þess, einfaldlega
vegna þess að það er ekki nægur
gjaldeyrisforði til staðar. Það er
áhyggjuefni og maður spyr hvort
það sé innistæða fyrir öllum þess-
um innkaupum til landsins. Þegar
horft er á útflutning okkar á þessu
ári og á spámar fyrir næsta ár
munu útflutningstekjumar nánast
standa í stað. Það þýðir að verð-
og í menntamálaráðuneytinu. „Það
vom kjaramál sem spiluöu inn í
það hvom tveggja og óvissan felst í
þeim á næsta ári. Þó það sé á al-
mennum vinnumarkaði sem samn-
ingar em lausir þá kemur þróunin
þar auðvitað við rfkissjóð. Forsend-
umar sem em reiknaðar inn í
frumvarpið em um 3% launahækk-
anir og ég hygg að það sé á því sviði
sem mesta óvissan er fólgin," segir
Á árunum 1971 til 1995 hækkuöu ríkisútgjöld aö meöaltali um 15% frá samþykkt fjárlaga þar til endanleg niöurstaöa var fengin.
ári um 320 milljónir frá árinu í ár.
Þegar rekstrarafgangurinn er reist-
ur á þessum forsendum spyr maður
sig hvort þeir menn sem tala um
góðæri hafi í raun siðferðilegan rétt
til að taka sér það hugtak í munn,“
segir þingmaðurinn.
Forhertir ráöherrar ráöa meiru
„Það er vaxandi tilhneiging í
þessum fjárlögum til að hlaða
stærri safnliðum inn í einstök ráðu-
neyti þar til ráðstöfunar. Þó skýrari
linur hafi komið í fjárlagagerðina á
undanfómum árum er verið að
auka ráðherravaldið í ráðstöfun
þeirra fjármuna sem til ráðuneyt-
anna renna og það finnst mér vera
mjög vafasamt. En það versta við
þessi fjárlög er náttúrlega siðleysið
í þeim. Að monta sig af miklum
rekstarafgangi á sama tíma og tekn-
ar em hátt í 400 milljónir króna úr
framkvæmdasjóði fatlaðra er auð-
vitað fullkomið siðleysi og ég veit
ekki hvemig þessir menn ætla að
horfa framan í þjóðina. Þeir virðast
þó ekki eiga erfitt með það enda er
þetta orðin afskaplega forhert ríkis-
stjóm,“ segir Ögmimdur.
Að því er Ögmundur telur er
einn höfuðveikleika fjárlaganna
hinn mikli viðskiptahalli. „Fyrir
fáum vikum var ætlað að viðskipta-
hallinn við útlönd væri rétt innan
við 30 milljarðar króna og þótti
mönnum þá nóg um. Síðan kemur á
daginn að hallinn verður að öllum
likindum 38 milljarðar. Þetta þýðir
að ríkissjóður, sem er að reyna að
Jón Kristjáns-
son: „Þaö er
sérkennileg
staða að það sé
áhyggjuefni
hvernig eigi að
koma peningun-
um fyrir.“
Ögmundur Jón-
asson:„Það
versta við þessi
fjárlög er náttúr-
lega siðleysið í
þeim.“
Fréttaljós
Garðar ðm ÚHarsson
mætasköpunin heldur engan veg-
inn I við þetta innkaupaæði og að
það sé veruleg ástæða til að óttast
að þaö sé ekki innstæða fýrir þessu
góðæri sem við þykjumst þó vera
að horfa fram á.“
Ekki stór stökk á næsta ári
Jón Kristjánsson segir mestu frá-
vikin í útgjöldum frá fjárlögum fyr-
ir árið í ár vera í heilbrigðiskerfmu
Jón.
Hvað tekjuhliðina snertir segir
Jón að í fjárlögunum hafí verið
reynt að fara nærri hinu rétta þvi
best sé að hemja bjartsýnina í áætl-
anagerðinni. Hann segir að þær
umframtekjur sem ríkissjóður hef-
ur fengið megi m.a. rekja til hækk-
unar launa sem hafi skilað hærri
tekjuskatti og til aukins innflutn-
ings. „Það er spáð verulegum við-
skiptahalla áfram og það væri æski-
legt að úr honum drægi. Á yfir-
standandi ári eru miklu meiri tekj-
ur en spáð var og það er m.a. vegna
þess að innflutningur hefur verið
mjög mikill. Þá hafa tekjuskattar
fyrirtækja farið fram úr því sem
áætlað var. Ég á ekki von á því að
það verði slík stökk á næsta ári.
Það er hættulegt að gera of bjart-
sýnar tekjuspár en þó menn eigi að
vera varfæmir í sínum tekjuspám
eiga þeir að fara eins nálægt þessu
og hægt er. En það er óhætt að
segja að ég á ekki von á eins mikl-
um frávikum og í ár,“ segir Jón.
Aöhald fyrir stjórnvöld
Jón segir algera byltingu hafa
orðið i fjárlagagerðinni á liðnum
áratug vegna nýrra aðferða, fyrst
og fremst þar sem nú sé fært á
rekstrargrunn í stað greiðslu-
grunns áður. Slíkt gefi réttari mynd
af stöðu ríkissjóðs enda eru þá allar
framtíðarskuldbindingar færðar til
gjalda. „Á árinu 1998 voru reikn-
ingsfærðir 22 milljarðar króna
vegna lífeyrisskuldbindinga og
verulegar upphæðar á þessu ári.
Nú er þetta gert jafnóðum þannig
að fjárlögin eru miklu áreiðanlegra
tæki til að sjá hina raunverulegu
stöðu ríkissjóðs heldur en var,“ seg-
ir Jón. Þetta telur Jón einmitt vera
höfuðkost fj árlagagerðarinnar. „Af-
koman er í raun miklu traustari en
áður þegar menn tóka bara inn ein-
hverjar upphæðir án þess að þær
tækju mið af hinum raunverulegu
skuldbindingum,“ segir hann.
Jón er ánægður með nýja löggjöf
um fjárreiður ríkisins og að menn
sé óðum að laga sig að henni. „Ef
hún er framkvæmd með réttum
hætti þá finnst mér hún nokkuð
góð og treysti mér ekki til að benda
á neina sérstaka galla í henni. Hún
setur stjómvöldum nokkuð hörð
skilyrði og við emm að þróa sam-
skiptin milli ríkisstjómarinnar og
þingsins. Þetta á meðal annars við
um aukafjárveitingar. Til dæmis á
að tilkynna þinginu það strax þegar
ríkisstjómin hefur ákveðið að
sækja um aukafjárveitingu. Ef það
er skilvirk og rétt framkvæmd á því
á það að vera mjög til bóta og auka
aðhald.
Gríöarlegur vaxtakostnaður
Jón segir stööuna nú vera þá að
hægt væri að greiða niður skuldir
ríkisins fyrir upp undir 60 millj-
arða á tveimur árum. En málið er
ekki svo einfalt. „Viðskiptahallinn
er mikill og til að greiða niður er-
lendar skuldir þarf að ganga á
gjaldeyrisvarasjóðinn og það setur
vissar skorður. Ég hygg að það
verði farin blönduð leið og hluti af
þessu fé verði fryst í Seðlabankan-
um og nýttur seinna, þegar vonandi
dregur úr viðskiptahallanum, til
þess að greiða skuldir eða til ein-
hverra annarra verkefna sem menn
telja skynsamleg. Þá má hugsa sér
að greiða niður innlendar skuldir
en gaflinn er sá að það getur aukið
fjármagn í umferð," segir hann.
„En fjármálaráðuneytið og þeirra
sérfræðingar hafa framkvæmdina í
þessu. Það er nú reyndar dálítið
sérkennilega staða og öðmvisi en
verið hefur að það sé áhyggjuefni
hvemig eigi að koma peningunum
fýrir,“ segir Jón. Hann bendir sér-
staklega á hversu miklvæg skulda-
niðurgreiðsla er til að styrkja af-
komu ríkissjóðs.
„Vaxtakostnaður hefur verið
gríðarlega mikill á undanfórnum
árum og var orðinn næststærsti lið-
urinn á eftir heilbrigðiskerflnu.
Hann hefur fariö niður um tvo
milljarða á tveimur ámm, var orð-
inn 16 milljarðar króna en gert er
ráð fyrir að hann verði 14 milljarð-
ar á næsta ári. Tveir milljarðar eru
gríðarlega miklir peningar, a.m.k.
þegar á að afla þeirra með sköttum.
Að ná vaxtakostnaðinum niður
myndar nýtt svigrúm til góðra
verka,“ segir formaður fjárlaga-
nefhdar aö endingu.
Svefn & heilsa
y*JAV(K-
-
Afsláttur af heilsu-
stólum á meðan
birgðir endast
Frábæru bómullarlökin
kom in aftur
Lísthúsíau Laugarda!, í m i 5 2 1 2 2 3 3
D a1 *b ra at 1 . Ak s r e / ri, sírai 4 5 1 115 0
'ts h w . s v e f n o g h e i 1 s