Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.1999, Blaðsíða 38

38
LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 1999
bókarkafli_________________________________
Sögur úr Skaftafellsfjöllum:
Dauðinn bíður bak við Miðfell
- kafli úr nýrri búk Snævars Guðmundssonar
Snævar Guðmundsson fjallagarpur
hefur sett saman bók sem ber heitið
Þar sem landið rís hæst. Þar er fjall-
að um Öræfasveit og fjöllin sem um-
kringja þessa fögru sveit. Snævar
dregur fram áður óþekktar stað-
reyndir um sögu fjallgangna á
hæsta tind landsins og segir sögur
af svaðilfórum og mannsköðum í
fjöllunum umhverfls Skaftafell.
„Miðfellstindur og Þumall (1279
m) rísa samhliða af Miðfellseggjum
en hvor tveggja er með áhugaverð-
ustu tindunum í Skaftafellsþjóð-
garði. Þumall er fjallaklifrurum
ekki erfiður viðureignar en enginn
tindur í Öræfasveit er jafn skemmti-
lega staðsettur. Á uppgangstímum
klifurs, á áttunda áratugnum, þótti
það áfangasigur að komast á Þumal.
Venjulegt göngufólk ætti samt alls
ekki að láta það aftra sér frá því að
ganga upp að honum vegna um-
hverfisins í grennd við tindinn.
Hrikaleg fegurð lýsir landslaginu
best. Þar er mjög sérstæð sýn í fjall-
lendi á íslandi þar sem mætast við-
áttur Vatnajökuls á aðra hönd og
fallegur klettatindur á hina og út-
sýni yfir skriðrunnar fjallahlíðar til
Morsárdals og Kjósar.
Var talinn ókleifur
Sennilega mun hrikaleiki Þumals
hafa vegið þyngst í því hvers vegna
hann var áður fyrr talinn ókleifur.
Ekki höfðu þó allir trú á því. Eftir
klifurferðina á Hraundranga í
Öxnadal, árið 1956, þótti nokkrum
Flugbjörgunarsveitarmönnum lík-
legt að fært væri á Þumal. Forvitn-
in rak þá til að kanna aðstæður en
sökum þess að þeir höfðu engan
klifúrbúnað meðferðis varð ekki af
klifri.166 Oftar var tindurinn skoð-
aður, til dæmis árið 1971 þegar
nokkrir Reykjavíkurskátar príluðu
upp í hann. Hafnarfjarðarskátar
stóðu að alvarlegri tilraun i júní
1973. Tíu manna hópur gekk frá
Skaftafelli að Þumli. Þrir þeirra
reyndu að komast upp þar sem lík-
legast þótti eða úr norðvestri. Þar er
mikil stuðlabergsflaga sem hallar út
frá berginu og er klauf eða sprunga
í milli. Um þessa klauf liggur leiðin
sem klifin er á tindinn. Allir sem
hafa klifið Þumal, að einum undan-
skildum, hafa farið þá leið enda er
hún auðveldust. Hafnfirðingamir
voru ágætlega búnir á mælikvarða
þess tíma og höfðu meðferðis berg-
fleyga og línur. Þeir fóru þriðjung
leiðar á tindinn en fannst bergið of
laust í sér og snem því við. Er þetta
athyglisverð tilraun því klifur
þekktist varla á þessum árum.167
Fjallaklifur var samt í sókn og eftir
1970 efldist starfsemi björgunar-
sveita mjög. Varð talsverð sam-
keppni þeirra á milli og kapphlaup
um hin og þessi fjöll, bæði heima og
erlendis. Þumall var ákjósanlegasta
prófraun enda óklifinn tindur.
Vestmannaeyingar urðu
fyrstir
Meðal þeirra sem höfðu hug á að
klífa Þumal voru skátar úr Vest-
mannaeyjum. Klifur í klettum og
bjargsig er þeim næstum eðlislægt
en í Eyjum er slíkt hluti uppeldis-
ins. Vorið 1975 fóru þeir í Öræfa-
sveit til að kanna aðstæður vegna
þess að nákvæmar staðarlýsingar
reyndust illfáanlegar. Þeir komu til
baka með nægar upplýsingar, þar á
meðal um skemmstu leið að tindin-
um. í ágústmánuði sama ár fóru
þeir aftur í Öræfin ásamt fríðu fóru-
neyti. Það tók tvo daga að ganga að
Þumli. Leiðin lá inn Morsárdal þar
sem tjaldað var undir Vestra-Mein-
gili. Daginn eftir var farið upp í
Hnútudal í Miðfelli og þar eyddu
þeir næstu nótt. Morguninn eftir
var genginn síðasti áfanginn að
tindinum. Snorri Hafsteinsson, sem
ásamt Kjartani Eggertssyni og Daða
Garðarssyni kleif Þumal í þessari
ferð, segir i grein sinni um ferðina:
„Tjöldin og svefnpokamir og ann-
að sem ekki þurfti að nota yfir dag-
inn var nú skilið eftir, svo var lagt
af stað. Leiðin var erfið yflrferðar,
skriður og aftur skriður. Eftir tals-
verða göngu blasti Þumall við okk-
ur, hár og hrikalegur. Klukkutíma
gangur til viðbótar, fyrst í skriðum,
svo í snjó, og við vorum komnir að
honum.“
Við fyrstu sýn leist þeim félögum
ekki vel á tindinn en eftir máltíð og
könnunarferð út á jökulinn voru
þeir til í allt. Fyrsti hluti leiðarinn-
ar lá upp skriðu áður en aðalklifrið
hófst. Snorri heldur áfram í grein
sinni: „Eftir talsvert klifur
komumst við í sprungu sem viö gát-
um klifrað í upp í bergið. Eftir tæp-
lega klukkustundar klifur komum
við á syllu í berginu, þar var sléttur
bergveggur fyrir, um 3 metrar á
hæð. Með því að stíga í fang eins,
komumst við upp á, og drógum
þann þriðja upp. Þá vorum við
komnir upp á hrygg og blasti topp-
urinn við litlu ofar. Létt klifur var
eftir á toppinn og náðum við honum
fljótlega. Við höfðum sigrað Þumal.“
Þeir félagamir skildu eftir berg-
fleyg á tindi Þumals til vitnis um
veru sína áður en þeir héldu niður.
Ferðin vakti talsverða athygli og
birtust fréttir af henni á síðum dag-
blaða. Næstu árin fjölgaði ferðum
og áttu bæði innlendir og erlendir
fjallamenn í hlut. Fleiri klifurferðir
breyttu síðan aðferðum enda varð
fljótt ljóst að auðveldara var að
stytta ferðatímann og létta bakbyrð-
ar en að vista sig til margra daga.
Þumall er ekki lengur með fáfom-
Fjallgöngumaöur undir Skaröatindi.
ustu tindum landsins og eftir því
sem mér telst til, hafa minnst tutt-
ugu og flmm hópar klifið tindinn á
síðasta aldarfjórðungi. Af þeim
skám nokkrir sig ún 30. ágúst 1981
kleif Vilborg Hannesdóttir Þumal
fyrst kvenna ásamt tveim félögum
sínum og birtist klausa í dagblööum
um feröina.
Þótti fréttnæmt að konur létu að
sér kveða í klifri en sem betur fer
þykir slíkt ekki lengur tiltökumál.
19. júní 1982 fór Amór Guðbjartsson
nýja leið upp sunnanverðan tindinn
sem sameinast hinni hefðbmidnu
leið ofan við Flöguna. Kaflinn sem
hann kleif er rúmir 40 metrar á
hæð. Félagi hans beið eftir honum
neöan við tindinn en Amór þurfti
að losa sig við öryggislínuna þegar
það erfiöasta var yfirstaðið og kleif
einsamall á toppinn.
Nítján á toppinn í einu
Tveim árum síðar eða i ágúst 1984
var einnig kannaö hvort fært væri
upp austanveröan Þumal en það
þótti ekki gæfulegt því þar er berg-
ið mjög laust. Sama sumar var far-
inn kvikmyndaleiðangur á Þumal
undir stjóm Ara Trausta Guð-
mundssonar og Hreins Magnússon-
ar og var myndin sýnd í sjónvarp-
inu árið 1988. Fjölmennasta ferð á
Þumal var farin sumarið 1994 en þá
kom Hjálparsveit skáta í Reykjavík
nítján mönnum á toppinn. Sá elsti
var 62 ára en sá yngsti 12 ára
þannig að þar vom jafnframt sett
önnur met.
Miðfellstindur
Það þarf ekki að klifra til að kom-
ast á Miðfellstind (1430 m) en göngu-
leiðir á tindinn em fremur langar.
Þrjár leiðir má ganga á Miðfellstind
úr Morsárdal. Lengsta leiðin er jafn-
framt hin faUegasta en þá er farið
frá Bæjarstaðarskógi og eftir Kjós-
areggjum að Þumli og síðan norður
fyrir tindinn. Hinar leiðimar liggja
báðar fyrst upp í Hnútudal og þaðan
annars vegar að Þumli og hins veg-
ar upp bratta hvilft austanvert við
Miðfellstindinn. Ef fyrri leiðin er
valin þarf að hafa vara á sér þegar
kemur á jökulinn því þar geta
leynst spnmgur. Síðasta leiðin er
brött á kafla og þar þarf að fara
gætilega. Tindurinn er með hæstu
fjöllum í suðurjaðri Vatnajökuls og
þaðan er afar víðsýnt.
Ekki verður tímasett hvenær
fyrst var farið á hann, enda gæti
eins verið að heimamenn hefðu frá
fomu gengið lokaáfangann. Á 20.
öld hefúr af og til verið farið á Mið-
fellstind, bæði úr Morsárdal og af
Vatnajökli. Bakhliðin, sú sem snýr
að Vatnajökli, er hvorki háreist né
torfarin og hafa menn ekið á snjó-
bílum að tindinum og gengið síðasta
spölinn á toppinn. Má líka nefna að
Miðfellseggin hefur einnig verið
endastöð skíðagöngumanna sem
hafa gengið yfir Vatnajökul, til
dæmis frá Kverkfjöllum, því hún er
áberandi kennileiti víða af honum.
Slíkar ferðir af jökh og niður Mið-
feU hafa verið kunnar frá 1944.
Leiðimar niður af Miðfelh þarf
samt að þekkja en fyrir kemur að
menn lenda þar í ógöngum. Önnur
og erfiðari leið var farin í suðaust-
urhMð Miðfellstinds, um páskana
1990 og er hún að mestu í snjó og
bröttum ís.
Vísindamenn rannsaka
jökulinn
Skammt norðan við tindinn vom
á árunum 1952-54 búðir leiðangurs
frá Nottinghamháskóla sem í tvö
sumur gerði athuganir á jöklunum
á þessu svæði. Aðdragandi leiðang-
Snorri Hafsteinsson, Daöi Garöarsson og Kjartan Eggertsson eftir göng
una á Þumal 1975.