Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1993, Blaðsíða 42

42
GUNNAR HARÐARSON
nemendur hans og má þar meðal annars nefna Jónas Hallgríms-
sonograunar Fjölnismenn alla. 20.júní 1822 kvændst hann Helgu
Benediktsdóttur Gröndal, og af börnum þeirra er skáldið og
fjölfræðingurinn Benedikt Gröndal án alls efa langþekktastur.
Háskólinn í Breslau í Prússlandi veitti Sveinbirni doktorsnafnbót
17. nóvember 1843, og árið eftir var hann gerður að heiðursfélaga
í Hinu íslenska bókmenntafélagi. Veturinn 1845-46 dvaldist hann
í Kaupmannahöfn vegna undirbúnings að stofnun Lærða skólans
í Reykjavík. Skólinn var settur þá um haustið og varð Sveinbjörn
fyrsti rektor hans. Eftir pereatið 1850, þegar skólapiltar gengu um
bæinn í uppreisnarhug og hrópuðu niður góðborgara bæjarins og
einkum þó rektor lærða skólans, sigldi hann til Danmerkur í því
skyni að rétta hlut sinn gagnvart öllum aðilum og var „settur aptur
í öll sín réttindi óskert.“ Sama ár sótti hann um lausn frá embætti
með fullri sæmd og fékk hana árið eftir. Hann lést ári síðar, 17.
ágúst 1852, 61 árs að aldri.
Ritstörf Sveinbjarnar voru að miklu leyti tengd kennslu hans í
Bessastaða- og Reykjavíkurskóla. Sem grískukennara bar honum
að lesa með nemendum sínum helstu verk forngrískra höfunda,
og er þekktasta verk hans, þýðingarnar á Hómerskviðum, afrakst-
ur þeirrar kennslu. í Bessastaðaskóla var það venja að kennarar
lásu fyrir nemendum útleggingu á íslensku yfír þá höfunda sem
þeir kenndu, skýrðu síðan textann málfræðilega eða efnislega og
hlýddu skólasveinum yfir. Nemendur skrifuðu þessar útleggingar
niður og gengu þær síðan í afskriftum frá manni til manns. Þegar
Sveinbjörn hóf að prenta lausamálsþýðingu sína á Odysseifskviðu
í Boðsritum Bessastaðaskóla, lét hann ávallt prenta þá kafla sem
lesa átti í skólanum um veturinn svo að nemendur gætu nýtt sér þá
við grískunámið. Þetta kennslufyrirkomulag hélst á Bessastöðum
og framan af í Lærða skólanum í Reykjavík, en var lagt niður eftir
rektorstíð Sveinbjarnar. Þegar Steingrímur Thorsteinsson kom að
skólanum í lok 19. aldar tók hann upp gamla lagið að nýju, enda
hafði hann verið nemandi Sveinbjarnar og vanist við fyrirkomulag
hans.3
3 Ýmsar skólaþýðingar Steingríms Thorsteinssonar eru varðveittar í Landsbókasafni og
hafa sumar verið prentaðar; til að mynda eru Málsvörnin og Krítón í ritinu Síðustu dagar
Sókratesar, \ Lærdómsritaröð Hins íslenska bókmenntafélags, að stofni til slíkar skóla-
þýðingar.