Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1994, Page 11

BÓKAÚTGÁFA PÁLS SVEINSSONAR
11
upp sölumönnum sem víðast um land, og slíkt var ekki auðvelt
verk. Fyrir útgefanda búsettan í Kaupmannahöfn var torvelt að
fylgja þeim málum eftir á þann hátt sem þurfti. Sú varð og brátt
raunin hjá Páli Sveinssyni, að óseld upplög bóka hrúguðust upp,
ýmist á lagernum hjá honum sjálfum eða sölumönnum heima á
íslandi. í erfíðu árferði, sem oft var á þessum tímum, voru
bókakaup eitt hið fyrsta, sem menn spöruðu við sig.
Árið 1862 gaf Páll ekki út annað en fjórða árgang Nýrrar
sumargjafar og eitt hefti af Þúsund og einni nótt. Næstu tvö ár
þrengdi enn meira að. Þá hélt hann að vísu áfram útgáfu Þúsund
og einnar nætur, en sá sér ekki fært að gefa neitt annað út, jafnvel
útgáfa Nýrrar sumargjafar lá niðri.
En Páll sat ekki auðum höndum. Hann vann sleitulaust við
bókbandið og tókst smám saman að grynnka töluvert á skuldum
sínum. Og það er honum mikið kappsmál að Ijúka útgáfu Þúsund
og einnar nætur.
En bóksalan á íslandi er Akkillesarhæll útgáfustarfsins. Aðal-
umboðsmaður forlagsbóka Páls þar er starfsbróðir hans, Egill
Jónsson bókbindari í Reykjavík. Þykir Páli hann ekki framtakssam-
ur og heldur svifaseinn, en á þó ekki í önnur og betri hús að venda.
Sitthvað reyndi og Egill fyrir sér um sölu bóka. Reyndist
árangur viðunandi, þá sjaldan hann átti þess kost að ráða duglega
sölumenn til starfans. Er til lýsing Sigfúsar Blöndals bókavarðar á
sölustarfsemi þessara ára, en hann var þá ungur og upprennandi
bókaunnandi norður í Skagafirði. Sigfús segir:
„Egill Jónsson bókbindari og bókaútgefandi í Reykjavík sendi
árlega um tíma Pétur skólapilt Guðmundsson, er síðar varð
prestur í Grímsey, með þrjá koffortahesta með sölubókum norður
til Skagafjarðar. Það voru útgáfur Páls Sveinssonar. Pétur seldi
okkur unglingunum þær fyrir peninga, ef þeir voru til, annars
borguðum við með réttarlambi í Stafnsrétt. Réttarlamb átti hver
piltur og stúlka, þótt þau væru ekki rík. Ef tófan hafði tekið eina
lamb unglingsins, kom faðir hans til. Hér heima kom mest út af
guðsorðabókum. Rímnaöldin var að hverfa úr þjóðlífinu. Við
lásum með elju, hrifningu og aðdáun bækur Páls Sveinssonar. Svo
komu íslenskar þjóðsögur. Þessar bækur urðu svo gleði og þjóð-
arstolt allrar hinnar ungu kynslóðar.“
í ýmsum héruðum leitaði Páll Sveinsson fyrir sér meðal presta
og annarra fyrirmanna um að annast bókasölu í sinni sveit.
Undirtektir voru víst fremur dræmar, og þeir sem tóku starfið að