Frjáls verslun - 01.02.1947, Blaðsíða 4

DR. ODDUR GUÐJÓNSSON:
Þróun gj aldeyrismálanna
Á fundi í fulltrúanefnd Verzlunarráðs íslands,
sem haldinn var 11. marz s.l., hélt form. Við-
skiptaráðs, dr. Oddur Guðjónsson, erindi um
ástand og horfur í viðskipta- og gjaldeyrismál-
unum. Verður hér tilgreint aðalefni erindis hans.
GJALDEYRISÁSTANDIÐ Á S.L. ÁRI.
Árið 1946 var allmikil rýrnun á gjaldeyris-
forða landsins og liggja þar til ýmsar ástæður,
sem víkja skal að.
í ársbyrjun 1946 nam gjaldeyriseign vor
467.3 millj. kr., en á árinu lækkaði hún um
242.5 millj. kr. og var um s.l. áramót komin
niður í 224.8 millj. Af þessari upphæð voru þá
132.8 millj. kr. á reikningi Nýbyggingarráðs til
ráðstöfunar handa nýsköpun atvinnuveganna,
en 93.6 millj. kr. voru á óbundnum reikningi,
sem Viðskiptaráð hefur umráð yfir. Hafði þá
gjaldeyrisupphæð þess reiknings lækkað um
115.7 millj. kr. á árinu. Af reikningsupphæð Við-
skiptaráðs um s.l. áramót, 93.6 millj., voru um
65 millj. í dollurum en mismunurinn mestmegn-
is í sterlingspundum. Gekk mjög mikið á inn-
eign vora í £-gjaldeyri á árinu sem leið, þar eð
viðskiptum var beint til sterlingssvæðisins eins
og framast var unnt. Var jafnvel gengið svo langt
í sumum tilfellum, að kaupa dýrari vörur á £-
svæðinu en hægt var að fá frá $-löndunum. Er
vitanlega umdeilanlegt, hvað rétt lrefði verið
að gera í þessum efnuin, en álitið var naðsvnlegt
að viðhafa sem mestan sparnað á dollurum.
GJ ALDE YRISRÝRN UNIN.
Helztu ástæður fyrir gjaldeyrisrýrnuninni tel
ég vera þessar:
1. Tekjur frá setuliðinu voru hverfandi litlar
árið 1946, en þær höfðu verið stór liður í gjald-
eyristekjum vorum á stríðsárunum. Hefði ný-
sköpunin áreiðanlega ekki getað átt sér stað í
jafn ríkum mæli og raun ber vitni, ef þessara
tekna hefði ekki notið við. Reyndar kemur ný-
sköpunin fyrst verulega til framkvæmda árið
1946, en eins og kunnugt er, var til hennar stofn-
að miklu fyrr. Samkvæmt þeim tölum, sem nú
liggja fyrir, en þær eru ekki fullnaðartölur, nam
innflutningur nýsköpunartækja ca. 100 millj. kr.
árið 1946.
2. Fyrir stríð skulduðu Islendingar um 100
millj. kr. í erlendum gjaldeyri. í lok ófriðarins
var þessi skuld komin niður í 50 millj., en er nú
að fullu greidd. Hefur því einnig gengið á gjald-
eyrinn, sem þessu svarar.
3. Þá á það og sinn ríka þátt í rýrnun gjald-
eyrisforðans, hver aflabrestur varð á síldveiðum
s. 1. ár og stirðlega gekk með ísfiskssölu til Bret-
lands. Varð þar af leiðandi mun minni útflutn-
ingur á mörgum helztu afurðum vorum heldur
en hógværar áætlanir höfðu gert ráð fyrir, en
samkvæmt þeim hefði útflutningsverðmætið átt
að fara um 100 rnillj. kr. fram úr því, sem raun
varð á.
í ljósi þessara framantöldu staðreynda verður
ekki sagt að rýrnun gjaldeyrisforðans hafi verið
óeðlileg og mundi hún hafa orðið enn meiri, ef
afgreiðsla á erlendum vörum hefði verið greið-
ari, því eins og vitað er, er afgreiðslutíminn ntt
óeðlilega langur í mörgum vöruflokkum.
Svo sem að framan er sagt, nam gjaldeyrisinn-
eign á reikningi Viðskiptaráðs 93.6 millj. kr. um
síðustu áramót. í sumum blöðum höfðu þó birzt
fullyrðingar um að allur gjaldeyrir væri upp-
etinn og þjóðin væri farin að safna skuldum.
Var þá vitnað í álit hagfræðinganefndarinnar,
sem starfaði á vegum þingflokkanna s.l. haust.
Nefnd þessi gerði áætlun um gjaldeyrisnotkun
til áramóta og notaði við þá útreikninga reikn-
ingsmáta, sem deila rná um, hvort réttur sé.
Þeir reiknuðu sem sé svo, að allar upphæðir,
sem standa í bankaábyrgðum (rembourse), jal'n-
4
FRJÁLS VERZLUN