Frjáls verslun - 01.02.1947, Blaðsíða 7

EINAR ÁSMUNDSSON, hrl.:
„HINAR VINHANÐISTÉTTIR
OG SÓSÍALISMINN
n
Það hefir komið fram mjög mikill skoðana-
munur milli verkalýðsleiðtoga í Bandaríkjunum
annars vegar og Englandi liins vegar. Undir
forystu Attlee hefur enska ríkið nú tekið allar
kolanámur til ríkisrekstrar, svo nú á hver borg-
ari í Englandi, a. m. k. að nafninu til, lilut í
kolanámu. En um sama leyti átti blaðamaður
nokkur frá Norðurlöndum tal við John Lewis,
sem er í fylkingarbroddi námumanna í Banda-
ríkjunum, en námuverkfalli var þá nýlega lok-
ið. Lewis sagði að hver námumaður í Ameríku
hefði tíföld iaun á við starfsbræður sína í Eng-
landi, og það væri vegna þess að Englendingar
kynnu ekki að reka stóriðju í námunum, þeir
væru á eftir tímanum. Lewis sagði að ekki kærni
til mála að taka námurnar vestra af eigendun-
um, á sama hátt og það hefði verið gert í Bret-
landi. Hin góðu lífskjiir námumanna í Ameríku
hefðu fengist fyrir samkeppni og dugnað eig-
endanna, og það væri lífsskilyrði fyrir námu-
menn og alla aðra verkamenn í Ameríku, að
frjálst framtak gæti haldist áfram. Hann er eld-
heitur andstæðingur allrar þjóðnýtingar. Hann
telur að verkalýðssamtökin á Norðurlöndum,
og raunar annars staðar í Evrópu, hafi farið
rangt að, er þau blönduðu ýmsum kenning-
um, svo senr marxismanum og hugsjónum stjórn-
málalegs eðlis, inn í starfsemi sína. Amerískir
verkamenn hefðu ekki farið þá leið heldur lengst
af búið í friði við vinnuveitendur en þó beitt
verkföllum, þegar þeir töldu þurfa. Lewis sagði,
að ekki væri vafi á að áfram yrði haldið á sömu
braut. Aðspurður um áhrif kommúnista innan
verkalýðsins vestra, taldi hann þau hafa náð
hámarki sínu og væru minnkandi.
Umrnæli Lewis eru athyglisverð. Það er rétt,
að amerískir verkamenn, við hvað senr þeir
starfa, hafa yfirleitt aðhyllzt stefnu hinna frjáls-
lyndu, sem vilja að einstaklingsframtak fái að
njóta sín með sem minnstum hömlum, en í
Evrópu hafa verkalýðsflokkarnir tekið gagnólíka
stefnu. Lewis bendir á, að tvisvar sinnum á
minna en mannsaldri hafi England boðað heims-
styrjöld og haft sigurinn sín megin í bæði skipt-
in, vegna franrleiðslugetu Bandaríkjanna.
•
En því ber ekki að neita, að freisting verka-
manna í Evrópu, til að ganga sósíalistum á hönd,
hefur verið mikil. Mönnum var talin trú unr
að ríkjandi Jrjóðskipulag hlyti að hrynja í rúst-
ir, vegna þess að Jreir fátæku yrðu sífellt fátæk-
ari og Jreir auðugu sífellt auðugri. Mönnum var
bent á ójöfnuðinn í lífskjörum manna. Unr slíkt
átti sósíalisminn að jafna nreð því að öll franr-
leiðsla yrði á hendi lrins opinbera og allir bæru
jafnt úr býtum. En ekkert var minnzt á að sósíal-
isnrinn nrundi skerða persónulegt frelsi allra ein-
staklinga að stórum mun, lreldur var Jrví blá-
kalt haldið fram, að þjóðnýtingin nrundi leiða
til Jress að rikishömlur og ríkiseftirlit yrði að
engu.
Þessu var haldið að „hinum vinnandi stétt-
um“ í Evrópu, nreð eldnróði, senr ekki er hægt
að líkja við annað en trúarofstæki. En ef litið
er til Norðurlandanna og raunar víðar um Ev-
rópu, var sú stefna ofan á að hætta sér ekki óðara
út í stórfelldar þjóðnýtingar, lieldur fara þá
leiðina, að bæta kjör verkalýðsins til byrjunar
innan ramma ríkjandi Jrjóðskipulags, áður en
sósíalisminn tæki við. Verkalýðsfélögin skyldu
fá launahækkun framgengt og vinnuskilyrði bætt.
Samvinnufélagsskapurinn skyldi draga úr mætti
stórkaupmanna, en liin pólitíska hreyfing, sem
tengd var verkalýðsfélögunum skyldi koma á
FRJÁLS VERZLUN
7