Frjáls verslun - 01.10.1973, Side 41

Grcinar og aiðtöl
Dr. Guðmundur IUagnússon, prófessor:
*
Eru Islendingar að verða
margir?
Sú kenning er ekki ný af
nálinni, að fólksfjölgun geti
farið fram úr aukningu þjóðar-
framleiðslu (þjóðartekna).
Fyrr á tímum var nízku mó'ður
jarðar um kennt og takmarkað
jarðnæði talið setja hagvexti
og fólksfjölgun þröngar skorð-
ur. Nú á tímum á kenningin
aðallega við um þau þróunar-
lönd, þar sem framfarir lækna-
vísindanna og aðstoð í marg-
víslegri mynd hafa orðið þess
valdandi, að meðallífslengd
hefur aukizt, en framleiðslan
ekki að sama skapi. Þá hafa ný-
lega verið leidd rök að því með
rafreiknilíkönum, að hagvexti
væru takmörk sett. Helzta til-
efni þessarar greinar er þó það,
að því hefur verið haldið fram
á opinberum vettvangi hér a
landi í tvígang á undanförnum
4—5 árum, að sennilega væru
Islendingar að verða of margir
í þeim skilningi, að hagvöxtur
á mann hefði náð hámarki.
Maltus og nauðþurfta-
kenningin.
Rétt áður en landfundirnir í
Nýja heiminum kornust i gagn-
ið var sú kenning ofarlega á
baugi, að allur þorri fólks yrði
að lifa á sultarmörkunum.
Landrými var talið af skornum
skammti og því yrði að yrkja
æ lélegri jörð. Englendingur-
inn Maltus hélt því fram í
kringum 1800, að fólki mundi
fjölga margfalt hraðar en þeim
gæðum, sem til skiptanna væru,
ef ekkert væri í veginum. Hins
vegar mundi framleiðsluaukn-
ingin setja fólksaukningunni
skorður við sultarmörkin.
Það, sem þessum spámönnum
yfirsást, voru landfundirnir í
Vesturheimi og tækniframfar-
ir, sem margfölduðu afköst og
og afrakstur.
Hallæri á íslandi.
í ritgerð, sem Hannes Finns-
son, biskup, skrifaði árið 1793
„Um mannfækkun af hallærurn
á íslandi" í rit „þess konung-
lega lærdómslistarfélags“, kem-
ur fram, að margir efuðust á
þeim tíma um, að landið væri
byggilegt. Segir hann á einum
stað m. a.: ,,að þótt ísland sé
hallærasamt, þá er það samt
eigi óbyggjandi; þau góðu árin
eru miklu fleiri en þau hörðu.“
Og á öðrum stað segir Hannes
Finnsson: „Engin sveit hefur
nokkurn tíma af hallæri lagst
algerlega í eyði á íslandi, en
eigi fáar þeirra af jarðeldi, og
nokkrar af stórsóttum, svo
aldregi hafa síðan byggst. f
þau 919 ár, sem ísland hefur
verið byggt, hafa komið 90
harðindaár, af hverjum helm-
ingur að vísu hefur engu mann-
falli valdið, en reiknast má, að
tvisvar hafi markvert mann-
fall af hallæri orðið, sem þó
oftast eður ætíð af fleiri fædd-
u.m hefur aftur náðst.“
Fyrir utan þá merkilegu
heimildarsögu, sem ritgerð
þessi geymir má lesa af skrif-
um biskups, að menn hafi haft
meiri áhyggjur af því, að fólki
fækkaði of mikið af hallærum,
jarðeldum og jarðskjálftum ein-
stök ár, fremur en að landið
gæti ekki brauðfætt fleiri að
meðaltali (til langframa).
Vesturfarar.
Á næsta ári verður haldið
upp á hundrað ára afmæli ís-
lendingabyggðar í Kanada.
Ekki er að efa, að margir hafa
aðhyllzt þá skoðun hér á seinni
hluta 19. aldar, að landið gæti
ekki veitt öllum landsins börn-
um bætt kjör.
Kreppuárin.
Ekki hef ég kannað skrif
manna á kreppuárunum, en
ekki kæmi mér á óvart, þótt
kenningin um „hlutfallslega of-
fjölgun“ hafi þá skotið upp
kollinum. Atvinnuleysi var þá
mikið um tíma og stjórnvöld
virtust úrræðalaus.
Síðustu ár.
Kennin'gin um „hlutfallslega
offjölgun11 hefur verið sett fram
í tvígang á undanförnum árum.
Fyrra sinnið var í sambandi við
áfallaárin 1967—68, þegar fleiri
fluttu úr landi en til landsins
og atvinnuleysi var meira en
þekkzt hafði um árabil. Síðara
sinnið var á þessu ári, og má
sennilega rekja hugmyndinn 1
þeirra takmarkana, sem auðæfi
sjávarins umhverfis landið
virðast setja lífskjörum þjóðar-
innar, en afli margra fiskteg-
unda hefur minnkað, þrátt
fyrir aukna sókn.
Hvað ræður mestu
um liagvöxt?
Þau atriði, sem mestu máli
skipta varðandi vöxt þjóðar-
tekna, (sem hér verða lagðar
FV 10 1973
41