Frjáls verslun - 01.10.1973, Blaðsíða 43

til grundvallar fremur en þjóð-
arframleiðslan, en munurinn á
þessum hugtökum fer eftir
þróun viðskiptakjara), eru eft-
irfarandi:
1. Tækniframfarir og hag-
nýting þeirra. An tæknifram-
fara væru íslendingar, eins og
flestir aðrir, sennilega enn fá-
tækir bændur. Þótt við höfuð
hagnýtt okkur talsvert af þeirri
tækni, sem þegar er þekkt,
skortir mikið á, að allir kostir
séu tæmdir. Ýmsir hafa reynd-
ar haldið því fram, að þjóð, sem
ekki væri í fararbroddi tækni-
nýjunga, gæti tileinkað sér þær
með ódýrari hætti en frum-
kvöðlarnir, en þeir verða að
standa straum af ýmsum byrj-
unar- og tilraunakostnaði. —
Sömuleiðis eru möguleikar
nýrra uppgötvana fyrir hendi,
enda þótt það kunni að hafa
dregið úr hraða uppgötvana og
hagnýtingu þeirra.
2. Þekking og stjórnun. Það
er engu síður unnt að tala um
þekkingarbyltingu og stjórnun-
arbyltingu en iðnbyltingu. Hag-
kvæm ráðstöfun framleiðslu-
þátta, aukin hagkvæmni í
rekstri og beiting þekkingar al-
mennt við úrlausn hvers kyns
vandamála hlýtur að gefa meira
af sér en ella í beinu magni, eða
spara kostnað við framleiðslu á
tilteknu magni. Nú á tímum
er viðurkennt, að mannauður sé
mikilvægari en fastafjármunir.
3. Gæði lands og sjávar og
skynsamlg nýting þeirra. Því
ber ekki að neita, að gæði lands
og sjávar séu takmörkuð, en
skynsamleg nýting þeirra. Því
endurnýjun eykur nýtingu
þeirra yfir lengri tíma séð.
4. Fjármunamyndun. Fjár-
festing í vélum, tækjum og ytri
umgerð þjóðfélagsins, ein og í
samgöngumálum og heilbrigðis-
málum, auk fjárfestingar í
menntun og þekkingarleit, hef-
ur löngum verið talin undir-
staða hagvaxtar. Það fjármagn,
sem til ráðstöfunar er í þessu
skyni, fer annars vegar eftir
spörun þjóðfélagsins, þ. e. hve
mikið verður afgangs, þegar
greitt hefur verið fyrir neyzlu-
vörur á líðandi stund, og hins
vegar eftir lánamöguleikum er-
lendis.
5. Viðskiptakjör. Eins og
glöggt má sjá um þessar mund-
ir, geta þjóðartekjur aukizt, ef
verðlag afurða okkar hækkar
tiltölu meira á erlendum mark-
aði en aðföng, sbr. verðlags-
þróun sjávarafla og aflamagn.
6. Innbyrðis afstaða fram-
leiðsluþátta. Ef til vill er rétt
að tiltaka sérstaklega innbyrð-
is afstöðu framleiðsluþátta.
Með því á ég við, að miklu
ræður í hvaða hlutföllum
auka þarf vinnuafl og fjár-
magn til þess að auka fram-
leiðsluna um tiltekið magn.
Önnur hlið á þessu máli er sú,
að hve miklu leyti einn fram-
leiðsluþáttur getur komið í
stað annars. Að hve miklu leyti
er unnt að bæta sér upp minnk-
andi afla með því að nota auk-
ið fjármagn? Hve mikið er unnt
að auka framleiðsluna með fjár-
munamyndun án þess að mann-
afla fjölgi? Eða er unnt að halda
framleiðsluaukningu á mann
óbreyttri eða auka hana með
meiri fjármagnsnotkun og þá
hve mikilli? Hver er þáttur
menntunar og tækni í fram-
leiðsluaukningu á mann?
Lítil fylgni auðlinda
og hagsældar.
Eins og dæmin sanna, virðist
ákaflega lítil fylgni milli nátt-
úruauðlinda og hagsældar
þjóða. Má í því sambandi nefna
annars vegar Danmörku og
Japan, en hins vegav Brasilíu
og Nígeríu.
Að vísu má til sanns vegar
færa, að dregið geti úr hraða
tækninýjunga, viðskipakjör geti
orðið lakari, hagræðingartæki-
færi tæmzt og að framleiðslu-
aukandi fjárfestingu séu tak-
mörk sett. En mikið má til, að
þetta eigi sér allt stað samtím-
is.
Kostnaður vegna
sameiginlegra þarfa.
Iðulega hefur verið á það
bent, að tiltölulega mikill
„fastur kostnaður“ er því sam
fara að búa í fámennu og strjál-
býlu landi, sem auk þess er
afskekkt og að sumra dómi „á
mörkum hins byggilega heims.“
Ætla má í fljótu bragði, að fjár-
festingar af ýmsu tagi nýttust
betur, ef kostnaðurinn dreifðist
á fleira fólk en nú er að ein-
hverju leyti. Þetta fer þó mjög
eftir tegund fjárfestingar og
kostnaðurinn oft stökkbreyti-
legur, sbr. stór orkuver og veit-
ur. Auk þess er kostnaðurinn á
mann ekki óháður því, hvermg
fólkið dreifist um landið og því
hvernig fjármunamyndunin cr
samsett.
Sveiflur á vinnumarkaðnum og
hagstjórn.
Eins og er, vantar alls stað-
ar fólk í vinnu. Á kreppuárun-
um fékk stór hópur enga vinnu.
Þetta er að vísu engin sönnun
þess, að hagsæld á mann geti
ekki minnkað, en bendir þó tii
þess, að við höfum betra lag á
að stýra hagkerfinu en áður.
Allt bendir til þess, að draga
hefði mátt úr atvinnuleysi á 4.
tug aldarinnar með beitingu
gengisins. Þetta hefði að vísu
ekki læknað öll mein, a. m. k.
ekki strax, en ástæða er til að
ætla, að gengislækkun hefði
beint framleiðsluþáttunum yf-
ir í útflutningsgreinar fyrr en
ella, þ. e. sjávarútveg fyrst og
fremst. Þetta hefði síðan orðið
lyftistöng fyrir atvinnu í heild,
þótt sveiflum hefði ekki verið
útrýmt að öllu leyti.
Hægari fjölgun.
Allar spár, sem gerðar voru
um tölu íslendinga árið '2000
eru úreltar að því leyti, að þeir
munu verða nokkrum tugum
þúsunda færri en gert var ráð
fyrir. Ástæðan er einfaldlega
sú, að barnsfæðingum hefui
fækkað að tiltölu. Það virðist
því sem fæðingartölur bendi til
þess, að draga muni úr fólks-
fjölgun. Þetta myndar minni
þrýsting á framleiðslugæðin, að
öðru jöfnu, og ætti þar msð að
draga úr ótta um, að hagvöxt-
urá mann muni í reynd fara
minnkandi.
Tölurnar tala
Ef litið er á hagvöxt og
fólksfjölgun hér á landi eftir
FV 10 1973
43