Frjáls verslun - 01.10.1973, Blaðsíða 55

af tekjum sínum í beina skatta af tiltölulega
lágum tekjum. Þetta er ákaflega óskynsamlegt
kerfi því að það er ekki óeðlilegt í sjálfu sér
að þegar skattar eru orðnir meira en helmingur
af teKjum manna, þá fari þeir að verja sig á
einn eða annan hátt. Og þannig skila skattarnir
sér eKKi sem skyidi og það væri þannig miklu
vituriegra að haía skattaprósentuna lægri.
lirynjoiiur: Þegar litið er á skattkerfið sem
heud verður að taka tiiiit til þeirra markmiða,
sem íyigja skattiagningu, þ. e. a. s. tekjuöiiun
iyrir hið opinbera, teKjujöfnun milli einstakl-
inga, tiitærsiur milli atvinnuvega og í síðasta
lagi tiiiærsiur miiii landshiuta. Þegar skatt-
heimta er orðin þetta mikil hijóta að koma fram
ýmsir gailar. Menn fara jafníramt að hugsa um
hvert steínt sé. Athyglin hefur beinzt að beinu
sköttunum á einstaKiinga, sem að mínu mati
eru orðnir alltof háir. Sé iitið á hlut beinu skatt-
anna af tekjuöflun ríkisins reyndust þeir vera
um 19,8% árið 1968, en ráðgert nú á fjárlögum
fyrir árið 1974 að þeir séu 27,7%. Þetta hlýtur
að leiða fólk til umhugsunar og einstaklingur-
inn kippir við sér, þegar hann uppgötvar að af
honum eru tekin allt að 56% í skatt.
Jón: Ég held við ættum að kljúfa aðeins
þarna í milli. Annars vegar er spurningin um
það, hvort tekjuöflun hins opinbera almennt
sé of há. Það er pólitísk spurning, sem ekki
er í eðli sínu skattamál heldur fyrst og fremst
spurning um ráðstöfun fjár á útgjaldahlið hjá
hinu opinbera. Skattarnir eru eingöngu spegil-
mynd af því, sem hið opinbera hefur tekið sér
fyrir hendur að gera. Þannig lít ég á, að háir
skattar séu út af fyrir sig ekki vitnisburður
um, hvað skattkerfið sé vont, heldur um það,
að gera á meira á vegum hins opinbera en menn
kæra sig um. Ef við lítum hins vegar á gallana
á skattakerfinu, gagnvart einstaklingum sér-
staklega, þá lít ég svo á, að megingallinn sé,
hvað þetta er orðið margbrotið og flókið, hvað
tekjustofnarnir eru margir, hversu fyrirhafnar-
samt það er, bæði fyrir hið opinbera að inn-
heimta þá, og fyrir einstaklingana að sinna
sínum borgaralegu skyldum við að greiða þá.
Brynjólfur: Skattaálagning er orðin svo flók-
in, að fólk veit ekki lengur, hvernig skattarnir
ei'u samsettir, og óskar því eðlilega eftir að hafa
meiri ráðstöfunarrétt yfir peningunum. Þetta
held ég að séu, ásamt of háum beinum sköttum,
megingallarnir. Það er stöðugt verið að bæta
við nýjum álögum og þá ekki sízt álögum á
atvinnureksturinn. Fólk gerir sér ekki grein
fyrir því, að þegar atvinnurekandinn greiðir
vissa krónutölu eins og 100 krónur í kaup, þá
er hann í raun og veru að greiða 145 krónur,
vegna álögu á launin.
Guðmundur: Það er að sjálfsögðu einstakl-
ingsbundið, hvað menn vilja að umsvif ríkis-
valdsins séu mikil, og þá um leið skattheimta
þess. Sumir hafa gerzt svo djarfir spámenn að
segja, að ef farið væri yfir tiltekna prósentu
myndi heimurinn farast. Það hefur þó ekki
gerzt.
Ég hef verið þeirrar skoðunar, að það segði
fyrr til sín hér á landi en í nágrannalönd-
um, þegar þetta hlutfall hækkaði, vegna þess
að sækja þyrfti hverja krónu miklu lengra nið-
ur í tekjustigann, þar eð tekjuskipting hér er
tiltölulega jöfn.
Jón: Að vísu ertu þá að gera ráð fyrir, að
sambærileg hlutföll séu hér og í löndunum, sem
þú tekur samanburð af. Þess ber að gæta, að
hlutföll beinu skattanna í heildarskattlagningu
hér eru nú allt önnur.
Guðmundur: Ég held, að þetta gildi þó eigi
að síður. Þar með er ég ekki að segja, að hlut-
fallið sé orðið of hátt hérlendis. Ég er með
ákveðnar tillögur um endurbætur á núverandi
skattkerfi. í fyrsta lagi, að í stað söluskatts
kæmi virðisaukaskattur, í öðru lagi, að við at-
huguðum kosti þess að koma á laggirnar hent-
ugu staðgreiðslukerfi. Þar með yrði fækkað
skattstofnum og kerfið yrði einfaldara í fram-
kvæmd. Við ættum jafnvel að ganga svo langt
að athuga möguleika á neikvæðum tekjuskatti,
þar sem tryggingarkerfi og tekjuskattskerfi yrði
dregið saman og málið mjög einfaldað. Mikil
þörf er á slíkri heildarendurskoðun, sem gerist
ekki nema á löngum tíma og með góðum undir-
búningi.
Hjörtur: í sambandi við fjölda skatta, væri
fróðlegt að rifja upp álitsgerð embættismanna-
nefndar, sem um þetta mál fjallaði í tíð fyrri
ríkisstjórnar. í áliti hennar sagði, að þörf væri
á að endurskipuleggja kerfið fullkomlega. Þetta
hefur þó ekki verið gert ennþá að því marki,
sem stefnt var að.
Brynjólfur; Það munu dæmi þess, að menn
greiði 23 mismunandi gjöld.
Jón: í fjárlögum eru tekjustofnar á milli 70
og 80 og það getur komið til álita að leggja
niður svona um 40-50 af þeim. En eins og allt
annað er þetta spurning um pólitískar ákvarð-
anir. Allar breytingar af þessu tagi valda rösk-
un.
Guðmundur: Segjum að ríkisgeirinn sé
af tiltekinni stærð eða annist vissar fram-
kvæmdir og þjónustu. Þá skiptir vissulega máli,
hvernig það er fjármagnað, þ. e. hvort greitt
er verð fyrir þjónustuna eða hvort það er gert
með almennri skattheimtu.
Hvert er markmiðið með verðlagningu hins
opinbera? Er nokkur heil brú í því, að menn
borgi t. d. fyrir læknisrannsókn, ef þeir eru
ekki inni á sjúkrahúsi, en fái allt ókeypis séu
þeir lagðir inn?
Jón: Ákveðin stefna í þessum efnum hefur
ekki verið mörkuð, heldur hefur þetta æxlast
svona í áranna rás. Útvarpið stundar sína inn-
heimtu með ákveðnum hætti. Sömuleiðis Póstur
og sími. Svo er annars konar þjónusta, sem
fólk gæti alls ekki hugsað sér að greiða með
sama hætti, eins og t. d. ef þúsundir króna ætti
að greiða með barni í menntaskóla. Ég er sam-
mála Guðmundi um að þarna þarf að marka
ákveðna stefnu.
FV: Hver er staða fyrirtækja á
íslandi með tilliti til skatta-
álögu samanborið við það, sem
gerist annars staðar í V-Evrópu ?
Hjörtur: Ég álít. að með breytingum, sem
FV 10 1973
55