Frjáls verslun - 01.07.1974, Síða 21

Tungumálavandamái Sameinuðu
I
Þjóðanna
Eftir að Austur- og Vestur-
Þýzkaland fengu aðild að Sam-
einuðu þjóðunum, hefur þrýst-
ingurinn aukizt innan samtak-
anna á að fjölga opinberum
tungumálum, sem notuð eru
innan vébanda þeirra. í lok síð-
asta árs féllust Sameinuðu þjóð-
irnar á kröfu Arabaríkjanna
um að bæta arabísku við bau
mál, sem notuð eru innan sam-
takanna, en fyrir voru fimm
tungumál, þ. e. a. s. enska,
franska, spánska, rússneska og
kínverska. Umrædd fimm
tungumál hafa verið notuð frá
stofnun samtakanna árið 1945.
Notkun kínverskunnar var
nánast engin meðan Formósa
átti aðild að S.þ. og Kína fékk
ekki aðild. Eftir að Kína varð
aðildarríki, þá krafðist kín-
verska stjórnin þess, að kín-
verska yrði notuð á borð við
hin tungumálin fjögur. Hin
skyndilega krafa hefur kostað
S.þ. háar fjárhæðir, enda var
nauðsynlegt að þjálfa túlka á
stuttum tíma, þýða flestöll skjöl
samtakanna á kínversku og
ýmislegt fleira fylgdi í kjöl-
farið.
Ríkisstjórn Líbíu krafðist
þess, að arabíska yrði eitt af
hinum opinberu tungumálum
samtakanna og fékk sú krafa
mjög góðan hljómgrunn hjá
öðrum Arabaríkjum, en það
varð til þess að hún var sam-
þykkt. Hin auðugu olíuríki
Araba féllust á að greiða kostn-
aðaraukann sem, fylgdi breyt-
ingunni innan S.þ. Krafa Araba-
ríkjanna hefur orðið til þess,
að nú óska fleiri ríki eftir því
að opinberum tungumálum S.þ.
verði enn fjölgað. Fulltrúi
Keníu hefur bent á, að Afríka
sé eina heimsálfan innan S.þ.,
sem ekki hefur fengið eitt af
tungumálum sínum viðurkennt
sem opinbert tungumál samtak-
anna. Hann lagði til, að Swahíli
yrði fyrir valinu.
JAPAN í ÖRYGGISRÁÐIÐ?
Japanska stjórnin hefur ekki
haft mjög mikinn áhuga á að
japanskan bætist á lista hinna
opinberu tungumála S.þ. fram
að þessu, en hún æskir þess, að
Japanir fái fast sæti í Oryggis-
ráðinu og byggir kröfu sína á
þvi, að Japan sé eitt af vold-
ugustu ríkjum heims. Ef þessi
japanska tillaga á að ná fram
að ganga, verður að breyta
stofnskrá S.þ., en það er hæg-
ara sagt en gert.
Þjóðverjar vildu að S.þ. við-
urkenndu þýzku sem, eitt aðal-
mál samtakanna, en þeir drógu
tillöguna til baka fljótlega eítir
að bæði þýzku ríkin fengu að-
ild að S.þ. Nú berast þær frétt-
ir, að þeir ætli að endurnýja
kröfurnar um þetta atriði, og
benda t. d. á þá staðreynd, að
rúmlega 100 milljónir manna
nota þýzku sem móðurmál, en
það eru fleiri en tala frönsku.
Japanir voru fljótir að grípa
þetta atriði, og segja nú, að 110
milljónir manna tali japönsku
sem móðurmál og fleiri milljón-
ir Asíubúa að auki nota jap-
önsku sem aðalmál, eða sem
aðal erlenda tungumálið, sem
þeir nota.
ENSKA ER AÐALMÁLIÐ
Eins og á öllum sviðum
heimsmálanna, þá er enskan
aðaltungumálið innan S.þ.,
hvað svo sem hver segir eða
vill. Flestallir fulltrúar, sem
sitja þing S.þ. skilja og nota
ensku á fundum og í öllu starfi
innan samtakanna. Það má geta
þess til gamans, að móðurmál
Kurt Waldheims, aðalfram-
kvæmdastjóra S.þ., er þýzka,
en hann er Austurríkismaður,
og hún var einnig móðurmál
Henry Kissingers, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, áður en
hann varð bandarískur þegn.
Þegar Waldheim og Kissinger
ræðast við, nota þeir aldrei ann-
að en ensku. Ástæðan er sögð
vera sú, að þeir skilji betur
enskt diplomataorðalag en
þýzkt.
BRANDT HÉLT RÆÐU Á
ÞÝZKU
Þegar Willy Brandt, fyrrver-
andi kanslari V.-Þýzkalands,
flutti ræðu á Allsherjarþingi
S.þ. í fyrra, talaði hann þýzku,
en þar sem það er ekki opin-
bert mál samtakanna, varð
hann sjálfur að útvega túlkana.
Brandt talaði á þýzku vegna
þess að hann óttaðist, að ef
hann notaði ensku, yrði það til
þess, að fulltrúi A.-Þýzkalands
talaði rússnesku, en það myndi
undirstrika á óþægilegan hátt
aðskilnað þýzku ríkjanna.
FRAKKAR FAGNA FJÖLGUN
TUNGUMÁLA
Frakkar, sem ætíð hafa
minnimáttarkennd gagnvart
enskunni, eru hlynntir því, að
opiberum málum S.þ. verði
fjölgað á þeim forsendum að
það myndi sjálfkrafa draga úr
notkun enskunnar innan sam-
takanna. Til skamms tíma
fluttu flestir fulltrúar Araba-
ríkjanna mál sitt á ensku, en
nú tala þeir arabísku. Ef þýzka
bættist við, þá gætu fulltrúar
þýzku ríkjanna, Austurríkis og
fleiri Evrópuþjóða talað þýzku