Frjáls verslun - 01.07.1979, Síða 52

Fáar borgir heims bjóða upp á
eins miklar andstæður og New
York. Þetta er einn stór suðupott-
ur sem inniheldur allt það sem
hægt er að hrífast af, verða hissa
yfir eða hata, allt eftir því hvar
drepið er niður og með hvaða
hugarfari maður kemur til borgar-
innar.
Hér í New York er það fólk sam-
an komið sem ræður yfir mestum
auðæfum heimsins, og sést það
bæði í klæðaburði, bústöðum og
bílum. Leikhús og listir blómstra,
en eftir aðeins stuttan spöl með
neðanjarðarlest er maður kominn í
hverfi með húsum í niðurníðslu,
subbulegum verzlunum, vafasöm-
um atvinnurekstri og glæpum í
öllum myndum. Það er kannski
þetta sem er hrífandi við borgina,
— að geta séð mannlífið í öllum
þess afbrigðum. En þessi fjöl-
þreytni gerir það líka erfitt að skrifa
um borgina. Ég hef aldrei staðið
skjálfandi af kulda á Ellis Island
með aðeins þunnan frakka yfir mig
og með dæmigerða pappaferða-
tösku innflytjandans. Ég hef ekki
þurft að hafa áhyggjur út af lélegri
íbúð, sem aöeins hefur kalt vatn,
og ég hef, hingað til í það minnsta,
aldrei verið rændur á götu úti. Ég
hef því aðeins kynnst jákvæðum
og þægilegum hliðum borgarinn-
ar.
Hver er dæmigerður
New York-búi?
Margir tala um hinn dæmigerða
New York-búa. En hvernig lítur
hann út? Hann getur verið syngj-
andi Puertoricani í neðanjarðar-
lest, dapur svertingi í Harlem eða
hann getur verið hvítur, rauður
eða gulur, Rússi eða Gyðingur,
Skandinavi eða Mexicani. Þessi
Babylon allra þjóða tungna og
hörundslita gerir einstaklinginn
umburðarlyndan og maður þarf
ekki að hafa neinar áhyggjur af
klæðaburði sínum.
Þegar talað er um Frelsisstytt-
una eða Empire State Building
dettur um leið öllum í hug New
York. í dag eru u.þ.b. 95 skýja-
kljúfar í borginni og eru fleiri á
leiðinni. Byrjað var að byggja
skýjakljúfa strax upp úr aldamót-
um, en það var ekki fyrr en í kring-
um 1920 að þessi byggingarstíll
virkilega komst í „tízku". Einn fal-
legasti skýjakljúfurinn er Chrysler-
byggingin, 77 hæðir, byggð í ,,Art
Deco" stíl og teiknuð af William
Van Alen. Frægastur er Empire
State Building með sínar 102
hæðir og 10,5 km af lyftugöngum
og vinnustaður fyrir 20 þús.
manns. Á kreppuárunum breyttist
hugarfarið til þessara bygginga og
var farið að byggja lægra og voru
þá einnig sett ákvæði í bygginga-
samþykktina um hlutfall milli
hæðar húsa og breiddar gatna.
Var þetta gert til að útiloka ekki
sólarljós frá götunni. Dæmigert
fyrir þetta tímabil er Rockefeller
Center, þar sem Flugleiðir hafa
skrifstofur sínar. Nær þessi bygg-
ingasamstæða yfir þrjár „blokkir"
frá Fifth Avenue og niður að
Avenue of the Americas. Yfir öllu
gnæfir miðbyggingin (RCA-húsið
upp á 70 hæðir) en í kringum hana
eru 13 lægri byggingar. Yngstir í
skýjakljúfafjölskyldunni eru svo
tvíburarnir „World Trade Center",
tvær 110 hæða tvíburabyggingar á
syðsta odda Manhattan, næst-
stærstu byggingar í heimi — á eftir
Sears-turninum í Chicago.
Vaxandi ferðamannastraumur
New York er miðstöð viðskipta í
Bandaríkjunum, en þar sem eru
viðskipti eru ferðamenn í einni eöa
annarri mynd, og fer ferðamanna-
straumur til New York nú vaxandi.
1970 var ferðamannastraumurinn í
lágmarki og var New York þekkt
undir nafninu „Glæpaborgin" eða
„Hræðsluborgin". Eitthvað varð
að gera og tóku borgarstofnanir
og ferðamálaráö höndum saman.
Sett var af stað alþjóða áróðurs-
herferð sem kölluð var „New York,
The Big Apple" (New York, eplið
mikla). Kemur hugtakið úr jazz--
tónlistinni og merkir það bezta af
því bezta. Bar þessi herferð
árangur og var árió 1977 met-
ferðamannaár. Komu alls rúmlega
16.750.000 ferðamanna sem skil-
uðu af sér 1,6 milljarð dala. Að
sjálfsögðu spilar hér margt inn í,
meðal annars hafa afbrot minnkað
síðustu árin, og er það sjálfsagt
fyrst og fremst minnkandi at-
vinnuleysi að þakka, og er New
York nú „aðeins" í 6. sæti á list-
anum yfir glæpi í bandarískum
borgum. En einnig er svo ótrúlega
margt hægt að gera í New York,
allt árið um kring.
Alltaf eitthvað að
gerast
Hér er enginn feröamannatími,
því alltaf er eitthvað að gerast.
New York byrjar „nýárið" sitt ekki
1. jan., heldur í september. Þá
opna leikhúsin á Broadway og
götunum þar í kring með nýjum
leikritum. Einnig opna New York
City Opera í Lincoln Center,
Metropolitan Opera og Sinfónían á
ný dyr sínar eftir sumarleyfiö. Á
haustin er einnig kvikmyndahátíð-
in í New York, og eru þá allar nýj-
ustu og beztu myndirnar frum-
sýndar. Og ekki má gleyma stóru
52